Nằm trong nhóm bốn nước sản xuất giày dép lớn nhất thế giới, sau Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil, ngành da giày Việt Nam đang có cơ hội bứt phá mạnh mẽ trong thời gian tới khi AFTA, TPP có hiệu lực. LEFASO dự đoán mức tăng trong năm 2016 là 15 - 20%.
Con số ấn tượng Hiện nay giày dép của Việt Nam đã xuất khẩu tới trên 50 nước và tiếp tục tăng thị phần tại thị trường Mỹ, EU và Nhật Bản,và đứng thứ hai sau Trung Quốc. Kim ngạch xuất khẩu sẽ còn tăng trong thời gian tới khi TPP có hiệu lực, mức thuế từ 3,5% đến 57,4% trong hiện tại sẽ rơi về 0%. Hiệp hội Da, giày và túi xách Việt Nam (Lefaso) dự đoán mức tăng trong năm 2016 là 15 - 20%. Giày dép là ngành có sản lượng xuất khẩu lớn thứ 3 tại Việt Nam, thu hút khoảng 1 triệu công nhân làm việc cho 600 doanh nghiệp, công suất khoảng 800 triệu đôi giày mỗi năm. Sở dĩ có con số ấn tượng này là do các doanh nghiệp nước ngoài có xu hướng chuyển dịch công xưởng từ Trung Quốc và Bangladesh sang Việt Nam để tận dụng nhân công giá rẻ, tỷ giá ổn định và tận dụng vị trí chiến lược đón đầu các FTA sắp có hiệu lực. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nội địa cũng sẽ đối mặt với áp lực lớn khi các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư tại Việt Nam cũng tận dụng được lợi ích từ việc xóa bỏ thuế và thực tế là họ có khả năng tận dụng tốt hơn các doanh nghiệp Việt Nam. Hiện tại, 77% giá trị xuất khẩu da giày trong nước là do các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng góp. Hơn nữa, tỷ lệ nội địa hóa trong ngành còn rất thấp. Sản xuất trong nước đối với các mặt hàng phụ trợ cho ngành da giày, đặc biệt là da thuộc và da tổng hợp mới chỉ đáp ứng 38% nhu cầu. Bài toán nguyên phụ liệu cần được hóa giải Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách VN (LEFASO) Phan Thị Thanh Xuân nhấn mạnh hai tồn tại dai dẳng đối với ngành công nghiệp da giày Việt Nam. Một là vấn đề về chi phí nhân công đang tăng lên và hai là việc phụ thuộc sâu vào nguồn nguyên liệu đầu vào nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc. Hai tồn tại này đã ảnh hưởng đến vị thế, cơ hội và sự cạnh tranh của ngành da giày Việt Nam so với nước khác như Ấn Độ, Bangladesh, Trung Quốc. Hiện nay, giá trị gia tăng trong các sản phẩm da giày, túi xách… của Việt Nam khá thấp. Nguyên nhân được cho là do tỷ lệ nội địa hóa nguyên phụ liệu của sản xuất trong nước hiện chỉ đạt khoảng 45 – 50%. Theo điều tra của Dự án Phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ da giày TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2016 - 2020, có đến 65% số DN sản xuất giày dép, túi xách thực hiện theo phương thức sử dụng nguồn nguyên liệu, thiết kế do khách hàng nước ngoài cung cấp và gắn nhãn hiệu sản phẩm theo yêu cầu của khách hàng; chỉ khoảng 25 – 30% số DN sản xuất theo phương thức tự thiết kế sản phẩm, tự mua nguyên liệu và có nhãn hiệu riêng. Để nâng cao giá trị gia tăng sản xuất da giày Việt Nam, theo các chuyên gia trong lĩnh vực da giày thì thuộc da là ngành công nghiệp còn nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, thuộc da có phát thải gây ô nhiễm môi trường ở mức cao. Việc xử lý chất thải công nghiệp thuộc da đòi hỏi phải có hệ thống xử lý hiện đại, riêng biệt, chi phí xử lý rất lớn, thường quá sức với các DNNVV. Trong khi đó, Việt Nam cũng chưa có các tiêu chuẩn rõ ràng về chất thải, khiến các nhà đầu tư, kể cả các nhà đầu tư nước ngoài cũng e ngại khi tham gia vào lĩnh vực này. Trong khi đó, Bộ Công Thương đã có quy hoạch xây dựng hai khu, cụm công nghiệp thuộc da tập trung, một ở phía Nam và một ở phía Bắc, có hệ thống xử lý chất thải tập trung để hỗ trợ DN trong việc xử lý ô nhiễm môi trường. Quy hoạch tổng thể phát triển ngành da giày Việt Nam đến năm 2025 đã được phê duyệt từ năm 2010 cũng đề cập đến nội dung này, nhưng đến nay các khu, cụm thuộc da tập trung như trong quy hoạch vẫn chưa được triển khai. Theo Ths. Trương Thanh Vũ, Trưởng phòng nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu kinh tế miền Nam, khó khăn lớn nhất là việc tìm ra một địa điểm phù hợp để đầu tư khu, cụm thuộc da tập trung; kế đến là việc tìm ra mô hình, cách thức nào để DN nhận được hỗ trợ, cam kết lâu dài nhất từ Chính phủ và chính quyền địa phương để yên tâm đầu tư. Thực tế, các nhà đầu tư FDI có phần e ngại khi đầu tư vào lĩnh vực thuộc da vì lợi nhuận thấp, thời gian thu hồi vốn lâu. Bên cạnh đó, vẫn tồn tại hàng loạt khó khăn là hệ quả từ việc thực thi kém hiệu quả chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhất là về phát triển vùng nguyên liệu da, công nghiệp hóa chất, cơ khí, nguồn nhân lực, đường giao thông, cấp điện, cấp nước… Đã đến lúc cần phải đề ra những tiêu chuẩn liên quan đến môi trường và những giải pháp toàn bộ để phát triển công nghiệp hỗ trợ tạo điều kiện cho ngành da giày phát triển vươn xa hơn nữa. [button color="" size="" type="square_outlined" target="" link=""] Được sự hỗ trợ của Cục Xúc tiến Thương Mại - Bộ Công Thương, LEFASO sẽ tổ chức Xúc tiến Xuất khẩu Da giày năm 2016. Tham dự Hội nghị có hơn 300 đại biểu đến từ các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu giầy, nguyên phụ liệu trong nước và quốc tế. Quy mô hội chợ năm nay cũng tăng gấp đôi so với năm ngoái thu hút nhiều doanh nghiệp dến từ các quốc gia và vùng lãnh thổ như: Ý, Thổ Nhĩ Kỳ, Án Độ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Brazil, v.v. Năm nay hội nghị sẽ tập trung vào cung cấp các thông tin, tình hình mới của ngành da giày Việt Nam để các khách hàng quốc tế cũng như các nhà sản xuất Việt Nam cập nhật thông tin, tăng cường hiểu biết, nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập, tạo thành diễn đàn giao thương cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư đẩy mạnh hợp tác. Thông qua hội nghị này, những khó khăn đối với doanh nghiệp da giày như nguyên phụ liệu, chi phí đầu vào hay vấn đề lao động, lương tối thiểu sẽ được đưa ra để trao đổi tìm giải pháp hóa giải khó khăn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. [/button]
Giang Thanh
