Bất kể bối cảnh lạm phát cao, tăng trưởng kinh tế chậm lại và xung đột địa chính trị còn tiếp diễn, thương mại vẫn được kỳ vọng sẽ dần tăng trưởng. Mặc dù khối lượng thương mại hàng hóa giảm 1,2% trong năm 2023, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) dự báo thương mại sẽ phục hồi dù mặc dù khiêm tốn với mức tăng trưởng 2,6% trong năm 2024 và 3,3% trong năm 2025, cũng phù hợp với các dự báo đối với GDP toàn cầu.
Thương mại toàn cầu đang trải qua một giai đoạn chuyển biến quan trọng bởi những tiến bộ về công nghệ, nhu cầu khách hàng ngày càng cao và nhiều sáng kiến liên quan đến khía cạnh bền vững. Trong bối cảnh cả thế giới sẵn sàng cho bước chuyển mình, các xu hướng mới đang xuất hiện và được kỳ vọng sẽ tái định hình thương mại trong những năm tới.
XU HƯỚNG CHUYỂN DỊCH SANG "KHU VỰC HOÁ"
Đại dịch Covid-19 đã thay đổi thế giới này theo nhiều hướng, một trong số đó chính là sự đảo ngược xu hướng toàn cầu hóa vốn đã diễn ra hàng thập kỷ qua. Trong bối cảnh toàn cầu hóa giảm bớt, xu hướng khu vực hóa đang trở nên phổ biến do các yếu tố địa chính trị chia cắt thế giới thành những khối thương mại dọc hành lang Tây-Đông và Bắc-Nam. Kỷ nguyên đa phương mới này sẽ chứng kiến sự xuất hiện của nhiều khối và hành lang thương mại khắp châu Á lẫn Bắc Mỹ.
Trong vài năm tới đây, xu hướng friendshoring sẽ gia tăng, ở đó, các mạng lưới chuỗi cung ứng sẽ tập trung ở các quốc gia được coi là đồng minh về chính trị và kinh tế. Trong bối cảnh đó, các hiệp định thương mại song phương và đa phương như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và Hiệp định Thương mại tự do Lục địa châu Phi (AfCFTA) sẽ càng củng cố cho những hành lang thương mại liên khu vực.
Những thỏa thuận này đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy xu hướng khu vực hóa thông qua giảm bớt hàng rào thương mại, dung hòa quy định quản lý, cải thiện hạ tầng và kết nối, thúc đẩy hợp tác kinh tế, củng cố khung pháp lý cũng như đẩy mạnh các quan hệ văn hóa và xã hội trong khu vực.
Các thị trường mới nổi có nền kinh tế tăng trưởng nhanh và theo đuổi chiến lược không liên kết sẽ được hưởng lợi khi thương mại gia tăng trong bối cảnh đa cực. Những thị trường mới nổi như Mexico, Việt Nam và Ấn Độ đang củng cố vị thế như những nguồn lực sản xuất bổ sung thay thế cho Trung Quốc, đặc biệt là sản xuất hàng hóa. Họ đang chứng kiến nhiều công ty chuyển phân khúc chuỗi cung ứng sang thị trường của mình. Ở Trung Đông, những quốc gia như UAE và Saudi Arabia đang tận dụng vị thế chính trị đứng giữa tương đối trung lập và vị trí địa lý trung tâm cũng như vai trò xúc tiến thương mại giữa hành lang Đông – Tây và khu vực Nam Bán cầu.
XU HƯỚNG TÁI CƠ CẤU CHUỖI CUNG ỨNG
Hệ quả của xu hướng khu vực hóa chính là các tập đoàn coi trọng sự ổn định hơn tiết kiệm chi phí và hiệu suất của chuỗi cung ứng. Họ sẽ giảm bớt rủi ro cho mạng lưới logistics bằng cách chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột, bảo hộ thương mại và biến đổi khí hậu. Có thể lộ trình vận chuyển sẽ dài thêm và chi phí tăng lên nhưng điều đó đảm bảo tin cậy và an toàn.
Trong bối cảnh đó, những diễn biến leo thang tiềm ẩn trong căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ kéo theo sự sụt giảm trong thương mại toàn cầu. Nhiều thị trường mới nổi đã lấp đầy khoảng trống này như một nguồn lực sản xuất hàng hóa bổ sung. Điều đó mang lại nhiều lợi ích cho các chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu trong dài hạn, đặc biệt là các quốc gia đứng ngoài căng thẳng này đã đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ cũng như các nước khác trên thế giới trong khi xuất khẩu của họ sang Trung Quốc hầu như không bị ảnh hưởng. Những quốc gia như Việt Nam, Thái Lan, Hàn Quốc và Mexico nổi lên như những nơi được hưởng lợi chính trong xu hướng dịch chuyển trọng tâm thay thế cho xuất khẩu từ Trung Quốc.
ỨNG DỤNG AI PHỔ BIẾN RỘNG RÃI
Trí tuệ nhân tạo (AI) được dự báo sẽ thay thế công nghệ chuỗi khối (blockchain) để trở thành công nghệ mang tính cách mạng đối với doanh nghiệp và thương mại trong tương lai. Có thể thấy trước một cuộc dịch chuyển điển hình trong môi trường vận hành sẽ diễn ra khi các doanh nghiệp đón nhận khả năng tối ưu hóa chuỗi cung ứng, nâng cao hiệu suất và giảm chi phí thông qua các phân tích dự báo, thúc đẩy thông tin chuyên sâu về thị trường dựa trên dữ liệu nhằm nắm bắt cơ hội kinh doanh mới và sử dụng các giải pháp tài chính thương mại ứng dụng AI để giao dịch thông suốt hơn.
AI nắm giữ sức mạnh chuyển đổi có thể ảnh hưởng đến đối tượng, phương thức và giá cả của thương mại. Bình minh của kỷ nguyên AI báo trước một tương lai trong đó thương mại được thúc đẩy bởi số hóa, được tiếp thêm sức mạnh nhờ những tiến bộ trong công nghệ chuỗi khối (blockchain), dữ liệu lớn (big data) và sản xuất bồi đắp (công nghệ in 3D) diễn ra trên nhiều lĩnh vực. Mặc dù tiềm năng là rất lớn, vẫn tồn tại nhiều mối quan ngại trong việc xây dựng khung pháp lý phù hợp trong bối cảnh các quy định về chuyển dữ liệu xuyên biên giới và dung hòa pháp luật đang tỏ ra chưa thống nhất.
ẢNH HƯỞNG ĐỐI VỚI VIỆT NAM
Chuỗi cung ứng châu Á đang trải qua những thay đổi lớn trong cơ cấu, rất nhiều thay đổi đó hướng sự dịch chuyển về ASEAN. Trong quá trình biến đổi và tiến hóa, bối cảnh chuỗi cung ứng châu Á xuất hiện những điểm đến mới. Các nước trước đây đóng vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng của khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản chứng kiến sự tham gia của nhiều gương mặt mới. Chẳng hạn như Việt Nam đã nổi lên như một trung tâm sản xuất và xuất khẩu quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử.
Nhiều công ty như Samsung và Intel đã đầu tư mạnh vào Việt Nam vì bị thu hút bởi chi phí nhân công cạnh tranh và môi trường chính trị tương đối ổn định ở đây. Chỉ riêng Samsung đã chiếm gần 20% tổng xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2023, đưa quốc gia này trở thành một giao điểm chiến lược trong chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu.
Trong vài năm tới, thương mại ít khả năng suy giảm, thay vào chúng ta sẽ chứng kiến một sự chuyển dịch về vị trí diễn ra hoạt động giao thương. Sự điều chỉnh này trong các chuỗi cung ứng toàn cầu thúc đẩy bởi các yếu tố chính trị và kinh tế mở ra nhiều cơ hội cho các tập đoàn đa quốc gia củng cố, tối ưu hóa mạng lưới logistics của mình. Đồng thời, một tiềm năng lớn cũng mở ra cho Việt Nam.
Tương lai của thương mại sẽ rất thú vị trong bối cảnh các xu hướng mới và quy luật vận động tiến hóa, biến đổi. Các công ty đang nghiên cứu áp dụng thương mại theo hướng thông minh hơn sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội trên toàn cầu.
Surajit Rakshit, Giám đốc Toàn quốc Khối Giải pháp Thương mại Toàn cầu, HSBC Việt Nam
