Theo ông Lê Đình Quảng, quyền Trưởng ban Quan hệ Lao động (Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam) hiện tượng này không phải bây giờ mới xuất hiện. Gần đây, lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người lao động do tác động của đại dịch Covid-19, nhiều đối tượng tiếp tục mạo danh để trục lợi.
Không khó để tìm ra một "đầu nậu" thu mua sổ BHXH trên mạng xã hội với những lời quảng cáo hấp dẫn như “Thanh lý sổ BHXH xuyên mùa dịch", "Đóng BHXH 3 tháng trở lên là làm được", "Nếu đã nghỉ 9 tháng thì liên hệ nhận tiền sau 30 phút”.
Tuy nhiên, theo các cơ quan chức năng, tình trạng thu mua, cầm cố sổ BHXH đã gây ảnh hưởng không chỉ trước mắt cho cá nhân người cầm cố, thu mua, cho mượn, mà còn kéo theo nhiều hệ luỵ đến vấn đề an sinh lâu dài của xã hội bởi sổ BHXH là loại tài sản đặc biệt gắn liền với nhân thân, quyền lợin của người lao động và không dùng để mua bán.
"Thu mua sổ BHXH chính là mua quyền được hưởng BHXH một lần của người lao động. Bởi lẽ, theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH năm 2014, cứ mỗi năm tham gia đóng BHXH, người lao động thôi việc sẽ được nhận BHXH một lần tương ứng với 2 tháng lương làm căn cứ đóng BHXH. Còn nếu người lao động đóng BHXH trước năm 2014, thì sẽ được nhận BHXH một lần ở mức thấp hơn (1,5 tháng lương). Quy định của luật là như vậy, nhưng số tiền người lao động nhận được từ người mua sổ BHXH sẽ thấp hơn rất nhiều số tiền đáng ra họ sẽ được nhận khi đến cơ quan BHXH làm thủ tục", ông Quảng Phân tích.
Theo đó, mức thiệt hại của người lao động là 50-60% số tiền trợ cấp BHXH một lần đúng ra được hưởng. Mức thiệt hại cụ thể căn cứ vào quá trình đóng BHXH dài hay ngắn, tiền lương cao hay thấp thì mức hưởng sẽ tương ứng.
Ví dụ, nếu tính theo mức bình quân hưởng BHXH một lần ở Bình Dương năm 2019 khoảng 37 triệu đồng/người, thì mỗi lao động thiệt hại ở mức 50%, rơi vào khoảng 18,5 triệu đồng/người.
Ngoài ra, người bán sổ sẽ đối mặt với việc không còn phụ cấp lương hưu khi hết tuổi lao động. Còn nếu tiếp tục làm việc, họ phải tham gia BHXH lại từ đầu.
Cũng theo ông Quảng, việc bán sổ BHXH thông qua hình thức ủy quyền cho người mua nhận tiền BHXH một lần cũng là biến tướng của nạn cho vay lãi suất cao, phần thiệt luôn là người lao động.
