Dinh dưỡng hợp lý rất quan trọng đối với sự tăng trưởng và kiểm soát sức khỏe, bệnh tật trong chu kỳ vòng đời. Bữa ăn học đường chiếm một phần quan trọng trong khẩu phần ăn thực tế hàng ngày của trẻ. Tuy nhiên cho đến nay còn một số hạn chế bao gồm chưa có các danh mục thực phẩm cung cấp năng lượng, các vi chất thiết yếu cho từng nhóm tuổi, cho từng mùa.
Nhằm cập nhật, cung cấp các thông tin khoa học chính xác cũng như đánh giá tổng quan về bức tranh dinh dưỡng cho lứa tuổi 6-14 tuổi và giới thiệu bộ thực đơn theo cấp học theo từng mùa, ngày 01/08/2019 – Viện Y học ứng dụng Việt Nam trực thuộc Tổng hội Y học Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Cải thiện tình trạng dinh dưỡng thông qua bữa ăn học đường của trẻ em” tại Hà Nội, với sự tham gia của các đại diện các Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo UBND TP. Hà Nội, các Sở Ban ngành, nhà khoa học, các giáo sư, tiến sỹ, đầu ngành y khoa cùng đại diện các trường Tiểu học, Trung học cơ sở trên địa bàn TP. Hà Nội do PGS. TS Nguyễn Thị Xuyên – Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam cùng các chuyên gia trong nước chủ trì hội thảo.
Tại Hội thảo, PGs. Ts Nguyễn Xuân Ninh, Phó Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam đã đưa ra các thông tin cập nhật về Tình trạng thiếu vi chất của trẻ em Việt Nam. Theo PGs. Ts Nguyễn Xuân Ninh, học sinh tuổi học đường đang chịu gánh nặng kép về suy dinh dưỡng thấp còi và thừa cân béo phì: Thừa cân béo phì đang gia tăng nhanh, trong khi suy dinh dưỡng thấp còi vẫn tồn tại ở mức có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng ở các nước đang phát triển cũng như ở Việt Nam. Bên cạnh đó, thiếu vitamin A, thiếu máu do thiếu sắt, thiếu kẽm, thiếu iode rất phổ biến ở trẻ em học đường, là những yếu tố nguy cơ liên quan với tăng trưởng chiều cao chậm, suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ học đường, trẻ vị thành niên cũng như người trưởng thành Việt Nam.
Liên quan đến Nhu cầu dinh dưỡng và Khẩu phần ăn của trẻ em lứa tuổi Tiểu học và Trung học cơ sở, PGs. Ts. Lê Bạch Mai – Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dương Quốc gia cho biết, khẩu phần ăn của học sinh tiểu học hiện nay đáp ứng cao hơn nhu cầu khuyến nghị về năng lượng và protein, trong khi đó khẩu phần ăn của học sinh trung học cơ sở lại chưa đạt so với nhu cầu khuyến nghị về năng lượng, mức khẩu phần canxi, sắt, kẽm, vitamin A, vitamin nhóm B và vitamin C. Vì vậy, chế độ ăn cần quan tâm đến bữa ăn học đường, tăng cường rau quả, chất xơ, các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng hoặc thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng để nâng cao chất lượng bữa ăn. Bên cạnh đó, hoạt động truyền thông giáo dục và phòng chống suy dinh dưỡng ở vùng nông thôn và thừa cân béo phì tại thành thị cần được đẩy mạnh nhằm cải thiện tình trạng dinh dưỡng và tầm vóc cho học sinh. Các can thiệp cần ưu tiên cho giải quyết gánh nặng kép về dinh dưỡng và đặc thù cho từng vùng.
Cũng tại Hội thảo, Ts. Bs. Trương Hồng Sơn – Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam trình bày báo cáo: “Nâng cao chất lượng bữa ăn học đường của trẻ Tiểu học và Trung học cơ sở”. So sánh với bữa ăn học đường tiêu biểu ở một số nước phát triển như Hoa Kỳ, Anh, Nhật Bản, Trung Quốc, Ts. Bs. Trương Hồng Sơn nhấn mạnh: “Đảm bảo chế độ ăn của trẻ tiểu học và trung học cơ sở phong phú, đa dạng, cân đối, giàu dinh dưỡng, đáp ứng từ 45-55% nhu cầu khuyến nghị dinh dưỡng và các vi chất thiết yếu đối với học sinh tiểu học và 30-40% nhu cầu đối với học sinh THCS. Cần khuyến khích trẻ ăn nhiều rau xanh và trái cây, hạn chế tiêu thụ thực phẩm nhiều đường, muối, hình thành các thói quen ăn uống tốt và tăng cường tập luyện thể dục thể thao ngay trong giai đoạn này”.
Đặc biệt, trong buổi Hội thảo, Ts. Bs Trương Hồng Sơn đã giới thiệu bộ thực đơn theo cấp học và từng mùa với đầy đủ chất dinh dưỡng, đa dạng và phong phú nguồn thực phẩm an toàn tại chỗ với đầy đủ các vi chất dinh dưỡng cần thiết dành riêng cho học sinh tiểu học và Trung học Cơ sở do Viện Y học ứng dụng Việt Nam phối hợp nghiên cứu cùng Công ty TNHH Hương Việt Sinh. Đề tài đã được Hội đồng khoa học nghiệm thu vào tháng 7/2019. Đáng chú ý là, thực phẩm trong thực đơn được lựa chọn dựa trên giá trị dinh dưỡng của từng thành phần sinh năng lượng (Protein, Lipid, Glucid), tính phổ biến của thực phẩm theo mùa, tính an toàn trong vệ sinh an toàn thực phẩm, giảm nguy cơ dị ứng thực phẩm, rối loạn tiêu hóa. Bộ hồ sơ thực đơn được xây dựng đa dạng các món ăn (với nhiều loại thực phẩm), các món ăn không lặp lại trong 4 tuần, đảm bảo trẻ thích nghi với nhiều loại thực phẩm và món ăn khác nhau.
Bộ thực đơn mẫu theo mùa hè thu và đông xuân cho học sinh tiểu học và THCS được Viện Y học ứng dụng Việt Nam xây dựng và đã được Hội đồng khoa học thông qua với các đặc điểm đảm bảo nhu cầu về năng lượng, cung cấp đầy đủ chất khoáng và vitamin quan trọng liên quan đến tăng trưởng chiều cao ở trẻ em và đảm bảo tiêu thụ đa dạng các thực phẩm thông dụng của Việt Nam và an toàn vệ sinh thực phẩm, sẽ được Công ty TNHH Hương Việt Sinh triển khai rộng rãi tại các trường Tiểu học và Trung học Cơ sở mà Công ty cung cấp bữa ăn từ năm học 2019-2020.
Các nhà khoa học trong hội thảo đã được nghe các báo cáo cập nhật cập nhật tình hình và các giải pháp cải thiện tình trạng dinh dưỡng thông qua bữa ăn học đường của trẻ em theo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế và trong nước, đã thảo luận sôi nổi và đi đến thống nhất một số quan điểm chính sau đây:
Suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu vi chất dinh dưỡng là nguyên nhân chính dẫn đến chiều cao thấp ở thanh niên nước ta. Ngoài ra, thiếu vi chất dinh dưỡng còn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, tới sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em và khả năng sinh sản cũng như năng suất lao động của người lớn. Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng là 1 trong 6 mục tiêu quan trọng của Chiến lược Quốc gia dinh dưỡng 2011-2020 và tầm nhìn đến 2030.
Một trong các nguyên nhân quan trọng nhất gây suy dinh dưỡng ở trẻ em học đường (cả thiếu và thừa dinh dưỡng) là do ăn uống không hợp lý. Trẻ ở độ tuổi 6-11 không đạt được nhu cầu khuyến nghị về chất đạm, sắt, vitamin A, vitamin B1 và vitamin C. Trẻ mầm non nói chung chỉ đạt 2/3 nhu cầu khuyến nghị. Thiếu vi chất dinh dưỡng vẫn còn phổ biến ở cả trẻ em khu vực nông thôn và thành phố, đặc biệt là Canxi (rất thấp, tỷ lệ canxi/phospho chưa hợp lý). sắt, kẽm và vitamin A. Cùng với thói quen ăn uống không hợp lý suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu vi chất dinh dưỡng đã ảnh hưởng rất lớn đến tốc độ gia tăng tăng trưởng của người Việt Nam.
Bữa ăn học đường của trẻ tiểu học và THCS hiện nay tại Việt Nam tuy đã có nhiều cải thiện những vẫn còn 1 số hạn chế như chưa có các danh mục thực phẩm cung cấp năng lượng, các vi chất thiết yếu cho từng nhóm tuổi, theo từng mùa. Vì vậy, các thực phẩm, món ăn được đưa vào bữa ăn học đường chủ yếu còn mang nhiều cảm tính, chưa dựa trên các cơ sở khoa học về dinh dưỡng và an toàn thực phẩm.
Phát triển một công thức thực đơn với đầy đủ chất dinh dưỡng, đa dạng và phong phú nguồn thực phẩm an toàn tại chỗ với đầy đủ các vi chất cần thiết dành riêng cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở là một công việc cần thiết để không những đổi mới thực đơn hàng ngày tại trường đảm bảo cung cấp đầy đủ các vi chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ, Với hướng đi này, cần thiết phải cập nhật các thông tin khoa học khách quan cũng như các khuyến nghị mới nhất của các tổ chức quốc tế và trong nước, để có được thực đơn phù hợp, đem lại hiệu quả cao trong việc đảm bảo dinh dưỡng hợp lý ngay tại trường học mà còn góp phần giáo dục dinh dưỡng cho bản thân trẻ từ sớm cũng như cho các bậc phụ huyn, gia đình, cộng đồng và xã hội…
Bộ thực đơn mẫu theo mùa hè thu và đông xuân cho học sinh tiểu học và THCS được Viện Y học ứng dụng Việt Nam xây dựng và đã được Hội đồng khoa học thông qua với các đặc điểm đảm bảo nhu cầu về năng lượng, cung cấp đầy đủ chất khoáng và vitamin quan trọng liên quan đến tăng trưởng chiều cao ở trẻ em và đảm bảo tiêu thụ đa dạng các thực phẩm thông dụng của Việt Nam và an toàn vệ sinh thực phẩm, sẽ được Công ty TNHH Hương Việt Sinh triển khai rộng rãi tại các trường Tiểu học và Trung học Cơ sở mà Công ty cung cấp bữa ăn từ năm học 2019-2020.
