Nghị định 94/2025/NĐ-CP ngày 29/4/2025 quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng (Nghị định 94) được ban hành đã tạo cơ sở cho các tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm được triển khai thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới (giải pháp Fintech) trong môi trường thực tế và có thể mang lại những giá trị, lợi ích gia tăng cho khách hàng.
FINTECH NHƯ "CÁNH TAY NỐI DÀI" CỦA NGÂN HÀNG
Tại Việt Nam, xu hướng phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực ngân hàng còn được thể hiện rõ nét qua việc cung ứng các giải pháp công nghệ tài chính (Fintech) của các công ty khởi nghiệp công nghệ, các tổ chức không phải là ngân hàng (non-banks) có thế mạnh công nghệ tham gia vào các mảng hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng - tài chính (công ty Fintech) dưới hình thức phát triển các giải pháp hỗ trợ hoạt động ngân hàng mà không trực tiếp cung ứng dịch vụ tới người dùng cuối (end-users) hoặc trực tiếp cung ứng giải pháp mới một cách độc lập.
Thời gian gần đây, đã chứng kiến sự hình thành và phát triển của số lượng lớn các công ty Fintech tham gia vào nhiều mảng, lĩnh vực hoạt động tại thị trường Việt Nam.
Các công ty Fintech hoạt động tại Việt Nam hoạt động tại nhiều mảng, lĩnh vực hoạt động khác nhau như thanh toán, cho vay ngang hàng (P2P Lending), chấm điểm tín dụng, quản lý tài chính cá nhân...
Trong số đó, các công ty hoạt động trong lĩnh vực thanh toán đóng vai trò chủ đạo với 50 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán đã được Ngân hàng Nhà nước cấp Giấy phép.
Bên cạnh đó, lĩnh vực Fintech còn thu hút được sự tham gia của nhiều công ty, doanh nghiệp công nghệ lớn trong nước, thường là các công ty có thế mạnh về công nghệ, có tập khách hàng lớn thông qua các hoạt động trực tiếp đầu tư hình thành các công ty Fintech, hay gián tiếp thông qua thành lập các quỹ đầu tư, tạo vườn ươm hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp Fintech.
Nhìn từ khía cạnh tích cực, các công ty Fintech đã mang lại nhiều tác động tích cực cho nền kinh tế nói chung và ngành ngân hàng nói riêng.
Thứ nhất, sự tham gia của các công ty Fintech trên thị trường góp phần cải thiện trải nghiệm khách hàng thông qua việc ứng dụng các công nghệ đổi mới sáng tạo giúp khách hàng có thể tiếp cận, sử dụng dịch vụ một cách nhanh chóng, thuận lợi hơn. Đặc biệt, trong thời gian qua, chúng ta chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, điều này có sự đóng góp không nhỏ từ các công ty cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán.
Thứ hai, sự tham gia của các công ty Fintech trên thị trường là động lực để các ngân hàng cải tiến dịch vụ của mình, tăng tốc quá trình chuyển đổi số góp phần tăng hiệu quả hoạt động.
Thứ ba, sự tham gia của các công ty Fintech trên thị trường góp phần nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính, có thể nói công ty Fintech như “cánh tay nối dài” của ngân hàng để tiếp cận các đối tượng khách hàng ở vùng sâu vùng xa hoặc những người chưa từng sử dụng dịch vụ ngân hàng truyền thống (unbanked và underbanked) thông qua việc cung ứng các dịch vụ tài chính với chi phí thấp.
Thứ tư, các giải pháp Fintech góp phần tăng cường bảo mật và giảm thiểu rủi ro, chống gian lận và giảm thiểu rủi ro trong cung ứng, sử dụng dịch vụ tài chính.
Tuy nhiên, tốc độ phát triển của Fintech cũng đặt ra thách thức cho việc xây dựng và ban hành các quy định pháp luật theo kịp đà phát triển của công nghệ, chưa kể những vấn đề liên quan đến việc bảo vệ dữ liệu khách hàng và chống rửa tiền.
HOÀN THIỆN PHÁP LÝ FINTECH
Thời gian qua, trước những cơ hội và thách thức mà cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang lại, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách đẩy mạnh ứng dụng, phát triển khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Đáng chú ý, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia – một trong “Bộ tứ chiến lược” để đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới.
Xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số luôn là động lực then chốt giúp ngành ngân hàng tăng tốc bền vững, nâng cao chất lượng, dịch vụ, thời gian qua, ngành ngân hàng đã tích cực, chủ động trong triển khai các Nghị quyết, Chỉ thị, Chương trình hành động của Bộ Chính trị, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ và đã đạt được rất nhiều những thành tựu nổi bật trong chuyển đổi số, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.
Ngân hàng Nhà nước không ngừng hoàn thiện hành lang pháp lý nhằm thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số ngân hàng. Hạ tầng phục vụ chuyển đổi số ngành Ngân hàng luôn được chú trọng đầu tư, nâng cấp, phát triển.
Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý bình quân 820 nghìn tỷ đồng mỗi ngày, trong khi hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử xử lý 26 triệu giao dịch mỗi ngày. Hạ tầng thông tin tín dụng quốc gia nâng cấp để gia tăng khả năng xử lý, cập nhật dữ liệu tự động, với tỉ lệ cập nhật số liệu thành công từ tổ chức tín dụng đạt mức cao trên 98%.
Hơn 117 triệu hồ sơ khách hàng cá nhân và hơn 927 nghìn hồ sơ khách hàng tổ chức đã được đối chiếu thông tin sinh trắc học (đạt hơn 75% tổng số lượng tài khoản thanh toán tổ chức phát sinh giao dịch trên kênh số).
Nhiều sản phẩm, dịch vụ ngân hàng thân thiện giàu tiện ích, đem lại giá trị thiết thực đáp ứng tốt nhu cầu đa dạng của khách hàng. Nhiều nghiệp vụ cơ bản đã được số hóa hoàn toàn 100%. Đến nay, có gần 87% người Việt Nam trưởng thành có tài khoản ngân hàng; Giá trị thanh toán không dùng tiền mặt năm 2024 gấp 25 lần GDP.
Tại Điều 106 Luật Các TCTD số 32/2024/QH15 quy định: “1. Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng là môi trường thử nghiệm việc ứng dụng công nghệ và triển khai sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực ngân hàng có giới hạn về phạm vi, không gian, thời gian thực hiện; tổ chức tham gia cơ chế thử nghiệm có kiểm soát phải đáp ứng điều kiện, tiêu chí xét duyệt tham gia và chịu sự giám sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. 2. Chính phủ quy định chi tiết Điều này”.
Trên cơ sở đó, Ngân hàng Nhà nước đã chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan tham mưu xây dựng, hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 94 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.
Theo Ngân hàng Nhà nước, Nghị định 94/2025/NĐ-CP là văn bản pháp lý quan trọng về lĩnh vực Fintech, là bước đi quan trọng, tạo hành lang pháp lý thử nghiệm trong phạm vi kiểm soát về các giải pháp Fintech trong môi trường thực tế, giúp các tổ chức có căn cứ pháp lý để triển khai các hoạt động kinh doanh mới; đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc theo dõi, giám sát và đánh giá rủi ro, từ đó giúp hoàn thiện khung khổ pháp lý về Fintech, tạo thuận lợi cho chuyển đổi số ngành Ngân hàng và góp phần cho công cuộc chuyển đổi số quốc gia.
Nghị định được ban hành đã tạo cơ sở cho các tổ chức tham gia Cơ chế thử nghiệm được triển khai thử nghiệm các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới (giải pháp Fintech) trong môi trường thực tế và có thể mang lại những giá trị, lợi ích gia tăng cho khách hàng.
Đồng thời, thông qua đó, các cơ quan quản lý Nhà nước có thể tăng cường công tác giám sát các hoạt động đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực ngân hàng, đánh giá những rủi ro, lợi ích do giải pháp Fintech mang lại, góp phần bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Kết quả của việc triển khai Cơ chế thử nghiệm là thông tin đầu vào, cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cải cách khuôn khổ khổ pháp lý của ngành Ngân hàng theo hướng thích ứng, tạo thuận lợi cho hoạt động ứng dụng công nghệ Fintech.
Theo Nghị định 94, có 3 giải pháp được xem xét tham gia Cơ chế thử nghiệm gồm: Chấm điểm tín dụng, Chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API), Cho vay ngang hàng (P2P Lending).
Trong đó, Nghị định tập trung triển khai thử nghiệm đối với những giải pháp đã được đánh giá thực tiễn và đạt được sự đồng thuận cao về sự cần thiết phải triển khai thí điểm, đối với với các giải pháp hoàn toàn chưa rõ bản chất thì cần tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn và có thể đề xuất thử nghiệm ở giai đoạn sau để tránh sự nóng vội, chủ quan, có thể gây ra rủi ro, ảnh hưởng đến sự an toàn, ổn định tài chính.
Trong quá trình triển khai Nghị định, Ngân hàng Nhà nước cho biết sẽ tiếp tục rà soát, cập nhật các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực ngân hàng để đánh giá và đề xuất mở rộng các giải pháp tham gia Cơ chế thử nghiệm.