Tại tọa đàm “Bảo đảm điện cho tăng trưởng – Yêu cầu và giải pháp", các chuyên gia đã phân tích những yêu cầu, nhiệm vụ mới đối với ngành điện trong bảo đảm vấn đề cung cấp điện cho nền kinh tế, bảo đảm thực hiện mục tiêu tăng trưởng và phát triển mà đất nước đang hướng tới.
PHÁT HUY NGUỒN LỰC ĐẢM BẢO CUNG ỨNG ĐIỆN
Trong bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, Thủ tướng Chính phủ luôn đặc biệt nhấn mạnh đến việc bảo đảm cân đối năng lượng; yêu cầu khắc phục triệt để những khó khăn, vướng mắc của ngành điện và nhấn mạnh quan điểm, mệnh lệnh dứt khoát là phải bảo đảm “đáp ứng đủ nhu cầu về điện năng trong mọi tình huống”; có lộ trình tính đúng, tính đủ để có giá điện bán ra phù hợp trong nền kinh tế thị trường…
Về ý nghĩa, vai trò của của năng lượng điện với tư cách là sản phẩm hàng hóa đặc thù, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội chia sẻ quan điểm dưới góc độ kinh tế vĩ mô. Theo ông, ở thời điểm hiện tại, ngành năng lượng đang đối diện hai thách thức lớn gồm: Đảm bảo an ninh năng lượng, đảm bảo đủ điện cho nền kinh tế và đảm bảo chất lượng nguồn điện.
Ông phân tích rõ hơn, để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%, Chính phủ dự kiến bổ sung một số giải pháp nhưng vẫn bám sát mục tiêu điều hành kinh tế xã hội. Năng lượng, đặc biệt năng lượng điện, là yếu tố đầu vào rất quan trọng trong sản xuất kinh doanh và để đạt mục tiêu tăng trưởng như trên, không có cách nào khác là phải thúc đẩy sản xuất kinh doanh, tiêu dùng. Điều này khiến cho nhu cầu về năng lượng và điện tất yếu sẽ tăng lên.
Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng không chỉ tăng về mặt sản lượng hoặc mức tiêu thụ năng lượng mà hiện giờ nền kinh tế còn có yêu cầu cao hơn về chất lượng của nguồn năng lượng, một số ngành nghề yêu cầu chất lượng nguồn năng lượng phải sạch và có tính ổn định.
Trước bối cảnh hiện tại, Bộ Công Thương đã chỉ đạo ngành điện có giải pháp, kịch bản, kế hoạch cụ thể ra sao trong đáp ứng nhu cầu điện đang gia tăng cho sản xuất, sinh hoạt, phục vụ mục tiêu tăng trưởng và phát triển kinh tế.
Để đảm bảo cung ứng điện năng cho năm 2025 này, ngay từ cuối năm 2024, Bộ Công Thương đã chủ động rà soát và xây dựng kế hoạch cung ứng điện cho năm 2025. Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế tối thiểu 8% trong năm nay, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng trưởng khoảng trên 12% theo kịch bản Bộ Công Thương đặt ra để điều hành.
“LẰN RANH ĐỎ” BUỘC GIÁ ĐIỆN PHẢI THAY ĐỔI
Cũng chính những yêu cầu về số lượng và chất lượng nguồn điện cũng đặt ra bài toàn lớn về giá điện. Ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính lý giải rõ hơn về những bất cập về giá điện trong giai đoạn hiện nay.
Theo ông, điểm nghẽn lớn đầu tiên là hiện nay là giá điện chưa thực hiện theo cơ chế giá thị trường, trong nhiều năm qua không được tính đúng tính đủ các chi phí đầu vào để sản xuất ra 1 kWh điện. Bên cạnh đó, giá điện chưa được khắc phục tình trạng mua cao bán thấp diễn ra trong nhiều năm.
Thứ hai, giá điện phải gánh quá nhiều mục tiêu. Thường giá điện phải bảo đảm để hỗ trợ ngành điện phát triển tăng trưởng ổn định, khuyến khích thu hút đầu tư nhưng cũng phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, phải kiểm soát lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội, bảo đảm sử dụng điện tiết kiệm.
Trên thực tế, những mục tiêu này hội tụ trong giá điện lại không đồng thuận 100% với nhau mà có những xung đột, giằng co nhau trong quá trình thực hiện. Để xử lý mối quan hệ, bảo đảm hài hòa giữa các mục tiêu này trong giá điện là rất khó, một số mục tiêu không thực hiện được.
Thứ ba, cơ chế bù chéo trong giá điện như bù chéo giữa các hộ sinh hoạt với nhau, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt và giá điện sản xuất, bù chéo giá điện giữa các vùng miền khác nhau. Cơ chế này đã kéo dài quá lâu khiến chúng ta không thể thực hiện được cơ chế giá thị trường đối với điện.
Hiến kế giải quyết những bất cập trong giá điện, ông Thỏa nhấn mạnh yêu cầu phải chuyển điều hành giá điện sang thực hiện theo cơ chế giá thị trường thông qua việc tính đúng, tính đủ giá điện và phải sửa biểu giá điện hiện hành để xử lý những bất cập. Ông lấy ví dụ như chi phí phát, chi phí truyền tải, chi phí bán lẻ, quản lý… cần tính đủ chi phí và phải có lợi nhuận nhất định.
Bên cạnh đó, phải bỏ bù chéo với giá điện và xử lý bằng chính sách khác về giá điện giữa các vùng miền cho phù hợp. Một điểm nữa là hiện nay trong giá điện vẫn thể hiện chính sách xã hội, cho nên trong điều hành tới cần tách bạch chính sách xã hội ra khỏi giá điện.
Giải pháp đặt ra phải đảm bảo yêu cầu không bỏ chính sách an sinh xã hội, không bỏ những người yếu thế, tuy nhiên để tất cả mọi người đều có thể tiếp cận được với dịch vụ cơ bản này thì cần phải dùng chính sách khác. Việc cộng an sinh vào trong giá sẽ làm méo mó giá điện, do đó không nên cộng an sinh vào trong giá.
Nói thêm về vấn đề này, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và tăng trưởng xanh nhận định, nếu Việt Nam duy trì mức giá điện thấp hơn chi phí thực tế trong thời gian dài, có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh tạm thời cho sản xuất hoặc an sinh xã hội. Tuy nhiên, điều này tiềm ẩn nguy cơ mất cân bằng trong đầu tư hạ tầng, không đảm bảo cung ứng điện ổn định, thiếu bền vững về lâu dài.
"Chính vì vậy, giải pháp căn cơ để tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư là cần có lộ trình điều chỉnh giá điện hợp lý, minh bạch, phản ánh đúng chi phí, đồng thời có chính sách giảm thiểu tác động xã hội khi điều chỉnh. Việc này đòi hỏi sự hài hòa giữa mục tiêu an sinh và cơ chế thị trường", ông Sơn nói.
