Phía sau thắng lợi của Putin trong cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga

Cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga diễn ra ngày 18.9.2016 có ý nghĩa cực kỳ quan trọng với chính trường Nga và cá nhân Tổng thống Putin. Đây là cuộc bầu cử đầu tiên sau khi nước Nga “mở rộng lãnh thổ” qua việc sát nhập bán đảo Crimea. “Sự kiện Crimea” đã khiến nước Nga phải nhận lãnh hậu quả là bị Mỹ và đồng minh áp đặt cấm vận. Lệnh cấm vận của phương Tây đã tước đi nhiều thành quả của nước Nga xây dựng được qua hai nhiệm kỳ Tổng thống và một nhiệm kỳ Thủ tướng của ông Putin. Do vậy, việc tham gia cuộc bầu cử của cử tri Nga và kết quả của cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga năm 2016 được xem là thước đo niềm tin của người dân Nga đối với chính quyền cũng như lòng tin dành cho Tổng thống Putin thời cấm vận. Bên cạnh đó, cuộc bầu cử Duma Nga ngày 18.9.2016 còn là dịp để phương Tây định lượng chiến lược chống Nga và Putin hiệu quả đến mức nào. Bởi lẽ, dù với bất cứ mục đích gì thì bản chất của việc cấm vận thực ra là chống Nga và trừng phạt Putin. Tuy nhiên, khi cuộc bầu cử có thể đoán trước thắng lợi của đảng Nước Nga Thống nhất – đảng chính trị ủng hộ Putin và những đảng phái có cương lĩnh chính trị vì một nước Nga hùng mạnh, cho thấy phương Tây đã không thành công trong việc trừng phạt Putin. Mỹ và đồng minh nhận định chưa chuẩn xác về nước Nga Cho đến lúc này có thể thấy rằng, Mỹ và đồng minh đã không chuẩn xác trong nhận định về nước Nga thời hậu xô viết, từ đó có những hành động không phù hợp. Thậm chí trong nhiều trường hợp gây hiệu ứng ngược, khi muốn Nga suy yếu thì lại làm cho Nga mạnh mẽ hơn. Những khó khăn của nước Nga chủ yếu do sai sót của chính quyền Nga nhiều hơn là do bị đối thủ phá hoại, ngay cả việc cấm vận của phương Tây cũng vậy. Mỹ và đồng minh chỉ có thể áp cấm vận chống nước Nga vì Putin sai lầm trong tiến trình sát nhập lại Crimea vào nước Nga. Điều đó cho thấy, trong việc kình chống nước Nga thời hậu xô viết, Mỹ và đồng minh luôn bị động trong hành động. Từ thành công của nước Nga hay thất bại của Putin thì dấu ấn của phương Tây đều rất mờ nhạt, cho dù họ đã có rất nhiều con bài có thể kéo nước Nga về phía họ. Sau một thời gian cởi mở chính trị, tại nước Nga thời hậu xô viết, trong những năm đầu thập kỷ 1990 của thế kỷ trước đã có lúc có tới hơn 100 đảng phái chính trị đăng ký hoạt động. Tuy nhiên, hơn 20 năm sau trong cuộc bầu cử Duma năm 2016 chỉ có 14 đảng chính trị tham gia. Trong thành phần của Duma Quốc gia, tức Hạ nghị viện Nga, hiện đang tạo thành hai phe với bốn lực lượng chính trị chủ chốt. Phe thân Kremlin là đảng Nước Nga Thống nhất cùng ba đảng nhỏ khác luôn chiếm đa số áp đảo và phe đối lập với số ghế ít ỏi không thể cạnh tranh. Những con bài chính trị tầm cỡ có xu hướng thân phương Tây như Grigory Yavlinsky – lãnh tụ đảng Yabloko, Boris Nemtsov – cố Phó Thủ tướng Nga hay Alexei Kudrin – cựu Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Tài chính Nga, đều mất dần chỗ đứng trong đời sống chính trị Nga. Năm 2012, chính trường Nga “bỗng nhiên dậy sóng”, lực lượng chống Putin thậm chí được xem là có thể chuẩn bị bước lên cũ đài chính trị tại xứ sở bạch dương. Và lúc đó – kẻ thù của Putin – tin tưởng cuộc bầu cử Duma năm 2016 sẽ là cú giáng trời đánh với Putin. Niềm hy vọng ấy còn mạnh mẽ hơn khi có sự cộng hưởng từ lệnh cấm vận nước Nga của phương Tây và giá dầu thô thế giới rớt thê thảm. Điều đó khiến cho cuộc sống người dân Nga khó khăn, kinh tế Nga khủng hoảng, sức mạnh Nga suy giảm. Tuy nhiên, thực tế uy tín của Tổng thống Putin trên chính trường Nga thời cấm vận lại có xu hướng ngược lại với khó khăn của nước Nga. Các cuộc thăm dò đều cho kết quả là sự ủng hộ của người dân Nga dành cho Tổng thống của họ luôn ngày càng cao hơn, theo Reuters. Còn theo thông tin mới nhất của The Guardian với hơn 93% số phiếu đã được kiểm, đảng Nước Nga Thống nhất và các đảng thân Putin chiếm tới 76% số phiếu bầu và giành được khoảng 343 ghế trong số 450 ghế của Duma. Nghĩa là phe thân Putin có thêm 100 ghế so với khóa trước, đem lại 2/3 cần thiết để có thể thay đổi Hiến pháp. Trong khi đó Đảng Cộng sản Nga và Đảng Dân chủ Tự do mất khoảng chiếm 13% số phiếu so với lần bầu cử trước. Những đảng đối lập như đảng Yabloko của Yavlinsky hay đảng Parnas của Nemtsov đều không tạo ra dấu ấn nào mới qua cuộc bầu cừ Duma lần này. Như vậy, chứng tỏ thiệt hại từ cấm vận của phương Tây không ảnh hưởng đến chính trường Nga. Điều đó chẳng khác gì một thất bại của Mỹ và đồng minh trong việc làm suy giảm quyền lực của Putin. Putin ưu tiên giữ vững ổn định chính trị - xã hội Có thể nhận diện ưu tiên số một của Tổng thống Putin trong việc nắm giữ và thực thi quyền lực là đảm bảo ổn định xã hội – yếu tố quyết định đối với sự phát triển đất nước. Ông đã thể hiện điều đó qua việc giải quyết dứt điểm xung đột tại Chechnya ngay sau khi nhận chức từ Eltsin. Việc mang lại hoà bình cho Chechnya đã giúp nước Nga ổn định, tính thống nhất của nhà nước Nga được bảo đảm. Có thể thấy rằng, từ khi xung đột tại Chechnya chấm dứt, không có bất cứ thực thể nào có ý định phá vỡ tính thống nhất của nhà nước liên bang Nga. Tiếp nhận một nước Nga hỗn loạn từ Boris Eltsin, Putin đã dần đưa đời sống chính trị tại Nga vào tầm kiểm soát của chính quyền trung ương. Những cá nhân hay tổ chức tội phạm vốn được dung túng hay bao che bởi chính quyền dưới thời Eltsin đều bị Putin đưa ra trước pháp luật. Hàng loạt những tài sản của nước Nga, của người dân Nga vốn bị chiếm đoạt bởi những cá nhân, tổ chức ở cả trong và ngoài nước, do những chương trình kinh tế không hợp thời của chính quyền Eltsin, đều được Putin lấy lại, giữ lại cho nước Nga. Khi quyền lợi kinh tế bị tước bỏ, quyền lợi chính trị bị đe doạ, từ đó xuất hiện nhiều nhân tố đối kháng, quyết ăn thua với chính quyền của Putin. Tuy nhiên, với tài năng của mình, Putin đã vận dụng thành công nghệ thuật triệt tiêu đối kháng trong quản lý và điều hành đất nước. Theo The Guardian, năm 2003, Liên minh các Lực lượng Hữu (SPS) gồm những chính trị gia trẻ tuổi theo xu hướng cải cách của những năm 1990, như Anatoly Chubais, Boris Nemtsov và Irina Khakamada đã gây nên một hiệu ứng mới trong đời sống chính trị Nga. Song Putin đã khiến SPS không thể tạo ra một làn gió khác đối với nước Nga. Nếu như năm 1999, SPS bước vào Duma là đảng lớn thứ tư với 29 ghế thì năm 2003 chỉ còn 3 ghế. Trong cuộc bầu cử năm 2007 thì không có ghế nào và năm 2008 thì SPS chính thức tan rã.

Việc bổ nhiệm cựu Phó Thủ tướng, cựu Bộ trưởng Tài chính Nga Alexei Kudrin là một nước cờ cao của Putin. Ảnh: Gazeta Mỹ và phương Tây luôn chỉ trích Putin thủ tiêu đối lập và tìm mọi chứng cứ để có thể kết tội ông. Song qua thời gian, thực tế đã chứng minh những nhân tố bị Putin trừng phạt hay thải loại đều có thể gây thiệt hại cho nước Nga hay gây tổn hại tới sức mạnh Nga tại thời điểm đó. Thậm chí, Putin đã tương kế tựu kế, tạo ra những ván cờ mới có lợi cho chính trường nước Nga. Việc trọng dụng lãnh tụ đảng Rodina Dmitry Rogozin - người có khẩu hiệu chính trị nổi tiếng nhất lịch sử nước Nga hiện đại: "Hãy làm sạch thùng rác từ Moscow!" – là nước cờ cao. Việc bổ nhiệm Rogozin làm Phó Thủ tướng, phụ trách ngành công nghiệp quốc phòng và không gian của nước Nga vào năm 2011 hay bổ nhiệm cựu Bộ trưởng Tài chính Kudrin vào chức vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Kinh tế của Tổng thống Nga vào năm 2016 này, đều gây hiệu ứng tốt. Đặc biệt, việc tạo điều kiện cho nhà hoạt động xã hội trẻ tuổi Robert Shlegel - thân Kremlin - làm lu mờ hình ảnh của “anh hùng chống Putin” Aleksey Anatolyevich Navalnyy năm 2011 là một trong những thành công lớn nhất trong nghệ thuật chính trị của Putin. Khi Hiến pháp sửa đổi kéo dài nhiệm kỳ Tổng thống Nga từ 4 năm lên 6 năm, đó là bước đệm quan trọng củng cố và đảm bảo quyền lực cho Putin. Điều đó khiến Navalnyy thúc đẩy chiến dịch chống Putin, song Shlegel đã kết thúc chiến dịch của Navalnyy một cách hoàn hảo. Có thể nhận diện khi Boris Nemtsov ngã xuống vì những viên đạn từ một họng súng vô hình và khi Alexei Kudrin được đưa vào ván cờ mới của Putin thì các cuộc bầu cử tại nước Nga sẽ luôn biết trước kết quả với chiến thắng không thể phủ nhận của Tổng thống Putin. Putin sẽ tranh cử thêm một nhiệm kỳ nữa? Có thể thấy rằng, dù có chiến thắng vang dội như thế nào đi chăng nữa trong các cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga hay bầu cử Tổng thống Nga, thì đó cũng chỉ là những chiến thắng chính trị của Tổng thống Putin. Thành công lớn nhất trong sự nghiệp của Putin đã ở trong quá khứ. Việc giúp cho nước Nga lấy lại vị thế của mình qua hai nhiệm kỳ làm Tổng thống và việc đưa nước Nga thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu năm 2008 trong vai trò Thủ tướng, được xem là thành công lớn nhất của Putin. Ngược lại, việc Putin không sáng suốt khiến cho nước Nga phải trả giá bằng việc mất đi những thành quả có được trong bao năm qua bởi cấm vận của phương Tây và hiện nay vẫn phải dò dẫm tìm lối thoát, có thể được xem là thất bại lớn nhất trong sự nghiệp của Putin. Như vậy, Putin không thể thành công hơn cũng không thể thất bại hơn được nữa. Do đó, những chiến thắng chính trị của Putin sẽ không làm sáng thêm cũng không làm tối hơn sự nghiệp của ông. Tuy nhiên, nước Nga thì sẽ có đổi thay qua những chiến thắng ấy. Với chiến thắng dễ dàng qua các cuộc bầu cử, mà nhất là cuộc bầu cử Duma Quốc gia Nga năm 2016 này, điều đó cho thấy lực lượng chính trị nòng cốt đảm bảo quyền lực cho Tổng thống Putin sẽ tiếp tục chi phối đời sống chính trị tại Nga. Với nền tảng quyền lực vững chắc như vậy, có thể nhận diện Tổng thống Putin sẽ quyết đoán hơn, thậm chí cực đoan hơn trong các hành động của mình, nhằm đưa nước Nga thoát ra khỏi khó khăn hiện nay cũng như lấy lại những gì đã mất. Có lẽ việc Putin tranh cử Tổng thống Nga thêm một nhiệm kỳ nữa không cần phải phán đoán và việc thay đổi ý định của ông sẽ phụ thuộc vào vị thế của nước Nga trên trường quốc tế.