Không có người giúp việc, người nghệ sỹ phải có thể lực tốt, đó cũng là điều kiện đầu tiên, dù có được máy móc hỗ trợ. Những tác phẩm điêu khắc đá sau đó được đặt ở nơi công cộng nên chúng thường có kích thước lớn. Chính vì điều này mà ở Việt Nam chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay các nhà điêu khắc lọt được qua vòng thẩm định của các trại điêu khắc quốc tế.
Trại điêu khắc quốc tế Les Lapidiales 2018 của Pháp được tổ chức hàng năm từ tháng 6 đến tháng 9 đưa ra một yêu cầu khắt khe, chỉ đục đá bằng tay, không được sử dụng máy móc. Trại điêu khắc này đặt trong một khu rừng nguyên thủy, từng là mỏ đá được khai thác sắp hết. Người ta để lại dãy đá cuối cùng. Các nghệ sỹ điêu khắc tạc lên đó các bức tượng.
Trại điêu khắc quốc tế Les Lapidiales 2018 có Cơ tham gia từ 29/6 đến 18/8/2018. Bức tượng của Cơ có tên “Lễ cúng cơm mới”. Dù không còn trẻ nữa, lại đục thủ công hoàn toàn do sức lực con người, Cơ vẫn háo hức lên đường. Trước khi đi Cơ vào làng Đa Sỹ để “thửa” 20 cái đục mang theo.
Sang đến Pháp Cơ nghỉ ngơi một ngày rồi bắt tay vào công việc. Bức tượng của Cơ cao 2.2 mét, đế cao 80 cm Ngày thứ 4 khi Cơ đang mải tập trung vào công việc thì bị lật giàn giáo do dựng không đúng qui chuẩn. Sau khi chụp phim gót chân của Cơ, bác sỹ lắc đầu, thở dài. Chuyện lớn rồi, xương gót chân bị vỡ làm ba. Cơ nằm lại bệnh viện hơn một ngày trong khi chân mỗi ngày một sưng to. Cơ láng máng hiểu rằng vấn đề “đầu tiên” chưa được giải quyết. Sang ngày thứ hai bệnh viện tìm một người phiên dịch tiếng Việt sang tiếng Pháp. Cô phiên dịch nói với Cơ:
- Trường hợp của anh cũng có thể được bệnh viện mổ từ thiện.
Tất nhiên, Cơ không phải suy nghĩ nhiều trước khi gật đầu. Để cho Cơ yên tâm bác sỹ phẫu thuật nói rằng, ông rất yêu Việt Nam, ông nội của ông ấy có một thời gian sống và làm việc ở Sài Gòn. Chân sưng vù và đau đớn Cơ chỉ biết làm theo sự hướng dẫn của bác sỹ. Trên đường lên phòng phẫu thuật có một nhóm người làm công tác xã hội hỏi Cơ:
- Ông có yên tâm về bác sỹ phẫu thuật không? Ông có quen biết ông ấy trước đây không? Nếu ông cảm thấy không yên tâm chúng tôi có thể đổi bác sỹ phẫu thuật khác cho ông.
“Cơ “điên” là cái tên được bạn bè trong giới đặt cho nhà điêu khắc Trần Hoàng Cơ, sinh năm 1961. Sau khi làm anh lính cụ Hồ trong cuộc chiến tranh biên giới từ 1980-1984 Cơ “điên” thi đỗ vào Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, khoa Điêu Khắc. Tốt nghiệp đại học năm 1990 về nhà làm ghệ sỹ tự do cho đến nay.
Cơ trả lời:
- Tôi yên tâm về bác sỹ phẫu thuật cho tôi.
Thôi thì cứ phải yên tâm và tin tưởng vậy.
Cơ nghe thấy hết những tiếng khoan và tiếng xủng xoảng của dao kéo va vào nhau. Hơn 1 giờ, ca mổ hoàn tất sau khi gót chân của Cơ được đóng 4 cái đinh
Ông Alain Tenenbum, nhà điêu khắc, chủ trại điêu khắc quốc tế Les Lapidiales, gọi điện thoại cho Hà, con gái của Cơ (Hà là kiến trúc sư đã có gần 9 năm học tập và làm việc tại Pháp) để tính đường đưa Cơ về nhà. Khi con gái Cơ gọi điện thoại về nhà để báo tin tai nạn của Cơ, con trai Cơ nói với mẹ:
- Bố không về đâu mẹ ạ, con biết bố kiên cường lắm, bố sẽ ở lại làm cho xong cái tượng rồi mới về nhà. Với bố chỉ có tượng là số một mà.
Thứ bảy mổ, chủ nhật Cơ đã phải ra viện. Họ không muốn Cơ nằm viện lâu vì phải chi trả thêm tiền. Ông Alain mua cho Cơ hai cái nạng và gửi Cơ đến nhà một ông bạn già ở một mình. Được một ngày Cơ thấy bất tiện bèn nói với ông Alain cho về căn phòng của mình.
Trại điêu khắc muốn cho các nghệ sỹ thâm nhập sâu vào đời sống của người Pháp nên đã dành một khu nhà riêng để các nghệ sỹ ở, tự đi chợ nấu ăn theo khẩu vị và văn hóa riêng biệt của mình. Phòng ngủ ở trên tầng 2, phòng bếp ở tầng 1. Cầu thang hẹp. Lần đầu tiên trong đời, Cơ biết thế nào là đi bằng… đít. Ờ thì đi bằng đít mà. Xệp đít xuống cầu thang rồi lê từng bậc lên tầng 2.
Ngày thứ ba sau khi ở bệnh viện về Cơ đã tìm ra giải pháp. Một điêu khắc trẻ người Pháp tên là Cedric Henniane nhận làm phần việc cho Cơ, sau khi thỏa thuận phần tiền Cơ chi trả. Cơ hoàn thiện chi tiết bức tượng nhỏ bằng thạch cao để chú điêu khắc kia phóng lên đá. Cũng là ngày thứ ba sau khi mổ Cơ lại ra nơi làm việc. Cơ chỉ đạo chú điêu khắc trẻ đục đẽo theo ý của Cơ và Cơ đục những bức tượng nhỏ.
Khách tham quan nơi đục tượng của Cơ có vợ chồng ông thị trưởng, họ nói với Cơ:
- Ông cứ yên tâm, chúng tôi sẽ lo việc bảo hiểm
Những người Việt sống gần khu vực đó đến thăm Cơ, mang đồ ăn để cùng ăn với Cơ. Rồi họ mời Cơ đến nhà chơi. Họ đưa Cơ đi chơi… khiến Cơ rất cảm động.
Công việc khá thuận lợi. Cơ tự chăm sóc bản thân không cần đến y tá. Cơ tự thay băng, tiêm thuốc thông máu. Cơ tự nấu ăn.
Và có lúc bị trầm cảm vì không được uống… rượu.
Bức tượng dần dần lộ ra sự đẹp đẽ của nó dưới bàn tay tài hoa của nhà điêu khắc. Khi tạc đến khuôn mặt của người châu Á, anh bạn điêu khắc mắt xanh mũi lõ nói với Cơ:
- Có lẽ việc này hơi khó khăn với tôi.
- Vậy để đấy tao.
Cơ lại leo lên giàn giáo bằng sự trợ giúp của các nghệ sỹ, người kéo người ủn mông. Cơ đã tạc lên gương mặt rất đẹp đầy vẻ mãn nguyện của người đàn bà dâng lễ vật cúng trời đất khi mùa vàng bội thu.
Câu chuyện của Cơ kết thúc có hậu, bức tượng đã không bị đục dở dang.
Đón chồng trên chiếc xe lăn vợ Cơ đùa:
- Nước Pháp trả lại cho tôi ông chồng bốn chân.
Và tôi không biết nước Pháp có biết điều này không, tảng đá dành cho Cơ tạc lên đó một người đàn bà An Nam tuyệt đẹp là một tảng đá chứa đầy những hóa thạch, mà mỗi một hóa thạch đó sẽ kể lại cho ta nghe câu chuyện từ triệu triệu năm trước đây.
Và người đàn bà An Nam đứng sừng sững trong khu rừng nước Pháp cũng sẽ có ngày cất lên tiếng nói kể về câu chuyện của người nghệ sỹ, đã dâng hết cả sức lực trí tuệ, thậm chí cả máu nữa cho cái đẹp, mà có lúc đã bị đẩy ra bên lề với một ca mổ từ thiện.
