Ung thư đại tràng đang trở thành một trong những loại ung thư tăng nhanh nhất ở người trẻ và trung niên. Các bác sĩ cảnh báo rằng thói quen sinh hoạt hàng ngày có ảnh hưởng lớn hơn nhiều so với nhận thức thông thường.
Chế độ ăn uống, tần suất tiêu thụ rượu, lượng chất xơ và canxi hấp thụ đều có thể thay đổi dần môi trường đường ruột theo hướng bảo vệ sức khỏe hoặc tạo điều kiện cho bệnh tật phát triển. Yếu tố di truyền đóng vai trò nhất định nhưng lối sống định hình “địa hình” cơ thể từ rất sớm, trước khi các triệu chứng xuất hiện.
Chính vì vậy, các chuyên gia tiêu hóa hiện nay nhấn mạnh việc phòng ngừa quan trọng không kém tầm soát. Những điều chỉnh nhỏ nhưng đều đặn trong chế độ ăn có thể giảm nguy cơ đáng kể bằng cách giảm viêm, cải thiện cân bằng hệ vi sinh đường ruột và bảo vệ niêm mạc đại tràng.
Dưới đây là một số khuyến nghị nên và không nên thực hiện theo lời khuyên của chuyên gia giúp giảm nguy cơ ung thư đại tràng lâu dài thông qua những lựa chọn hàng ngày đơn giản.
1. Hạn chế uống rượu
Rượu là một yếu tố nguy cơ quan trọng đối với sức khỏe đại tràng. Khi vào cơ thể, rượu chuyển hóa thành acetaldehyde, một hợp chất được xác định là chất gây ung thư, làm tăng tiếp xúc của niêm mạc đường ruột với các tác nhân nguy hại.
Đồng thời, việc tiêu thụ rượu còn làm gia tăng stress oxy hóa và phản ứng viêm tại đại tràng, làm suy yếu khả năng bảo vệ tự nhiên của niêm mạc.
Thêm vào đó, rượu có thể cản trở hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự toàn vẹn và chức năng của lớp niêm mạc đại tràng. Ngay cả khi uống ở mức vừa phải, việc tiêu thụ rượu thường xuyên cũng liên quan đến nguy cơ cao hơn của ung thư đại trực tràng.
Vì vậy, hạn chế hoặc tránh hoàn toàn rượu là một biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe đường ruột và giảm nguy cơ ung thư đại tràng theo thời gian.
2. Hạn chế thịt đỏ và thịt chế biến sẵn
Thịt đỏ và các sản phẩm thịt chế biến sẵn là những thực phẩm cần được sử dụng một cách thận trọng do liên quan đến nguy cơ ung thư đại trực tràng. Các loại thịt này chứa heme iron, một dạng sắt có thể thúc đẩy hình thành các hợp chất N-nitroso trong ruột, vốn được xác định là tiềm ẩn khả năng gây ung thư.
Ngoài ra, thịt chế biến còn thường đi kèm với các chất bảo quản và hóa chất như nitrit, các hợp chất độc hại hình thành trong quá trình hun khói hoặc nướng (hydrocarbon thơm đa vòng), những yếu tố này có thể gây tổn thương niêm mạc ruột và làm gia tăng phản ứng viêm.
Nghiên cứu được công bố năm 2025 trên tạp chí Nature Communications cho thấy nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng theo mức tiêu thụ thịt đỏ, đặc biệt là đối với các sản phẩm thịt chế biến sẵn. Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh lượng thịt đỏ trong chế độ ăn, ưu tiên các nguồn protein lành mạnh hơn để giảm nguy cơ mắc bệnh theo thời gian.
3. Ăn nhiều chất xơ
Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe đường ruột và phòng ngừa ung thư đại trực tràng. Chất xơ giúp rút ngắn thời gian lưu thức ăn trong ruột, từ đó giảm tiếp xúc của niêm mạc đại tràng với các chất có khả năng gây ung thư.
Chất xơ cũng là nguồn dinh dưỡng quan trọng cho hệ vi sinh vật đường ruột, thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi và sản xuất các axit béo chuỗi ngắn bảo vệ như butyrate, giúp duy trì môi trường ruột cân bằng và khỏe mạnh.
Bên cạnh đó, chất xơ còn hỗ trợ điều hòa đường huyết và insulin, các yếu tố được chứng minh có liên quan đến giảm nguy cơ phát triển các khối u. Nghiên cứu được công bố trên BMJ cho thấy lượng chất xơ tổng, chất xơ từ ngũ cốc và ngũ cốc nguyên hạt cao liên quan đến tỷ lệ mắc u tuyến và ung thư đại trực tràng thấp hơn. Do đó, việc bổ sung đầy đủ chất xơ từ rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các nguồn thực phẩm lành mạnh khác là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả và bền vững.
4. Ăn nhiều thực phẩm giàu canxi
Canxi không chỉ quan trọng đối với sức khỏe xương mà còn đóng vai trò bảo vệ niêm mạc đại tràng. Các nghiên cứu cho thấy canxi có khả năng liên kết với acid mật và acid béo trong ruột, giúp giảm khả năng gây kích ứng và tổn thương niêm mạc đại tràng.
Không chỉ vậy, canxi còn có thể tác động trực tiếp đến quá trình điều hòa tăng trưởng và biệt hóa tế bào trong lớp niêm mạc, góp phần duy trì chức năng bình thường của đại tràng và giảm nguy cơ hình thành các khối u.
Một nghiên cứu được công bố trên JAMA Network chỉ ra rằng lượng canxi từ các nguồn sữa, thực phẩm bổ sung hoặc thực phẩm tăng cường canxi có liên quan đến nguy cơ ung thư đại trực tràng thấp hơn, nhất là các khối u ở đại tràng xa.
Việc bổ sung đầy đủ canxi thông qua chế độ ăn hàng ngày hoặc các nguồn thực phẩm bổ sung là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để duy trì sức khỏe đại tràng lâu dài.
5. Ăn nhiều sữa chua
Sữa chua là nguồn thực phẩm giàu lợi khuẩn, cung cấp các vi sinh sống có lợi giúp duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
Việc tiêu thụ sữa chua thường xuyên có thể giảm sự phát triển của các vi khuẩn có hại, hạn chế các phản ứng viêm tại chỗ và cải thiện chức năng của hàng rào bảo vệ ruột. Những cơ chế này góp phần duy trì môi trường đại tràng khỏe mạnh, từ đó giảm nguy cơ tiến triển của các tổn thương tiền ung thư và ung thư đại trực tràng.
Nghiên cứu được công bố năm 2025 trên Gut Microbes cho thấy việc tiêu thụ sữa chua đều đặn có liên quan đến việc giảm vừa phải nguy cơ mắc một số loại ung thư đại trực tràng.
Do vậy, việc bổ sung sữa chua vào chế độ ăn hàng ngày là một chiến lược đơn giản, dễ thực hiện nhưng mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe đường ruột và phòng ngừa ung thư.