Tại cực Nam Tổ quốc, nơi những cánh rừng ngập mặn hòa quyện cùng sóng biển xanh ngát, ẩn mình một cụm đảo vẫn còn giữ nguyên vẻ đẹp hoang sơ nhưng mang trong mình giá trị chiến lược to lớn là đảo Hòn Khoai.
Không chỉ là tiền đồn quốc phòng nơi án ngữ vùng biển Tây Nam, Hòn Khoai đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, hướng tới trở thành một trung tâm logistics quốc tế, cảng nước sâu trọng điểm và điểm đến du lịch sinh thái cao cấp.
Đặc biệt, khi liên kết cùng đảo Thổ Chu, Nam Du và Phú Quốc, vùng biển đảo này không chỉ đóng vai trò bảo vệ chủ quyền quốc gia, mà còn mở ra một trục phát triển đầy tiềm năng trên bản đồ hàng hải khu vực.
CẦU VƯỢT BIỂN DÀI NHẤT VIỆT NAM VÀ CẢNG NƯỚC SÂU NƠI CỰC NAM TỔ QUỐC
Nằm về phía đông nam mũi Cà Mau, đảo Hòn Khoai có diện tích khoảng 4 km2, là hòn đảo lớn nhất thuộc xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển cũ. Tại đây gồm 5 đảo là Hòn Khoai, Hòn Sao, Hòn Go, Hòn Đồi Mồi và Hòn Đá Lẻ, tạo thành vành đai tiền tiêu quan trọng, án ngữ vùng biển Tây Nam của Tổ quốc.
Cách đất liền khoảng 20 km (tương đương 11 hải lý) và chỉ cách tuyến hàng hải quốc tế 10 – 12 hải lý, Hòn Khoai không chỉ mang ý nghĩa địa chiến lược mà còn là điểm nút kết nối giữa Biển Đông và Vịnh Thái Lan.
Trong đó, Hòn Đá Lẻ đã được xác định là điểm A2 trên đường cơ sở quốc gia và đã được xây dựng mốc tọa độ chủ quyền. Hòn Khoai nổi bật với địa hình núi đá hiểm trở, có đỉnh cao tới 318m so với mực nước biển, là một trong những đỉnh cao hiếm hoi tại vùng cực Nam. Đảo có nguồn nước ngọt tự nhiên dồi dào, hệ sinh thái đa dạng, đường bờ biển sạch đẹp, bao quanh bởi vùng biển rộng trên 1.200 km2.
Về mặt quốc phòng an ninh, Hòn Khoai giữ vai trò là đảo tiền tiêu chiến lược, là chốt chặn tự nhiên kiểm soát toàn bộ vùng trời và vùng biển Tây Nam. Đây là khu vực giáp ranh với ranh giới biển các nước Malaysia, Thái Lan và Campuchia, cách tuyến hàng hải quốc tế đi qua eo biển Malacca chỉ khoảng 250 km, tuyến vận tải biển huyết mạch nối Ấn Độ Dương với Đông Á.
Trên đảo hiện có 4 đơn vị đồn trú gồm Đồn Biên phòng Hòn Khoai, Trạm Rađa 595 (thuộc Vùng 5 Hải quân), Hạt Kiểm lâm và Trạm Hải đăng. Đảo chưa có dân cư sinh sống, toàn bộ diện tích đều phục vụ cho quốc phòng và bảo tồn sinh thái.
Một trong những lợi thế lớn nhất của Hòn Khoai là độ sâu tự nhiên vùng biển từ 17–20m, đủ để tiếp nhận tàu trọng tải trên 250.000 tấn mà không cần nạo vét nhiều. Đây là điều kiện hiếm có tại Việt Nam, mở ra tiềm năng đặc biệt để phát triển cảng nước sâu và trung tâm logistics quốc tế.
Nhờ vị trí án ngữ “ngã ba hàng hải” giữa Biển Đông, Vịnh Thái Lan và eo biển Malacca, Hòn Khoai được ví như điểm tựa để giám sát giao thông hàng hải, hỗ trợ cứu hộ cứu nạn và bảo vệ chủ quyền trên tuyến biển Tây Nam.
Mới đây, một loạt dự án hạ tầng chiến lược đã được khởi động để đánh thức tiềm năng Hòn Khoai. Trong đó nổi bật là cụm dự án cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai, tuyến cao tốc Cà Mau – Đất Mũi và tuyến đường giao thông kết nối ra đảo.
Cảng Hòn Khoai được quy hoạch là cảng nước sâu trung chuyển kết hợp mục tiêu dân sự và quân sự do Quân chủng Hải quân làm chủ đầu tư.
Giai đoạn đầu, cảng có một bến tàu dài 1.000 m, công suất thiết kế 20 triệu tấn/năm, tiếp nhận được tàu đến 250.000 DWT. Khu nước và vũng quay tàu rộng khoảng 203 ha, có hệ thống đê chắn sóng, kè bảo vệ, cầu tàu quân sự và các hạng mục hạ tầng phụ trợ.
Trong giai đoạn hoàn thiện, cảng sẽ mở rộng lên diện tích 686 ha với hai cầu cảng hàng hóa tổng hợp và container, hai cầu cảng hàng lỏng – khí, có thể tiếp nhận tàu lên đến 150.000 DWT.
Với mô hình lưỡng dụng kinh tế kết hợp quốc phòng, cảng Hòn Khoai kỳ vọng trở thành trung tâm logistics lớn, cửa ngõ chiến lược kết nối vùng Đồng bằng sông Cửu Long với giao thương quốc tế, đồng thời đảm bảo năng lực triển khai quân sự khi cần thiết.
Đồng bộ với hệ thống cảng là tuyến cầu vượt biển dài khoảng 18,2 km nối đất liền ra đảo Hòn Khoai, dự kiến là cây cầu vượt biển dài nhất Việt Nam. Công trình có mặt cầu rộng 16,5 m, 4 làn xe, tốc độ thiết kế 80 km/h, đáp ứng tiêu chuẩn vận chuyển container nặng.
Tuyến đường này sẽ nối trực tiếp với cao tốc Cà Mau – Đất Mũi (dài khoảng 92 km), từ đó tạo thành trục hạ tầng hoàn chỉnh đưa hàng hóa từ miền Tây ra biển lớn, giảm chi phí logistics và thúc đẩy xuất khẩu nông sản, thủy sản, năng lượng tái tạo và khí LNG.
Hiện tại, nhiều tập đoàn quốc tế như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đã thể hiện sự quan tâm đến các dự án đầu tư tại Hòn Khoai, đặc biệt trong lĩnh vực cảng biển và năng lượng sạch. Với tiềm năng sẵn có và chính sách mở cửa, Hòn Khoai và các cụm đảo của Việt Nam trên vịnh Thái Lan hoàn toàn có thể trở thành một “Singapore thứ hai” ở cửa ngõ Tây Nam của Việt Nam.
Không chỉ có giá trị về kinh tế và an ninh, Hòn Khoai còn sở hữu tiềm năng lớn để phát triển du lịch sinh thái và nghỉ dưỡng cao cấp. Cảnh quan đảo hoang sơ với rừng nguyên sinh, bãi đá tự nhiên, bờ biển trong lành và hệ động thực vật đa dạng tạo nên môi trường lý tưởng cho các loại hình du lịch xanh, bền vững. Trên đỉnh đảo, hải đăng Hòn Khoai được người Pháp xây dựng vẫn đang hoạt động và trở thành biểu tượng di sản lịch sử, thu hút du khách khám phá, trải nghiệm.
Du lịch tại Hòn Khoai còn có thể kết hợp yếu tố trải nghiệm quân sự – quốc phòng, khi cho phép tham quan các đơn vị đồn trú, tìm hiểu về nhiệm vụ bảo vệ vùng biển đảo cực Nam của Tổ quốc. Đây là loại hình du lịch giàu giá trị giáo dục, nâng cao ý thức chủ quyền quốc gia, đồng thời tăng tính hấp dẫn cho điểm đến.
CƠ HỘI VÀNG ĐỂ TRỞ THÀNH TRUNG TÂM KINH TẾ MỚI
Trong chiến lược phát triển kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, đảo Hòn Khoai được định vị là một trong những mắt xích quan trọng trong chuỗi đảo phía Tây Nam.
Với vị trí án ngữ tuyến hàng hải quốc tế và tiệm cận cửa ngõ vào Vịnh Thái Lan, Hòn Khoai không chỉ mang ý nghĩa quân sự quốc phòng mà còn mở ra cơ hội lớn để trở thành trung tâm trung chuyển, logistics và dịch vụ biển của khu vực.
Cùng với Thổ Chu, Nam Du và Phú Quốc, Hòn Khoai tạo thành một "chuỗi ngọc trai" vừa phát triển kinh tế biển vừa góp phần bảo vệ chủ quyền quốc gia trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh chiến lược ngày càng gia tăng.
Trong chuỗi liên kết này, mỗi đảo mang một thế mạnh đặc thù. Quần đảo Thổ Chu với 8 hòn đảo lớn nhỏ, nổi bật là Hòn Thổ Chu rộng hơn 12 km2, vẫn còn giữ được nét hoang sơ với độ che phủ rừng nguyên sinh cao và hệ sinh thái biển phong phú, đặc biệt là rạn san hô ven bờ với hơn 99 loài. Đây là điều kiện lý tưởng để phát triển du lịch sinh thái, lặn biển, dịch vụ hậu cần nghề cá cũng như các trung tâm cứu hộ, trung chuyển tàu thuyền quốc tế.
Nam Du, quần đảo thuộc huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang, sở hữu hơn 20 hòn đảo lớn nhỏ, nổi tiếng với những bãi biển như Bãi Mến, Bãi Nhum, Bãi Đất Đỏ. Vẻ đẹp hoang sơ, yên bình của Nam Du là lợi thế hấp dẫn cho du lịch nghỉ dưỡng, khám phá và du lịch cộng đồng.
Từ năm 2017, địa phương đã công nhận Nam Du là khu du lịch địa phương, mở ra tiềm năng thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng du lịch, kết hợp với dịch vụ tàu cao tốc, khai thác rạn san hô và trải nghiệm biển đảo gắn với sinh kế của người dân bản địa.
Ở vị trí trung tâm của chuỗi đảo phía Tây Nam, Phú Quốc là hòn đảo lớn nhất Việt Nam với diện tích hơn 574 km2 đã vươn lên trở thành điểm đến quốc tế, không chỉ nhờ cảnh quan thiên nhiên phong phú mà còn nhờ hạ tầng du lịch hiện đại và mạng lưới dịch vụ cao cấp.
Theo bình chọn mới nhất của tạp chí Condé Nast Traveler, Phú Quốc được xếp hạng là hòn đảo đẹp nhất châu Á năm 2025, đứng thứ 3 thế giới với số điểm 95,51/100.
Ngoài ra, đảo này cũng thường xuyên góp mặt trong danh sách các điểm đến hấp dẫn nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương do các tạp chí như DestinAsian, Travel + Leisure bình chọn. Đặc biệt, khu vực Hòn Thơm với diện tích bảo tồn san hô lên tới 9.720 ha là một trong những điểm lặn biển hấp dẫn nhất Đông Nam Á.
Khi đặt Hòn Khoai trong mối liên kết với Thổ Chu, Nam Du và Phú Quốc, chúng ta có thể hình dung rõ một chuỗi đảo được tổ chức theo mô hình hỗ trợ lẫn nhau. Hòn Khoai đóng vai trò là cửa ngõ tiền tiêu, cảng biển nước sâu và điểm trung chuyển quốc tế. Thổ Chu và Nam Du là các trung tâm sinh thái và dịch vụ biển, trong khi Phú Quốc giữ vai trò đầu tàu phát triển du lịch quốc tế và hạt nhân đầu tư – dịch vụ.
Thử hình dung trong tương lai, nếu như các cụm đảo nói trên của Việt Nam được bồi đắp mở rộng diện tích, đầu tư lớn về hạ tầng...Sự liên kết này nếu được hỗ trợ bằng các tuyến giao thông ven biển, cảng biển, tàu cao tốc cùng chính sách thu hút đầu tư phù hợp sẽ biến vùng biển đảo Tây Nam trở thành một cực tăng trưởng mới, có thể cạnh tranh với các trung tâm logistics và du lịch quốc tế trong khu vực.
Ở tầm nhìn khu vực, một yếu tố có thể làm thay đổi cục diện vận tải biển châu Á chính là đề xuất xây dựng kênh đào Kra của Thái Lan, một dự án đầy tham vọng nhằm kết nối Vịnh Thái Lan với Biển Andaman.
Dự án này nếu được triển khai sẽ rút ngắn đáng kể hành trình vận tải từ Ấn Độ Dương đến Biển Đông, giảm tải cho eo biển Malacca, tuyến hàng hải đang chịu áp lực lớn nhất thế giới.
Tuy nhiên, cho đến nay, dự án này vẫn chưa trở thành hiện thực. Dù Thái Lan đã chọn hướng đi khác nhưng các cuộc tranh luận về tính khả thi của kênh đào và những hệ lụy địa chính trị của nó vẫn không ngừng diễn ra.
Năm 2020, Thái Lan cân nhắc phương án thay thế land bridge, tức là xây hai cảng ở hai bên eo đất, kết nối bằng đường bộ hoặc đường sắt thay vì đào kênh xuyên suốt nếu phương án đầy đủ kênh đào gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật hoặc chính trị.
Trong tương lai, nếu kênh đào Kra hoặc một dự án tương tự đường kết nối xuyên eo đất được triển khai, Hòn Khoai với vị trí gần ngay cửa vào Vịnh Thái Lan sẽ nổi lên như một trung tâm logistics, tiếp nhiên liệu và trung chuyển lý tưởng cho các tàu vận tải quốc tế.
Nếu được đầu tư đúng mức, cảng biển Hòn Khoai có thể trở thành một điểm dừng chân chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là khi kết nối với các tuyến giao thương mới hình thành sau khi kênh đào Kra hoặc các dự án tương đương đi vào vận hành.
Sự kết hợp giữa vị trí địa lý, tiềm năng khai thác và chiến lược phát triển bền vững sẽ giúp Hòn Khoai cùng với Thổ Chu, Nam Du và Phú Quốc tạo nên một vành đai biển đảo hiện đại, đa chức năng.
Từ bảo vệ chủ quyền biển đảo, phát triển du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng cao cấp, dịch vụ hậu cần nghề cá đến trung chuyển hàng hóa quốc tế, chuỗi đảo phía Tây Nam Việt Nam hoàn toàn có đủ điều kiện để trở thành một trung tâm phát triển kinh tế mới, vừa phục vụ mục tiêu phát triển quốc gia, vừa chủ động thích ứng với những thay đổi trong cục diện địa chính trị và kinh tế toàn cầu.
