Mới đây, Viện Kiểm sát Nhân dân TP.HCM đã ban hành cáo trạng truy tố bị can Phạm Văn Tam, nguyên Chủ tịch HĐQT Công ty Asanzo về tội Buôn lậu và trốn thuế. Trong vụ án này, ông Tam bị cáo buộc có hành vi trốn thuế hơn 15,7 tỷ đồng và buôn lậu một lô hàng trị giá 414 triệu đồng. Liên quan vụ án, bị can Phạm Xuân Tình, Tổng giám đốc Asanzo, em trai ông Tam cũng bị truy tố về tội trốn thuế.
TỪ "HAI BÀN TAY TRẮNG" ĐẾN ĐẾ CHẾ TIVI GIÁ RẺ
Theo cáo trạng, Công ty Asanzo được thành lập ngày 20/10/2016, do Phạm Văn Tam làm Giám đốc, đại diện theo pháp luật. Đến năm 2017, chức danh Giám đốc được chuyển cho Phạm Xuân Tình. Từ tháng 8 đến tháng 10/2019, đoàn thanh tra Cục Thuế TP.HCM (nay là Chi cục Thuế Khu vực II) tiến hành thanh tra việc chấp hành pháp luật thuế của công ty trong giai đoạn 2016 – 7/2019.
Kết quả thanh tra xác định: Công ty Asanzo mua linh kiện từ Công ty Trần Thoàn, ký hợp đồng với Công ty VTB để gia công, sau đó lắp ráp thành điều hòa nhiệt độ mang nhãn hiệu Asanzo. Tuy nhiên, khi xuất bán cho Công ty Điện lạnh Asanzo, doanh nghiệp này không lập hóa đơn, không khai báo thuế, đồng thời sử dụng hóa đơn giá trị gia tăng không hợp pháp, ghi sai mặt hàng nhằm hạch toán, kê khai thuế.
Ngày 30/10/2019, Cục Thuế TP.HCM ra quyết định chuyển hồ sơ vụ việc vi phạm hành chính có dấu hiệu tội phạm đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Thành phố để xử lý theo quy định pháp luật.
Ông Phạm Văn Tam sinh năm 1980 thành lập Tập đoàn Asanzo khởi đầu với sản phẩm chủ lực là tivi từ năm 2013, sau đó mở rộng sang các mặt hàng điện lạnh, điện gia dụng, điện tử và smartphone. Tuy nhiên, tivi vẫn là sản phẩm then chốt, đưa thương hiệu này nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường nội địa, đặc biệt là các khu vực nông thôn, nhà nghỉ và khách sạn.
Với chiến lược tập trung vào phân khúc tivi giá rẻ, Asanzo đã tạo ra một làn sóng mới trên thị trường điện tử Việt Nam. Chỉ sau một năm gia nhập, hãng đã bán được 122.000 chiếc tivi. Doanh số tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt mốc 500.000 chiếc vào năm 2016 và tăng 140% vào năm 2017.
Thành công này đến từ việc Asanzo đã chọn một hướng đi khác biệt so với các ông lớn quốc tế. Trong khi Samsung, Sony hay LG tập trung vào thị trường đô thị với những mẫu mã hiện đại và giá cao, Asanzo lại nhắm đến người tiêu dùng ở nông thôn, những người chỉ cần một chiếc tivi đẹp, bền, chất lượng ổn định với mức giá phải chăng.
So với các “ông lớn” như Samsung, LG hay Sony, tivi Asanzo nổi bật ở lợi thế giá bán rẻ hơn đáng kể. Trong khi một chiếc tivi 43 inch của Samsung hay LG thường dao động từ 9–13 triệu đồng, thậm chí cao hơn với dòng 4K, thì sản phẩm cùng kích cỡ của Asanzo chỉ khoảng 4–6 triệu đồng. Ở phân khúc 55–65 inch, sự chênh lệch còn rõ rệt: tivi Asanzo phổ biến ở mức 7–15 triệu đồng, trong khi LG, Samsung hay Sony thường khởi điểm từ 15 triệu và có thể vượt 30 triệu với các dòng cao cấp.
Nhờ hướng đi táo bạo này, đến giữa năm 2019, Asanzo được công ty nghiên cứu thị trường GfK ghi nhận là thương hiệu tivi "made in Vietnam" đứng đầu với 16% thị phần. Cùng thời điểm đó, trong ngành hàng tivi tại thị trường Việt Nam, Asanzo cũng nắm giữ 16% thị phần, chỉ xếp sau các "ông lớn" toàn cầu như LG (17%), Sony (25%) và Samsung (35%).
Cùng với những con số kinh doanh ấn tượng, tên tuổi của ông Phạm Văn Tam gắn liền với hình mẫu thành công trong giới khởi nghiệp Việt Nam. Năm 2018, Asanzo công bố bán ra hơn 4 triệu sản phẩm điện máy, và ông Tam cũng tiết lộ kế hoạch IPO tập đoàn vào năm 2020.
Đặc biệt, năm 2019, sự xuất hiện của ông với vai trò "cá mập" trong chương trình Shark Tank Việt Nam mùa 3 càng giúp tên tuổi của ông chủ Asanzo được biết đến rộng rãi hơn. Vị doanh nhân này cũng thành lập một quỹ khởi nghiệp với số vốn ban đầu 200 tỷ đồng để hỗ trợ các startup, thể hiện cam kết của mình với cộng đồng khởi nghiệp trong nước.
Về mặt tài chính, Asanzo đã cho thấy sự tăng trưởng vượt bậc với doanh thu tăng chóng mặt qua từng năm. Khởi đầu với 670 tỷ đồng vào năm 2014, doanh thu của công ty đã tăng gần gấp đôi lên 1.600 tỷ đồng chỉ sau một năm. Đến năm 2017, con số này đạt 4.620 tỷ đồng, tăng 1,8 lần so với năm 2016. Đáng chú ý, năm 2018, doanh thu ước tính của Asanzo đã vượt mốc 5.000 tỷ đồng, chạm ngưỡng 6.240 tỷ đồng.
Thành công nhanh chóng này đã biến Asanzo và ông Phạm Văn Tam thành một hiện tượng nổi bật, minh chứng cho tiềm năng to lớn của các doanh nghiệp Việt khi biết khai thác hiệu quả thị trường ngách và đáp ứng đúng nhu cầu thực tế của người tiêu dùng trong nước.
VẾT TRƯỢT DÀI VÀ SỰ SỤP ĐỔ TỪ ĐỈNH CAO
Tuy nhiên, giai đoạn hoàng kim của Asanzo kéo dài không lâu. Giữa năm 2019, khi thương hiệu này vẫn đang ấp ủ nhiều tham vọng, doanh nghiệp gắn liền với tên tuổi ông Phạm Văn Tam bất ngờ vướng vào lùm xùm về nguồn gốc sản phẩm. Cụ thể, Asanzo bị cáo buộc nhập khẩu hàng điện tử, điện gia dụng thành phẩm từ Trung Quốc, sau đó gỡ nhãn mác và dán lại xuất xứ "made in Vietnam" trước khi phân phối ra thị trường.
Sự việc này đã gây chấn động dư luận, làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng và khiến các cơ quan chức năng đồng loạt vào cuộc điều tra. Hậu quả tức thì, ông Phạm Văn Tam bị gạch tên khỏi chương trình "Shark Tank Việt Nam" mùa 3. Đồng thời, nhiều hệ thống bán lẻ điện máy lớn như Điện Máy Xanh và Nguyễn Kim đã ngừng kinh doanh, thậm chí thu hồi và đổi trả sản phẩm của Asanzo.
Thời điểm đó, ông Tam ước tính doanh nghiệp đã mất khoảng 95% doanh thu, thiệt hại lên đến gần 1.000 tỷ đồng. Với các khoản vay bị ngân hàng đóng băng, các dự án đầu tư bị ngưng trệ và kế hoạch phát triển công nghệ đình đốn, Asanzo buộc phải tuyên bố tạm đóng cửa nhà máy vào ngày 30/8/2019 do tổn thất quá lớn.
Sau 3 tháng đối mặt với lùm xùm, Asanzo tổ chức họp báo công bố "minh oan" và thông tin về việc hoạt động trở lại. Ông Phạm Văn Tam nhấn mạnh kết luận kiểm tra của ngành hải quan khẳng định doanh nghiệp không sai phạm trong hoạt động xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, một báo cáo được Cục Hải quan công bố vào cuối tháng 10/2019 lại đưa ra kết quả trái ngược.
Cơ quan chức năng chỉ rõ quy trình lắp ráp của Asanzo chỉ ở mức thủ công, tạo ra giá trị gia tăng chỉ 1-2%, không đủ điều kiện để xác định là hàng "Made in Vietnam". Ngoài ra, Cục Hải quan cũng khẳng định việc sử dụng cụm từ "đỉnh cao công nghệ Nhật Bản" trong quảng cáo là không đúng thực tế.
Không chỉ dừng lại ở vấn đề xuất xứ, Asanzo còn bị phát hiện có dấu hiệu trốn thuế. Cơ quan chức năng cho biết doanh nghiệp này để ngoài sổ sách nhiều giao dịch, không xuất hóa đơn, và sử dụng hóa đơn đầu vào từ các công ty "ma". Dòng tiền từ các giao dịch này được chuyển về Asanzo hoặc về cá nhân bà Nguyễn Thị Hiền (vợ ông Tam) cùng một số nhân viên, với tổng số tiền rút ra lên đến hơn 500 tỷ đồng.
Trước hàng loạt vi phạm, tháng 10/2019, Thuế TP.HCM đã chuyển hồ sơ sang cơ quan công an. Đến ngày 23/6/2024, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP.HCM ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với ông Phạm Văn Tam và ông Phạm Xuân Tình - Tổng giám đốc Asanzo, em trai ông Tam về tội Trốn thuế. Ngay sau đó, hai người này bị bắt tạm giam, chính thức khép lại một chương đầy sóng gió của thương hiệu Asanzo.
Trong giai đoạn chờ kết luận điều tra, ông Phạm Văn Tam vẫn nỗ lực củng cố niềm tin với người tiêu dùng thông qua việc đầu tư nhà xưởng, xây dựng văn phòng và tham gia các hoạt động thiện nguyện.
Gần đây, ông bất ngờ tuyên bố đã thoái vốn khỏi Asanzo từ năm 2017, đồng thời giới thiệu bản thân với một danh xưng mới: "Ông Tam Winsan".
Winsan được ông Tam thành lập với mục tiêu trở thành "bà đỡ" cho các startup, đầu tư vào 5 lĩnh vực chính và đặt mục tiêu doanh thu 1 tỷ USD trong 5 năm tới. Tuy nhiên, thực tế cho thấy Winsan chưa công bố bất kỳ khoản đầu tư nào. Điển hình với thương hiệu Ba con bò, ông Tam cho biết đã cùng một nhóm nhà đầu tư rót 2.000 tỷ đồng vào hệ thống 5 trang trại bò trải dài từ Hoà Bình đến Nghệ An với quy mô 25.000 con.
Tuy nhiên, ngay sau đó, phía Công ty T&T 159, nhà sản xuất phân bón Ba con bò - đã phản bác và khẳng định chưa nhận được bất kỳ khoản đầu tư nào của ông Tam. Lãnh đạo T&T 159 cho biết ông Tam và nhóm nhà đầu tư chỉ độc quyền phân phối sản phẩm của thương hiệu này vào thị trường miền Nam.
