Thị trường tài chính Việt Nam thời gian gần đây đang chứng kiến những bước chuyển quan trọng với hai cải cách chính sách đáng chú ý: hợp thức hóa hoạt động của thị trường tài sản mã hóa và mở cửa trở lại cho hoạt động nhập khẩu, sản xuất vàng miếng.
Theo báo cáo phân tích ngành ngân hàng vừa được công bố, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) đánh giá rằng hai động thái này sẽ tạo ra không gian phát triển mới đầy tiềm năng cho các dịch vụ tài chính. Đây được xem là cơ hội để các công ty tài chính và ngân hàng thương mại mở rộng vai trò, đặc biệt trong việc cung cấp các nền tảng giao dịch, lưu ký, bù trừ và thanh toán hiện đại.
THỊ TRƯỜNG TÀI SẢN MÃ HÓA – MỎ VÀNG TRĂM TỶ ĐÔ CHƯA ĐƯỢC KHAI PHÁ
Năm 2025, thị trường tài chính chào đón một cải cách lớn về chính sách khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP (NQ 05) về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, đưa tài sản số ra khỏi “vùng xám” pháp lý và tích hợp vào thị trường tài chính Việt Nam.
Nhóm chuyên gia của Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho rằng văn bản này sẽ mở ra một chương mới mang tính chiến lược trong hành trình mở rộng chuỗi giá trị dịch vụ tài chính của ngành ngân hàng.
Điều này là bởi nguồn lực tài chính mạnh, mạng lưới khách hàng rộng, và hạ tầng công nghệ tài chính phát triển của các ngân hàng, bên cạnh các loại hình doanh nghiệp khác, là cần thiết để có thể tối ưu hóa vận hành của thị trường tài sản mã hóa.
VDSC cho rằng với quy mô khổng lồ của thị trường tài sản mã hóa, các ngân hàng thương mại nắm giữ công ty con cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa sớm được cấp phép trong giai đoạn thí điểm sẽ có cơ hội gia tăng lợi nhuận đáng kể trong 5 năm tới, thông qua các khoản đầu tư dài hạn hoặc công ty liên kết.
Theo dữ liệu VDSC trích dẫn từ Chainalysis, giá trị giao dịch tài sản mã hóa của người Việt năm 2023 ước đạt khoảng 120 tỷ USD, trong khi hầu hết các hoạt động này vẫn diễn ra trên các sàn giao dịch nước ngoài. Đồng thời, số liệu từ Triple-A cho thấy 21% dân số Việt Nam đã sở hữu tiền số, tỷ lệ cao thứ hai thế giới, chỉ sau UAE – minh chứng cho nhu cầu và tiềm năng to lớn của thị trường trong nước.
Việc hợp thức hóa tài sản mã hóa, theo VDSC, không chỉ giúp ngăn chặn tình trạng “chảy máu ngoại tệ” mà còn mở ra nguồn thu lớn cho ngân sách Nhà nước thông qua thuế giao dịch, đồng thời tạo cơ hội sinh lợi cho các tổ chức cung cấp dịch vụ như giao dịch, lưu ký và thanh toán.
Dù vậy, nhóm phân tích lưu ý rằng rào cản kỹ thuật mới là thách thức thực sự, chứ không phải vốn điều lệ hay cơ cấu cổ đông. Những yếu tố như hạ tầng blockchain, bảo mật an ninh mạng và đội ngũ nhân sự chuyên sâu về công nghệ số sẽ là các yêu cầu khắt khe mà doanh nghiệp phải đáp ứng trước khi được Bộ Tài chính cấp phép.
Điều này đồng nghĩa các tổ chức muốn tham gia thị trường sẽ cần đầu tư mạnh vào công nghệ và hợp tác chiến lược. VDSC kỳ vọng những doanh nghiệp có lợi thế công nghệ như TCEX – với kinh nghiệm trong lĩnh vực blockchain và fintech – hoặc những đơn vị hợp tác với đối tác quốc tế về chia sẻ hạ tầng như SSID và MBB, sẽ là ứng viên sáng giá đầu tiên được cấp phép hoạt động trong thị trường đầy triển vọng này.
THỊ TRƯỜNG VÀNG – CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ MỚI GIÚP TĂNG SỰ MINH BẠCH, TÍNH LƯU THÔNG CỦA VÀNG TRONG NỀN KINH TẾ
Song song với việc hợp thức hóa thị trường tài sản mã hóa, Chính phủ Việt Nam cũng đang tiến hành một cuộc cải cách toàn diện đối với thị trường vàng. Theo đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP ngày 26/8/2025, có hiệu lực từ 10/10/2025, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.
Nghị định 232 chính thức bỏ cơ chế độc quyền của Nhà nước trong sản xuất vàng miếng và nhập khẩu vàng nguyên liệu sang cơ chế thị trường có kiểm soát, mở cửa thị trường vàng cho các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh.
Trong nghị định này, nhóm phân tích của Chứng khoán VDSC đặc biệt nhấn mạnh hai quy định có tác động trực tiếp đến hoạt động ngân hàng.
Trước hết, Nghị định 232 yêu cầu mọi giao dịch mua bán vàng có giá trị từ 20 triệu đồng trở lên phải thực hiện qua tài khoản ngân hàng. Quy định này nhằm tăng tính minh bạch cho thị trường vàng, chống rửa tiền và đồng thời tích hợp chặt chẽ hoạt động kinh doanh vàng vào hệ thống tài chính ngân hàng khi chuyển dòng tiền mặt thanh toán các giao dịch vàng trước đây sang kênh ngân hàng.
“Với giá trị giao dịch vàng miếng năm 2024 trên thị trường chính thức ước đạt 4 tỷ USD theo số liệu khối lượng của Hội đồng vàng thế giới, chúng tôi kỳ vọng quy định này có thể giúp bổ sung tiền gửi CASA với giá trị ước tính hàng tỷ đô cho hệ thống ngân hàng từ các giao dịch vàng, chưa kể doanh thu phí giao dịch liên quan”, báo cáo nêu.
Các ngân hàng dẫn đầu về thị phần tiền gửi như nhóm ngân hàng quốc doanh (chiếm 54% thị phần năm 2024), và bốn ngân hàng tư nhân lớn là MB, VPBank, Techcombank và ACB (chiếm 22% thị phần) sẽ được hưởng lợi từ việc gia tăng nguồn tiền CASA này.
Một điểm đáng chú ý khác của Nghị định 232 là việc cho phép các ngân hàng thương mại có vốn điều lệ trên 50.000 tỷ đồng tham gia sản xuất vàng miếng. Tính đến ngày 30/6/2025, có 8 ngân hàng đáp ứng điều kiện này, gồm BIDV, VietinBank, Vietcombank, Agribank, MB, Techcombank, VPBank và ACB.
Tuy nhiên, theo đánh giá của VDSC, sản xuất vàng miếng không phải là mảng hấp dẫn đối với các ngân hàng do biên lợi nhuận thấp, rủi ro biến động giá cao và không phù hợp với mô hình kinh doanh cốt lõi của khối ngân hàng thương mại.
Một bước đi tiếp theo trong tiến trình cải cách thị trường vàng là kế hoạch thành lập sàn giao dịch vàng tập trung, sau khi Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu đề án này từ tháng 5/2025. Hiện, dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị với ba phương án được xem xét: mô hình sàn vàng quốc gia độc lập; tích hợp vào sàn giao dịch hàng hóa hiện có; hoặc gắn với trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM hoặc Đà Nẵng.
VDSC cho rằng kịch bản khả thi nhất là mô hình sàn vàng tập trung dưới sự quản lý của Nhà nước, tương tự như mô hình đang vận hành tại Trung Quốc. Trong đó, các ngân hàng thương mại sẽ đóng vai trò trung gian giao dịch và cung cấp các dịch vụ tài chính liên quan, như mở tài khoản vàng, cung cấp nền tảng giao dịch trực tuyến hay sản phẩm phái sinh gắn với vàng.
Việc hình thành sàn vàng tập trung, theo VDSC, sẽ giúp huy động lượng vàng lớn trong dân vào hệ thống tài chính chính thức, thay vì để vàng “ngủ yên” hoặc giao dịch nhỏ lẻ ngoài thị trường. Dòng vốn vàng này khi được lưu thông qua ngân hàng có thể chuyển hóa thành nguồn vốn cho vay sản xuất – đầu tư, qua đó đóng góp tích cực vào tăng trưởng GDP.
“Rõ ràng, điều này không chỉ làm gia tăng lượng CASA mà còn mở rộng nguồn thu từ phí dịch vụ giao dịch vàng”, báo cáo của VDSC nhận định.
Nhóm phân tích cũng kỳ vọng 8 ngân hàng thương mại lớn nhất hệ thống (đủ điều kiện nhập khẩu nguyên liệu vàng, sản xuất vàng miếng), có lợi thế hơn trong việc sớm được triển khai nền tảng giao dịch trung gian nhờ khả năng tự chủ về nguồn vàng vật chất để hỗ trợ thanh toán hoặc lưu ký vàng trên sàn giao dịch vàng tập trung.