Bầu Đức và những giấc mộng không thành

Một thời hoàng kim của bầu Đức với những dự án gây tiếng vang đã lùi xa vào dĩ vãng. Hiện tại, ông đang phải vật lộn với những món nợ khổng lồ khi luôn gặp “trái đắng” trong nghiệp kinh doanh đầy chôn
Bầu Đức và những giấc mộng không thành

Giấc mơ từ Tây Nguyên…

Ông Đoàn Nguyên Đức sinh 1962 trong một gia đình nông dân nghèo, đông anh em tại xã Nhơn Mỹ, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định. Xuất than từ hoàn cảnh đó, Đoàn Nguyên Đức đã ước mơ được vào giảng đường, quyết học thành người để thoát cảnh nghèo.

Thế nhưng, ước mơ đó của Đoàn Nguyên Đức đã không thành khi thi 4 lần đều không đỗ Đại học. Gạt đi nỗi buồn đó, thanh niên 22 tuổi lúc này quyết bám trụ ở TP.HCM, làm đủ mọi nghề để nuôi sống bản thân, tích góp kinh nghiệm và cố sáng tạo để tìm lối đi riêng.

Sau thời gian lăn lộn, Đoàn Nguyên Đức khởi nghiệp bằng việc trực tiếp điều hành một phân xưởng mộc nhỏ, chuyên đóng bàn ghế cho học sinh tại xã. Sau đó, ông mở rộng hoạt động kinh doanh sang sản xuất hàng nội thất rồi nhiều lĩnh vực khác. Năm 1993, ông thành lập xí nghiệp tư doanh Hoàng Anh Pleiku. Đến năm 2006, nó trở thành Công Ty Cổ Phần Hoàng Anh Gia Lai và trở thành thương hiệu nội thất nổi tiếng ở Gia Lai, dần mở rộng sang các lĩnh vực khác như bất động sản (BĐS), khoáng sản, thủy điện và nông nghiệp (cao su, dầu cọ, mía đường, bò...).

Những năm 2000 có thể nói là giai đoạn hoàng kim của HAGL, khi một loạt các dự án BĐS lớn lần lượt mang về cho công ty những khoản lợi nhuận khủng. Bầu Đức cũng bắt đầu nổi tiếng với những phát ngôn và hành động gây sốc, thậm chí khác người như cá tính mạnh của mình.

Bầu Đức cũng là doanh nhân Việt Nam đầu tiên sở hữu riêng một chiếc máy bay. Sức ảnh hưởng của đại gia phố núi này lớn đến mức hai quỹ đầu tư danh tiếng Dragon Capital và Jaccar xếp hàng trở thành cổ đông chiến lược của HAGL vào năm 2007.

Năm 2008, HAGL chính thức niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh (HoSE) với mã HAG. Theo định giá của Công ty Kiểm toán KPMG, giá trị tài sản ròng vào thời điểm đó của HAGL lên đến 17.100 tỷ đồng. Là người sở hữu hơn 54% cổ phần, bầu Đức nhanh chóng trở thành người giàu nhất trên sàn chứng khoán. Thời điểm đó ông cũng không ngần ngại thổ lộ ước mơ trở thành tỷ phú USD đầu tiên ở Việt Nam.

"Năm 2011, ông Đoàn Nguyên Đức được Wall Street Journal bình chọn là một trong 29 vị doanh nhân có tầm ảnh hưởng lớn nhất Đông Nam Á. Cũng trong năm này, HAGL gây tiếng vang khi phát hành trái phiếu chuyển đổi trị giá 90 triệu USD cho định chế tài chính Credit Suisse và 55 triệu USD cho Temasek.

Không chỉ dừng lại tại vùng đất Tây Nguyên đầy nắng gió, Bầu Đức hăng hái mở rộng kinh doanh và nuôi mộng làm "cuộc cách mạng" lớn trong lĩnh vực nông nghiệp ở Đông Dương với hàng chục nghìn ha cao su, cọ dầu, mía đường. Thêm vào đó là trang trại bò nghìn tỷ và một loạt nhà máy thủy điện trên đất Lào.

Bầu Đức cho biết, Hoàng Anh Gia Lai bắt đầu đầu tư vào nước Lào từ năm 2007 với 4 lĩnh vực chính gồm: cao su, khoáng sản, thủy điện, mía đường. Cụ thể, Hoàng Anh Gia Lai rót khoảng 100 triệu USD vào cụm công nghiệp mía đường tại Lào và được đánh giá là doanh nghiệp Việt Nam đầu tư lớn nhất tại Lào hiện nay. Cụm công nghiệp mía đường tại Lào gồm nhà máy đường công suất 7000 tấn/ngày, nhà máy điện công suất 30MW, nhà máy Ethanol 30.000 tấn/năm, nhà máy phân bón công suất 50.000 tấn/ năm.

Bên cạnh dự án lớn trên thì Hoàng Anh Gia Lai cũng không ngừng triển khai đầu tư nhiều dự án khác trên thị trường Lào như: dự án trung tâm thương mại, căn hộ, văn phòng cho thuê ở thủ đô Viêng Chăn, nhà máy chế biến gỗ Attapeu, dự án mỏ sắt và đồng tại Sê Kong, 8 dự án thủy điện, dự án trồng hàng chục hecta cao su,…

Việc quyết liệt của HAGL đến nỗi đã mở ra một trào lưu về đầu tư nông nghiệp của các doanh nghiệp lớn trên sàn chứng khoán.

Nhưng những năm sau đó liên tục đánh dấu sự “gãy đổ” hàng loạt đối với các dự án đầy tham vọng này và để lại cho bầu Đức các món nợ phải trả lên đến hơn 1,6 tỷ USD.

…Và món nợ ngàn tỷ

Đổ vỡ việc đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, Bầu Đức lại tiếp tục nuôi hi vọng vào cao su. Ông từng kỳ vọng: “Giá cao su trung bình từ 2.500 - 3.000 USD/tấn, khoảng 5 năm nữa, 25.000 ha cao su ở Lào được khai thác hết. Nhân sản lượng, diện tích, giá cả bình quân sẽ ra con số doanh thu và lợi nhuận khổng lồ trong tương lai. Chưa kể là năm thứ 20, chỉ riêng gỗ cao su khai thác của HAGL cũng được 1 tỷ USD”.

Tuy nhiên, giá lập tức đảo chiều giảm xuống 5 lần khiến cho những toan tính của bầu Đức lại trở thành áp lực. Đây cũng là điều khiến giấc mơ tỷ phú USD của ông chủ HAGL bị tan vỡ lần đầu tiên, đồng thời phải gồng gánh thêm chi phí duy trì đồn điền.

Không riêng cao su, mía đường cũng là một dự án được HAGL tin chắc thắng lơi, vì áp dụng cơ giới hóa lại được tưới nước nên năng suất mía ở đây rất cao, đẩy giá thành phẩm mía đường xuống thấp. Tuy nhiên khi vận hành, với chi phí cao mà lợi nhuận đắp đổi lại không mấy khả quan là lý do chính khiến mía đường trở thành vật “thế thân”, phải bán lại cho Thành Thành Công để trang trải nợ nần. Đầu năm 2017, HAGL chính thức chia tay mảng mía đường, khi chuyển nhượng gần 100% vốn cổ phần của Công ty TNHH Mía đường Hoàng Anh Gia Lai cho Thành Thành Công. Giá trị của thương vụ này lên đến 1.330,1 tỷ đồng, số tiền này bao gồm 99,99% vốn góp hiện do HNG sở hữu và mua lại 0,013% vốn góp từ một cổ đông thiểu số 110 triệu đồng.

Liên tục nhận "trái đắng" nhưng Bầu Đức không bỏ cuộc, năm 2014, ông đầu tư mạnh vào dự án nuôi bò và dốc sức thuyết phục cổ đông.

Đại gia phố núi đắc chí: “Ngày xưa, con cái mỗi khi học hành không được hoặc lười, các cụ thường doạ, học dốt thì sau này chỉ có nước đi chăn bò. Nhưng giờ thì khác, chăn bò hay chăn cừu gì cũng được, miễn là có nhiều tiền, mà không sợ bị thiên hạ chê là dốt”.

2 năm qua, doanh thu của tập đoàn này chủ yếu đến từ việc kinh doanh bò và đây có lẽ là dự án thành công nhất của HAGL khi quyết định lấn sân vào nông nghiệp. Minh chứng rõ ràng nhất là 2 năm qua, doanh thu của tập đoàn này chủ yếu đến từ việc kinh doanh bò. Mới đây, khi doanh nghiệp bị bao vây bởi các khoản nợ khổng lồ, bầu Đức đã tỏ ra ngậm ngùi trái hẳn với cá tính của mình: “Không có bò thì chúng tôi cũng… bò luôn”.

Nhưng với chi phí phải trả và áp lực nợ vay trong ngắn hạn thì đàn bò sữa 7.500 con cũng đang đứng trước nguy cơ bị chuyển nhượng, vì tiềm năng không còn.

Có lẽ trong một năm qua, việc HAGL tập trung nhất vẫn là cầm cố hoặc bán bớt tài sản để trả nợ. Để trấn an cổ đông cùng đối tác, bầu Đức tuyên bố: “HAGL không thể chết”.

Hiện các tài sản có giá trị của HAGL đều phải cầm cố ở ngân hàng. Bầu Đức thậm chí phải thế chấp bằng chính lượng cổ phiếu HAG mà mình nắm giữ, Học viện Bóng đá Hoàng Anh Gia Lai Arsenal JMG và tài sản của vợ. Để tiết giảm chi phí hoạt động, người từng được coi là giàu nhất Việt Nam mới đây còn bán luôn cả chuyên cơ Beechcraft King Air350.

"Trong năm 2016, chi phí lãi vay mà HAGL phải chịu lên tới 1.579 tỷ đồng. Doanh thu hợp nhất của HAGL năm 2016 cải thiện nhẹ so với năm trước, khi đạt 6.439 tỷ đồng. Nhưng do chi phí tăng nhanh hơn doanh thu nên lợi nhuận gộp chỉ đạt 1.000 tỷ đồng, giảm đến 45% so với năm trước. Cộng với chi phí lãi vay tăng vọt khiến cho lần đầu tiên trong lịch sử, công ty ghi nhận khoản lỗ lên đến 1.502 tỷ đồng.

Dù doanh thu bán bò có tăng lên 36% (3.465 tỷ đồng) cộng với các khoản chuyển nhượng dự án BĐS và khai thác cao su cũng chỉ như “muối bỏ bể” nếu cân đối khoản nợ mà HAGL đang gánh. Tổng nợ phải trả của HAGL cuối năm 2016 đã tăng thêm gần 4.000 tỷ đồng lên đến 36.113 tỷ đồng, tương ứng gấp đôi với với vốn chủ sở hữu.

Thậm chí, theo Công ty kiểm toán EY, tỷ lệ nợ ngắn hạn trên lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao tài sản cố định (EBITDA) và tỷ lệ nợ thuần trên vốn chủ sở hữu của thành viên Nông nghiệp Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai tính đến cuối năm ngoái đã vượt mức cho phép trong hợp đồng mua bán trái phiếu với Temasek.

Thời điểm này, HAGL bán tài sản không phải để tìm kiếm lợi nhuận, mà chỉ muốn nhanh chóng cơ cấu lại các khoản nợ liên quan đến các lĩnh vực đầu tư này.

Hiện tại, HAGL đang sở hữu 38.428 ha cao su, trong đó 22.177 ha tại Lào, 2.394 ha tại Việt Nam và 13.857 ha tại Campuchia. Dự kiến HAGL sẽ giảm quy mô, bán bớt 20.000 ha ở Lào trong tổng số hơn 38.000 ha để giảm bớt nợ vay.

Bên cạnh việc tiếp tục triển khai giai đoạn 2 của khu phức hợp tại Myanmar, HAGL cũng đang tìm kiếm các đối tác khác để chuyển nhượng. Một số thông tin cho thấy, bầu Đức có thể sẽ chuyển nhượng dự án nếu được giá (có thể là khoảng 10.000 tỷ đồng).

Tuy vậy, trong bất cứ hoàn cảnh nào bầu Đức vẫn là hình mẫu khởi nghiệp ấn tượng, mà đến nay nhiều người vẫn dành cho ông sự cảm mến nhất định.

Có thể bạn quan tâm