Thời gian gần đây, chênh lệch giữa giá vàng thế giới và vàng trong nước luôn giữ ở ngưỡng cao và chưa có dấu hiệu được thu hẹp. Trước bối cảnh đó, cơ quan quản lý đã nhanh chóng đưa ra những hành động cụ thể. Tuy nhiên, xuất hiện nhiều ý kiến cho rằng, thị trường phải cần đến những biện pháp toàn diện và mạnh tay hơn nữa thì mới quay lại giai đoạn ổn định.
Liên quan đến vấn đề này, Thương gia đã có buổi trao đổi trực tiếp với TS. Phạm Đức Anh, Viện Nghiên cứu khoa học Ngân hàng - Học viện Ngân hàng.
Ông nhận định ra sao về loạt động thái nhằm ổn định thị trường vàng mà Ngân hàng Nhà nước đưa ra trong thời gian gần đây?
Tôi đánh giá đây là bước đi đúng đắn của Ngân hàng Nhà nước, thể hiện quyết tâm trong việc giải quyết những bất cập kéo dài của thị trường vàng, song, chính sách này cần có thời gian để phát huy hiệu quả.
Về mặt tích cực, việc nâng trạng thái vàng của ngân hàng thương mại là một động thái quan trọng nhằm tăng nguồn cung hợp pháp cho thị trường. Trong hơn 10 năm qua, Việt Nam hầu như không nhập khẩu vàng miếng, dẫn đến tình trạng khan hiếm mang tính cấu trúc. Khi cho phép các ngân hàng thương mại tham gia vào hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng, nguồn cung chính thức sẽ được bổ sung đáng kể, từ đó góp phần thu hẹp khoảng cách giá giữa trong nước và thế giới - một khoảng cách hiện đang ở mức rất cao, từ 13 - 20 triệu đồng/lượng. Điều này không chỉ giúp bình ổn giá cả mà còn tạo điều kiện cho người dân tiếp cận vàng với giá hợp lý hơn.
Việc đa dạng hóa kênh phân phối thông qua ngân hàng thương mại cũng sẽ phá vỡ tình trạng độc quyền thực tế mà một số doanh nghiệp lớn đang nắm giữ, qua đó tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thị trường chợ đen đang phát triển rất mạnh với giá vàng lên tới 170 triệu đồng/lượng và tình trạng vàng giả tràn lan gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Khi có thêm các ngân hàng thương mại tham gia với vai trò là những tổ chức tài chính lớn, uy tín và chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý, thị trường sẽ dần trở nên minh bạch hơn, hạn chế được các hành vi đầu cơ, thao túng giá.
Vậy các chính sách trên đương đầu với những thách thức nào trong quá trình thực thi, theo quan điểm của ông?
Tuy nhiên, chính sách này cũng đối mặt với không ít thách thức. Trước hết, việc triển khai cần có thời gian đáng kể vì các ngân hàng thương mại phải xây dựng lại toàn bộ hạ tầng, quy trình nghiệp vụ liên quan đến vàng - một lĩnh vực mà họ đã rời xa trong nhiều năm qua.
Bên cạnh đó, cần phải có các quy định rất rõ ràng về tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, cơ chế giám sát hoạt động để đảm bảo các ngân hàng không lạm dụng vai trò mới này. Một rủi ro tiềm ẩn nữa là nếu ngân hàng thương mại cũng tham gia vào hoạt động đầu cơ hoặc tạo ra nguồn cung không ổn định, thì thay vì giải quyết vấn đề, chúng ta lại tạo ra những bất ổn mới cho thị trường.
Nhìn chung, đây là giải pháp dài hạn hướng tới thể chế hóa thị trường vàng một cách bài bản hơn. Tuy nhiên trong ngắn hạn, Ngân hàng Nhà nước cần tích hợp đồng bộ với các biện pháp khác như tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, đồng thời công khai minh bạch thông tin về giá cả để tạo niềm tin cho thị trường và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Trong tương lai, để thu hẹp hơn nữa khoảng cách giá vàng thế giới, trong nước, theo ông cần đến những biện pháp gì?
Để giải quyết căn cơ vấn đề chênh lệch giá lên tới 13-20 triệu đồng/lượng giữa thị trường trong nước và quốc tế, chúng ta cần một gói giải pháp đồng bộ, tác động đồng thời trên nhiều mặt từ nguồn cung, cơ chế thị trường cho đến quản lý nhà nước.
Trước hết, về nguồn cung, việc mở cửa nhập khẩu vàng cần được thực hiện một cách có kiểm soát. Cụ thể, Nhà nước có thể cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng nguyên liệu cho các doanh nghiệp có uy tín, đủ năng lực và chịu sự giám sát chặt chẽ.
Điều này sẽ đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường mà không gây ra mất cân đối vĩ mô hay ảnh hưởng tiêu cực đến cán cân thanh toán. Đồng thời, cần khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước phát triển năng lực sản xuất, chế tác vàng trang sức chất lượng cao, từ đó giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu và tạo thêm giá trị gia tăng cho nền kinh tế.
Về cơ chế thị trường, một giải pháp quan trọng là xây dựng sàn giao dịch vàng tập trung, tương tự như mô hình đã và đang vận hành hiệu quả ở nhiều quốc gia trong khu vực. Sàn giao dịch này sẽ giúp minh bạch hóa giá cả, hạn chế tối đa các hành vi thao túng và tạo ra một môi trường giao dịch công bằng cho tất cả các bên tham gia.
Bên cạnh đó, việc chuẩn hóa sản phẩm vàng cũng vô cùng cần thiết. Cần có những quy định rõ ràng về tiêu chuẩn chất lượng, hệ thống tem chống giả và khả năng truy xuất nguồn gốc để người tiêu dùng có thể an tâm khi mua bán. Ngân hàng Nhà nước cũng nên công bố giá tham chiếu hàng ngày dựa trên giá vàng thế giới và tỷ giá để định hướng thị trường và tạo chuẩn mực cho các doanh nghiệp niêm yết giá.
Về quản lý nhà nước, cần phải xử lý nghiêm khắc thị trường chợ đen đang hoạt động rất sôi động hiện nay. Các cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra, kiểm tra các nhóm bán vàng trên mạng xã hội, các điểm thu mua vàng trôi nổi và áp dụng chế tài xử phạt nặng đối với hành vi buôn lậu, bán vàng giả.
Đồng thời, cần giám sát chặt chẽ hoạt động của các tiệm vàng tư nhân, yêu cầu họ niêm yết giá công khai, minh bạch và có chế tài rõ ràng đối với hành vi cố tình giữ giá hoặc các chiêu trò nhằm thao túng thị trường. Việc quản lý này không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp kinh doanh chân chính.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, cần phải ổn định tỷ giá VND/USD. Một phần nguyên nhân của việc chênh lệch giá vàng đến từ chênh lệch giữa tỷ giá chính thức và tỷ giá thị trường tự do.
Khi kỳ vọng về tỷ giá không ổn định, người dân có xu hướng tích trữ vàng như một công cụ phòng vệ trước rủi ro mất giá đồng tiền, từ đó đẩy cầu lên cao và làm tăng giá. Do đó, quản lý tốt kỳ vọng tỷ giá, duy trì sự ổn định của đồng Việt Nam sẽ góp phần giảm áp lực đầu cơ vàng và thu hẹp khoảng cách giá một cách bền vững.
Trong bối cảnh như hiện tại, theo ông, người dân có những kênh đầu tư nào hấp dẫn?
Trong bối cảnh thị trường vàng còn nhiều biến động và tiềm ẩn không ít rủi ro, tôi khuyến nghị người dân nên đa dạng hóa danh mục đầu tư thay vì dồn toàn bộ tài sản vào một kênh duy nhất. Việc phân bổ hợp lý giữa các loại tài sản sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận trong dài hạn.
Đối với những người ưu tiên sự an toàn và bảo toàn vốn, trái phiếu Chính phủ và tiền gửi ngân hàng vẫn là lựa chọn rất nên được cân nhắc. Lãi suất tiền gửi hiện nay đang ở mức từ 4,5 - 6%/năm, trong khi trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dài từ 5 đến 10 năm có mức lãi suất khoảng 2,5 - 3,5%/năm. Đây là các kênh có độ rủi ro thấp, phù hợp với người dân có nhu cầu bảo toàn vốn gốc và nhận về dòng thu nhập đều đặn.
Với những nhà đầu tư có khả năng chấp nhận rủi ro cao hơn để tìm kiếm cơ hội tăng trưởng dài hạn, thị trường chứng khoán là một lựa chọn đáng cân nhắc. Chỉ số VN-Index hiện đang ở vùng định giá khá hấp dẫn sau giai đoạn điều chỉnh mạnh, tạo cơ hội cho những nhà đầu tư dài hạn.
Tuy nhiên, cần ưu tiên các cổ phiếu blue-chip của những doanh nghiệp có nền tảng cơ bản vững chắc, hoạt động kinh doanh ổn định và minh bạch thông tin. Đối với những người chưa có nhiều kinh nghiệm, việc đầu tư thông qua các quỹ ETF sẽ giúp phân tán rủi ro tốt hơn so với việc chọn lựa từng cổ phiếu riêng lẻ.
Nếu có nguồn vốn lớn và định hướng đầu tư dài hạn, bất động sản cũng là một kênh đáng xem xét. Thị trường bất động sản đang có những dấu hiệu phục hồi tích cực sau giai đoạn điều chỉnh kéo dài, đặc biệt là khi các chính sách pháp lý dần được hoàn thiện. Tuy nhiên, cần ưu tiên các sản phẩm có pháp lý rõ ràng, vị trí tốt và tiềm năng phát triển trong tương lai.
Với biến động giá vàng như trong thời gian vừa qua, chuyên gia có những khuyến nghị gì với nhà đầu tư?
Còn với vàng, trong tình hình hiện tại, tôi khuyến nghị người dân cần có sự thận trọng. Nếu vẫn muốn đầu tư vào vàng, chỉ nên mua ở các thương hiệu lớn, uy tín như SJC, Doji hay PNJ; tuyệt đối tránh mua vàng qua mạng xã hội hoặc các tiệm nhỏ lẻ không rõ nguồn gốc, uy tín vì rủi ro mua phải vàng giả là rất cao.
Vàng chỉ nên chiếm khoảng 10-15% tổng tài sản, với mục đích dự phòng rủi ro chứ không nên coi đây là kênh đầu cơ sinh lời. Đặc biệt, cần lưu ý rằng khoảng cách giá hiện nay lên tới 13-20 triệu đồng/lượng có nghĩa là ngay khi mua vào, nhà đầu tư đã "lỗ" một khoản đáng kể so với giá thế giới.
Đối với người chưa nhiều kinh nghiệm hoặc không có nhiều thời gian theo dõi thị trường, các quỹ đầu tư mở hoặc quỹ cân bằng do các công ty quản lý quỹ uy tín điều hành là một lựa chọn hợp lý. Các quỹ này giúp nhà đầu tư được hưởng lợi từ sự phân tán rủi ro và được quản lý bởi các chuyên gia có kinh nghiệm.
Tuy nhiên, dù lựa chọn kênh nào, người dân vẫn cần ghi nhớ các nguyên tắc cơ bản như: (1) Không bao giờ vay nợ để đầu tư, đặc biệt là vào các tài sản có tính biến động cao như vàng hay chứng khoán. (2) Chỉ nên đầu tư số tiền nhàn rỗi, không ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và các nhu cầu thiết yếu của gia đình. (3) Trước khi ra quyết định đầu tư, cần dành thời gian học hỏi kiến thức tài chính cơ bản và nếu số tiền lớn, nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia tư vấn tài chính độc lập. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy bất ổn hiện nay, người dân cần giữ thái độ tỉnh táo, thận trọng, sáng suốt trước các tin đồn hoặc khi bị lôi kéo vào các hình thức đầu tư mới lạ, hứa hẹn lợi nhuận cao bất thường, song thiếu minh bạch về thông tin.
