Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thế giới đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực y tế nghiêm trọng, với dự báo sẽ thiếu tới 4,5 triệu y tá vào năm 2030. Áp lực công việc đã khiến khoảng 1/3 số y tá toàn cầu rơi vào tình trạng kiệt sức, xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi cảm xúc, trong khi tỷ lệ nghỉ việc trong ngành luôn ở mức cao.
Thiếu hụt nhân sự y tế không phải thách thức duy nhất. WHO dự báo số người trên 60 tuổi sẽ tăng 40% vào năm 2030 so với 2019, và đến giữa những năm 2030, nhóm người trên 80 tuổi sẽ nhiều hơn trẻ sơ sinh.
Mặc dù số lượng nhân viên y tế toàn cầu có tăng trong thập kỷ qua, nhưng tốc độ này vẫn không bắt kịp với dân số và tốc độ già hóa. Khu vực Đông Nam Á được dự báo sẽ là một trong những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Trước bối cảnh này, nhiều tập đoàn công nghệ đã nhanh chóng nhập cuộc, đưa ra các giải pháp ứng dụng AI và robot để bổ khuyết cho nguồn nhân lực y tế đang thiếu hụt.
GIẢI PHÁP TỪ FOXCONN
Nurabot - robot y tá tự động được tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) - đã ra đời như một giải pháp đối phó với tình hình thiếu hụt nhân lực y tế. Được thiết kế để đảm nhận các công việc lặp đi lặp lại hoặc nặng nhọc như đưa thuốc, dẫn bệnh nhân đi lại trong khoa, Nurabot có thể giúp giảm tới 30% khối lượng công việc của y tá, theo tập đoàn công nghệ Đài Loan Foxconn, đơn vị phát triển sản phẩm.
“Đây không phải công cụ để thay thế y tá, mà là hỗ trợ y tá hoàn thành nhiệm vụ”, bà Alice Lin, Giám đốc thiết kế trải nghiệm người dùng tại Foxconn (còn có tên gọi Hon Hai Technology Group) chia sẻ. Bằng cách đảm nhiệm các tác vụ đơn giản, Nurabot giúp y tá có thêm thời gian tập trung vào công việc cốt lõi như chăm sóc bệnh nhân và đưa ra các quyết định y khoa dựa trên kinh nghiệm chuyên môn.
Để phát triển Nurabot, Foxconn hợp tác với hãng Kawasaki Heavy Industries (Nhật Bản) nhằm xây dựng phần cứng, dựa trên mẫu robot dịch vụ Nyokkey. Robot có khả năng tự di chuyển bằng bánh xe, sử dụng hai cánh tay để nâng, giữ đồ vật, đồng thời tích hợp nhiều camera và cảm biến để nhận diện môi trường xung quanh.
Phần giao tiếp của Nurabot được vận hành bởi mô hình ngôn ngữ lớn do Foxconn phát triển tại Trung Quốc, trong khi Nvidia (Mỹ) cung cấp hạ tầng AI và robot cốt lõi. Nvidia cho biết đã kết hợp nhiều nền tảng AI độc quyền để tạo ra hệ thống cho phép Nurabot di chuyển tự động trong bệnh viện, sắp xếp nhiệm vụ, phản ứng trước tín hiệu lời nói và cử chỉ.
Bên cạnh đó, dựa trên nghiên cứu về thói quen làm việc của y tá - chẳng hạn việc đi bộ quãng đường dài trong khoa để vận chuyển mẫu bệnh phẩm - Foxconn đã bổ sung nhiều tính năng mới, bao gồm ngăn lưu trữ an toàn cho lọ và ống nghiệm.
Theo ông David Niewolny, Giám đốc phát triển kinh doanh y tế của Nvidia, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo giúp robot có thể cảm nhận, suy luận và hành động theo cách giống con người hơn, đồng thời điều chỉnh hành vi phù hợp với từng bệnh nhân và bối cảnh cụ thể.
Nurabot chỉ mất 10 tháng để phát triển và được thử nghiệm tại Bệnh viện Taichung Veterans General (Đài Loan) trong khoa điều trị các bệnh về phổi, mặt và cổ, bao gồm ung thư phổi và hen suyễn từ tháng 4/2025 đến nay.
Trong giai đoạn này, robot chỉ có quyền truy cập hạn chế vào hệ thống dữ liệu bệnh viện và Foxconn tiến hành “stress test” các chức năng, từ việc giảm quãng đường đi bộ cho y tá đến độ chính xác trong vận chuyển. Kết quả ban đầu cho thấy Nurabot giúp giảm khoảng 20–30% khối lượng công việc hằng ngày của y tá.
Theo bà Alice Lin, Nurabot sẽ được tích hợp chính thức vào hoạt động điều dưỡng trong năm nay, bao gồm kết nối trực tiếp với hệ thống thông tin bệnh viện và thực hiện nhiệm vụ một cách hoàn toàn tự động, trước khi ra mắt thương mại vào đầu năm 2026.
CÔNG NGHỆ SONG HÀNH CÙNG Y TẾ
Trên thực tế, robot không phải là công cụ quá mới mẻ trong y tế. Các hệ thống robot phẫu thuật như da Vinci đã được ứng dụng hàng chục năm, giúp nâng cao độ chính xác trong phẫu thuật. Nhưng gần đây, robot dạng người tự hành ngày càng xuất hiện nhiều hơn trong bệnh viện.
Tại Singapore, Bệnh viện Đa khoa Changi hiện có hơn 80 robot hỗ trợ bác sĩ và y tá, từ công việc hành chính đến vận chuyển thuốc. Tại Mỹ, gần 100 robot Moxi do công ty Diligent Robots (Texas) phát triển, kết hợp nền tảng AI của Nvidia đang đảm nhận việc vận chuyển thuốc, mẫu bệnh phẩm và vật tư y tế.
Như giáo sư Rick Kwan, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Tung Wah (Hồng Kông) nhận định, các hệ thống y tế ứng dụng AI có thể giúp tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí. “Robot hỗ trợ bằng AI có thể thay thế nhiều công việc lặp đi lặp lại và qua đó tiết kiệm nhân lực”, ông nói.
Tuy nhiên, mức độ hiệu quả của robot y tá/điều dưỡng vẫn còn gây tranh cãi. Một nghiên cứu tổng hợp gần đây cho thấy, dù nhiều y tá thừa nhận robot giúp tăng hiệu suất và giảm khối lượng công việc, song bằng chứng thực nghiệm vẫn còn thiếu. Ngoài ra vẫn còn nhiều khó khăn như lỗi kỹ thuật, hạn chế giao tiếp hay nhu cầu phải đào tạo liên tục.
Nhìn sang một số thách thức khác, phần nhiều bệnh nhân có thói quen vẫn muốn được tương tác với con người hoặc hạ tầng của bệnh viện còn hạn chế. “Rất nhiều bệnh viện còn chật chội, lối đi hẹp, không thuận lợi cho robot di chuyển. Nếu robot muốn trở thành một phần trung tâm trong quy trình y tế, thiết kế bệnh viện trong tương lai sẽ cần thay đổi”, ông Kwan nhận xét thêm.
“Nhìn chung robot sẽ không thể giải quyết triệt để tình trạng thiếu hụt y tá nhưng nó có thể giúp giảm bớt những khó khăn do xã hội già hóa và tình trạng mất mát nhân lực trong ngành y tế”, giám đốc Alice Lin của Foxconn nhấn mạnh.
Ngoài ra, yếu tố an toàn cũng được đặt lên hàng đầu, không chỉ trong việc tránh rủi ro vật lý mà còn ở khía cạnh đạo đức và bảo mật dữ liệu. Vì thế, giáo sư Rick Kwan khuyến nghị cách tiếp cận thận trọng, từng bước, kèm theo thử nghiệm và đánh giá nghiêm ngặt.
Thực tế cho thấy ngành công nghệ đang ngày càng đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực y tế. Ngoài Nvidia và Foxconn, những “ông lớn” như Amazon hay Google cũng đang tìm kiếm cơ hội thâm nhập thị trường y tế toàn cầu trị giá tới 9,8 nghìn tỷ USD. Đáng chú ý, phân khúc “bệnh viện thông minh” tuy còn khiêm tốn nhưng tiếp tục ghi nhận đà phát triển nhanh chóng, với quy mô chạm mốc 72,24 tỷ USD vào năm 2025, theo Mordor Intelligence. Khu vực châu Á – Thái Bình Dương được dự báo là thị trường có tiềm năng tăng trưởng mạnh nhất.