Trong bối cảnh nền kinh tế đang cần thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư và cải thiện môi trường kinh doanh, Bộ Tài chính vừa công bố hai nội dung quan trọng trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi): giữ nguyên cách tính thuế đối với chuyển nhượng bất động sản và rút gọn biểu thuế từ 7 bậc xuống 5 bậc. Đây là những điều chỉnh có tác động trực tiếp tới hàng chục triệu người nộp thuế, đồng thời ảnh hưởng lớn tới thị trường bất động sản và nguồn thu ngân sách.
Theo dự thảo mới nhất, thuế thu nhập cá nhân đối với người cư trú có thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản tiếp tục được áp dụng theo phương thức 2% trên giá chuyển nhượng. Thời điểm xác định thu nhập là khi hợp đồng chuyển nhượng có hiệu lực hoặc khi đăng ký quyền sử dụng, quyền sở hữu bất động sản.
Đây cũng là cách tính thuế được áp dụng hiện hành. Điều này đồng nghĩa Bộ Tài chính đã loại bỏ phương án thu 20% trên phần chênh lệch giá mua – bán cũng như thuế suất theo thời gian nắm giữ bất động sản như từng đề xuất hồi tháng 7. Lý do chính, theo cơ quan soạn thảo, là để đảm bảo tính khả thi và phù hợp với thực tế quản lý hiện nay.
Tuy nhiên, cơ quan quản lý cũng khẳng định sẽ có lộ trình chuyển dần sang cách tính trên thu nhập thực tế, khi hệ thống dữ liệu đất đai, giao dịch và dân cư được số hóa, đồng bộ. Đây được coi là giải pháp tiệm cận với thông lệ quốc tế, đồng thời xử lý triệt để tình trạng kê khai giá bán thấp để giảm thuế, một lỗ hổng lớn của chính sách hiện hành, dẫn đến thất thu ngân sách và thiếu minh bạch trên thị trường bất động sản.
Các chuyên gia trước đó cho rằng, cách tính 20% trên chênh lệch thực tế phản ánh đúng bản chất thu nhập, nhưng điều kiện áp dụng đòi hỏi hạ tầng dữ liệu, chứng từ, hóa đơn phải hoàn thiện. Nói cách khác, quyết định giữ nguyên phương án cũ cho thấy nhà điều hành đang chọn “an toàn ngắn hạn – cải cách dài hạn”, thay vì áp dụng ngay một cơ chế chưa có nền tảng kỹ thuật đủ mạnh để kiểm soát.
Cùng với bất động sản, Bộ Tài chính cũng đề xuất sửa đổi mạnh mẽ biểu thuế thu nhập cá nhân theo hướng rút gọn từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, với mức thuế suất dao động từ 5% đến 35%. Cụ thể: Mức tối thiểu 5% với thu nhập tính thuế 0 – 10 triệu đồng/tháng và mức tối đa 35% với thu nhập tính thuế trên 100 triệu đồng/tháng.
Điểm đáng chú ý là việc giảm số bậc giúp đơn giản hóa thủ tục, đồng thời kết hợp với nâng mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung các khoản giảm trừ (y tế, giáo dục), qua đó giảm đáng kể số thuế phải nộp cho nhóm có thu nhập trung bình.
Ví dụ, một cá nhân có một người phụ thuộc, thu nhập 20 triệu đồng/tháng hiện đang phải nộp 125.000 đồng. Nếu áp dụng theo phương án mới, người này sẽ không phải nộp thuế. Với thu nhập 25 triệu đồng/tháng, số thuế giảm từ 448.000 đồng xuống chỉ còn 34.000 đồng – tương đương giảm 92%. Đây là tác động trực tiếp, rõ rệt và tích cực đối với người làm công ăn lương, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu người nộp thuế hiện nay.
Ở chiều ngược lại, mức thuế suất tối đa 35% vẫn được giữ nguyên, mặc dù nhiều chuyên gia đề xuất hạ xuống 20-25% để phù hợp với mức thu nhập bình quân còn thấp của Việt Nam. Lập luận của Bộ Tài chính là dựa trên so sánh quốc tế: nhiều quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Philippines duy trì mức 35%, trong khi Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ còn áp dụng 45%.
Theo tính toán, phương án mới sẽ khiến ngân sách hụt thu khoảng 8.740 tỷ đồng, nhưng đổi lại, chính sách hỗ trợ được nhóm thu nhập trung bình – thấp, đồng thời góp phần kích thích tiêu dùng và tăng tính công bằng trong phân bổ gánh nặng thuế.
Cả hai điều chỉnh nêu trên đều phản ánh sự cân nhắc giữa khả thi với công bằng và minh bạch trong cải cách thuế. Với bất động sản, mục tiêu minh bạch và chống thất thu tạm thời nhường chỗ cho sự ổn định và dễ thực thi, chờ hạ tầng dữ liệu hoàn chỉnh. Với biểu thuế lũy tiến, mục tiêu giảm gánh nặng cho nhóm thu nhập trung bình được ưu tiên, trong khi nhóm thu nhập cao vẫn chịu mức điều tiết tương tự hiện hành.
Dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 10 tới đây. Với những thay đổi bước đầu, chính sách thuế không chỉ hướng tới hỗ trợ người lao động, nhóm thu nhập trung bình, mà còn đặt nền móng cho cải cách toàn diện hơn trong tương lai.