Đạo hiếu từ lâu đã trở thành giá trị cốt lõi trong tâm thức người Việt, và việc thờ cúng tổ tiên hay tôn thần chính là cách thể hiện sâu sắc nhất lòng hiếu kính đó. Không gian thờ cúng (không gian tâm linh) trong mỗi gia đình không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là nơi kết nối truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa.
Để tìm hiểu kỹ hơn về không gian tâm linh, Tạp chí Thương gia đã có cuộc trao đổi với thầy Tam Nguyên, Phong Thuỷ Tam Nguyên về việc bố trí và những yêu cầu trong thiết kế không gian này. Đồng thời là lời khuyên về việc sắp xếp bàn thờ trong quá trình sửa chữa, xây mới nhà cửa.
Theo ông việc bố trí không gian tâm linh trong gia đình có những yếu tố nào cần cân nhắc để đảm bảo sự trang nghiêm và tôn kính tổ tiên?
Không gian tâm linh chính là nền tảng quan trọng, không chỉ nuôi dưỡng đời sống tinh thần mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển văn hóa và kinh tế. Với người Việt, không gian thờ tự luôn được chăm chút kỹ lưỡng, vừa thể hiện lòng tôn kính với tổ tiên, vừa gìn giữ giá trị gia đình qua các thế hệ.
Việc bố trí không gian tâm linh trong gia đình không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy chuẩn cố định nào, mà linh hoạt dựa trên thiết kế và điều kiện của từng ngôi nhà. Đối với những ngôi nhà nhỏ, bàn thờ treo tường là lựa chọn tinh tế, tiết kiệm diện tích mà vẫn giữ được sự trang nghiêm.
Ngược lại, với những gia đình có điều kiện hơn, phòng thờ riêng biệt mang lại sự tôn kính và trang trọng. Thậm chí, nếu sở hữu quỹ đất lớn, việc xây dựng nhà thờ gia tiên riêng là một cách thể hiện lòng hiếu kính cao cả và duy trì giá trị truyền thống qua nhiều thế hệ. Mỗi cách sắp xếp đều hướng đến việc tôn vinh tổ tiên và giữ gìn sự thiêng liêng trong không gian sống.
Với kinh nghiệm của mình, theo ông, nên đặt bàn thờ ở những nơi như thế nào để tăng phần tôn kính, trang trọng?
Trong phong thủy, không gian tâm linh được xem là không gian mang tính "âm" chứ không phải "dương". Chính vì vậy, không gian này thường cần sự tĩnh lặng, kín đáo, tránh phô bày quá lộ liễu ra bên ngoài.
Nhiều ngôi nhà thường đặt bàn thờ hướng ra cửa chính, nhưng nếu cửa chính lại thẳng hướng với cổng, điều này dễ dẫn đến "trực sát" trong phong thủy, tức là bàn thờ bị nhìn trực diện từ bên ngoài vào.
Để hóa giải, gia chủ thường tạo một điểm chắn ở giữa cổng và cửa chính. Điểm chắn này có thể là một tấm bình phong, bức liếp, hoặc một hòn non bộ. Những vật dụng này không chỉ che chắn tầm nhìn mà còn giúp giữ được sự kín đáo và trang nghiêm cho không gian thờ cúng.
Yếu tố thứ hai cần đặc biệt chú ý khi thiết kế và bố trí bàn thờ là tính ổn định. Bàn thờ nên được đặt ở vị trí cố định, không nên có sự di chuyển hay rung lắc trong suốt quá trình sử dụng, vì điều này có thể ảnh hưởng đến sự tôn nghiêm và linh thiêng của không gian thờ cúng.
Một bàn thờ vững chãi, thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên mà còn tạo ra một nguồn năng lượng ổn định, giúp gia chủ cảm thấy an tâm và yên bình mỗi khi thờ cúng.
Ngoài ra, cũng cần tránh đặt bàn thờ ở những vị trí không phù hợp về mặt phong thủy. Bàn thờ không nên đặt trên trục cùng nhà vệ sinh, hay đối diện hoặc gần các khu vực phòng ngủ hay những nơi thiếu tôn nghiêm khác, bởi những khu vực này dễ phát sinh năng lượng xấu, có thể ảnh hưởng đến sự an lành của không gian thờ tự.
Để đảm bảo sự hài hòa và phong thủy tốt, bàn thờ nên đặt ở vị trí trang trọng, cao ráo, sạch sẽ, tránh xa những khu vực có thể gây nhiễu loạn năng lượng. Từ đó giúp tạo dựng không gian thờ cúng linh thiêng.
Khi sửa chữa, tôn tạo nhà cửa, bàn thờ của hộ gia đình đó cần xử lý như thế nào để tối ưu nhất, thưa ông?
Một vấn đề mà nhiều gia đình đều băn khoăn khi sửa chữa, cải tạo nhà cửa là việc di dời bàn thờ sao cho đúng cách và hợp lý. Trong những trường hợp này, nhiều người thường tìm cách xây dựng một ngôi nhà tạm để thờ cúng, hoặc có khi phải nhờ gia đình người thân, bạn bè giữ giúp bàn thờ trong suốt quá trình thi công.
Tuy nhiên, dù các phương pháp này không sai và có thể giúp giải quyết tình huống tạm thời, nhưng theo quan điểm của tôi, còn một cách làm khác đơn giản, hợp lý hơn, đó chính là tiến hành lễ giải xá.
Khái niệm "giải xá" không hề phức tạp, và thực tế là một thủ tục rất dễ hiểu. Cụ thể, "giải" có nghĩa là tháo gỡ, dỡ bỏ, còn "xá" là tạm thời dừng lại, không truy cứu nữa. Khi tiến hành lễ giải xá, gia chủ sẽ thực hiện nghi thức tháo dỡ bàn thờ một cách trang trọng, rồi lau chùi sạch sẽ tất cả các vật dụng thờ cúng.
Sau khi các vật dụng đã được lau chùi và làm sạch, gia chủ gói các đồ vật này gọn lại, dán nilon, băng dính thật cẩn thận và bảo quản sạch sẽ, gọn gàng. Bàn thờ có thể tháo rời, gia chủ nên làm gọn lại, nếu là bàn thờ lớn, cần phải che phủ để tránh bụi bặm, sự xâm nhập của yếu tố ngoại cảnh.
Nếu bàn thờ có thể tháo rời, gia chủ nên làm gọn lại, nếu không thì cần phải che phủ bàn thờ một cách cẩn thận, tránh bụi bặm hoặc sự xâm nhập của yếu tố ngoại cảnh có thể làm giảm sự linh thiêng.
Các đồ thờ cúng gia chủ nên cất đi một cách tươm tất, những vật dụng đã cũ, dự định thay mới thì có thể đem công đức, thả ra sông hoặc cất vào kho để sau này sử dụng lại cho những dịp lễ sau.
Đến khi gia đình chuyển về nhà mới, tất cả những đồ thờ đã được bảo quản kỹ lưỡng sẽ được mang ra, sắp xếp lại và tiến hành lễ an vị để tiếp tục thờ cúng trong không gian mới.
Cách làm này không chỉ thể hiện sự trang nghiêm, tôn trọng tín ngưỡng mà còn giúp bảo vệ sự linh thiêng của bàn thờ trong suốt quá trình cải tạo, sửa chữa nhà cửa, gia chủ cũng yên tâm hơn khi di dời hay sửa chữa không gian thờ tự.
- Xin cảm ơn ông!
