Động thái Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh miễn thuế cho hàng loạt nông sản nhập khẩu vào Mỹ đang tạo nên một chuyển động lớn trong thương mại nông sản toàn cầu. Khi bức tường thuế quan được hạ xuống, các quốc gia sản xuất nông nghiệp đứng trước cơ hội tái định vị lợi thế cạnh tranh và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng ấy. Với những mặt hàng vốn có thế mạnh như cà phê, hoa quả nhiệt đới, ca cao và gia vị, đây có thể là thời điểm vàng để doanh nghiệp Việt mở rộng thị phần tại thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.
MỸ GỠ THUẾ ĐỐI ỨNG NÔNG SẢN
Ngày 14/11, chính quyền Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp chỉnh sửa phạm vi “thuế đối ứng” đã được ban hành từ tháng 4/2025, miễn áp thuế đối ứng cho một loạt mặt hàng nông sản trong đó có cà phê, trà, trái cây nhiệt đới và nước ép trái cây, hạt ca cao, gia vị, chuối, cam, cà chua, thịt bò và một số loại phân bón… Quyết định được đưa ra với lý do giảm áp lực tăng giá thực phẩm trong nước và điều chỉnh theo năng lực sản xuất nội địa.
Theo Reuters, nhiều sản phẩm trong danh sách miễn thuế đã ghi nhận mức tăng giá hai chữ số trong năm nay. Ví dụ, theo Chỉ số Giá Tiêu dùng (CPI) tháng 9, thịt bò xay đã tăng gần 14%, còn bò miếng tăng 17% so với năm ngoái. Đây là mức tăng mạnh nhất hơn 3 năm.
Giá chuối tăng 7%, cà chua tăng 1%. Tổng cộng nhóm thực phẩm tiêu thụ tại gia đình tăng giá 2,7% trong tháng 9 so với năm ngoái. Tính riêng cà phê, giá bán lẻ tháng 8 tăng gần 21% so với cùng kỳ năm ngoái, một phần nguyên nhân do thuế quan của chính quyền ông Trump.
Sắc lệnh này được công bố chỉ một ngày sau khi Mỹ đạt khung thỏa thuận thương mại với Argentina, Ecuador, Guatemala và El Salvador. Chính quyền Trump hôm 14/11 cũng đã đạt thỏa thuận với Thụy Sĩ. Các quan chức Mỹ dự kiến đạt thêm nhiều thỏa thuận khác trong năm nay. Việc này sẽ mở đường cho giảm thuế với hàng loạt sản phẩm khác.
Trong vòng chưa đầy một năm của nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Trump đã công bố các Hiệp định Thương mại Đối ứng với Malaysia và Campuchia, và các Tuyên bố Chung về Khung cho các hiệp định tương tự với El Salvador, Argentina, Ecuador và Guatemala; Thái Lan và Việt Nam; Vương quốc Anh và Liên minh Châu Âu, và Thụy Sĩ; cũng như các thỏa thuận đầu tư với Nhật Bản và Hàn Quốc. Tổng thống cũng đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong các cuộc đàm phán thương mại đối ứng với nhiều quốc gia khác trên thế giới.
Việc Tổng thống Trump chính thức đưa nhiều mặt hàng nông sản ra khỏi diện chịu thuế quan tương hỗ không chỉ phản ánh định hướng ưu tiên “thương mại cùng nhau” mà Nhà Trắng đang theo đuổi, mà còn tạo lập một cấu trúc thị trường mới, trong đó những quốc gia có lợi thế sản xuất nông sản nhiệt đới như Việt Nam được mở rộng cửa tiếp cận thị trường Mỹ hơn bao giờ hết.
Khi những sản phẩm vốn không có khả năng sản xuất quy mô lớn tại Hoa Kỳ như cà phê, trái cây nhiệt đới, ca cao hay các loại gia vị được miễn thuế, lợi thế chi phí của các nước xuất khẩu được khôi phục rõ rệt. Điều này đồng nghĩa các mặt hàng chủ lực của Việt Nam, từ cà phê, hồ tiêu đến trái cây tươi và chế biến, ngay lập tức trở nên cạnh tranh hơn, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ đang tăng ổn định.
NÔNG SẢN VIỆT NAM BƯỚC VÀO CUỘC ĐUA MỚI ĐẦY TRIỂN VỌNG
Một cách tích cực, giới chuyên gia nhận định, sự thay đổi chính sách lần này, về bản chất, mở ra một “hành lang ưu tiên” mới cho các nước đang phát triển trong đó Việt Nam là một trong những quốc gia có nhiều tiềm năng được hưởng lợi và đặt nền tảng để chúng ta gia tăng thị phần, thâm nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng nông sản tại thị trường lớn nhất thế giới.
Niên vụ 2024–2025 được đánh giá là một trong những giai đoạn bùng nổ nhất của ngành cà phê Việt Nam khi giá thế giới leo lên mức cao kỷ lục, kéo xuất khẩu tăng mạnh cả về lượng lẫn giá trị. Kim ngạch xuất khẩu đạt kỷ lục 8,4 tỷ USD, tăng 55,5% về giá trị và 1,8% về khối lượng so với niên vụ trước. Đây là mức cao nhất từ trước đến nay, khẳng định vị thế vững chắc của Việt Nam trên bản đồ cà phê thế giới.
Một lợi thế khác với cà phê Việt Nam, đối thủ cạnh tranh lớn là cà phê Brazil vẫn đang chịu thuế đối ứng 40% và vẫn phải chờ khung thỏa thuận chính thức giữa hai nước. Do vậy, với doanh nghiệp xuất khẩu cà phê thành phẩm, có thương hiệu riêng thì việc Mỹ hạ thuế là thông tin rất tích cực.
Trong bối cảnh đó, quyết định của chính quyền Tổng thống Donald Trump miễn thuế đối ứng cho cà phê được xem là có tác động tức thời và rất lớn. Trước đây, một số dòng cà phê Việt Nam chịu thuế đối ứng hoặc thuế bổ sung, khiến chi phí vào thị trường Mỹ đội lên đáng kể, ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của các nhà rang xay và nhập khẩu. Việc loại bỏ thuế ngay lập tức giúp giảm trực tiếp chi phí đầu vào, khiến cà phê nhân và các sản phẩm cà phê chế biến của Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn rõ rệt so với các đối thủ lớn như Brazil, Colombia hay Ecuador.
Thị trường hoa quả nhiệt đới cũng đứng trước cơ hội tương tự, chỉ trong 10 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu rau quả của Việt Nam đã đạt khoảng 7,09 tỷ USD, trong đó riêng thị trường Mỹ chiếm khoảng 6,6% và tăng trưởng rõ rệt trong các nhóm trái cây tươi và sản phẩm chế biến. Với việc Mỹ miễn thuế đối ứng đối với trái cây nhiệt đới và nước ép, các mặt hàng chủ lực như mít, sầu riêng, thanh long, xoài, chuối, dừa hay các sản phẩm nước ép, đông lạnh, cô đặc sẽ trở nên cạnh tranh hơn ngay trên kệ bán lẻ Mỹ.
Không chỉ giúp giảm giá thành nhập khẩu, động thái này còn có thể thúc đẩy các nhà phân phối mở rộng danh mục sản phẩm từ Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh người tiêu dùng Mỹ đang tiếp tục xu hướng tìm kiếm trái cây nhiệt đới và sản phẩm thuận tiện. Điều Việt Nam cần làm là gia tăng chế biến sâu (IQF, đông lạnh, puree, nước ép), nâng cấp hệ thống kiểm soát chất lượng đáp ứng chuẩn FDA/USDA, triển khai bao bì phù hợp hành vi tiêu dùng Mỹ, đồng thời cải thiện logistics lạnh và tăng sự hiện diện tại các chuỗi bán lẻ lớn.
Đối với nhóm gia vị, đặc biệt là hồ tiêu, tác động còn rõ rệt hơn. Việt Nam hiện là cường quốc xuất khẩu hồ tiêu và trong năm 2024, Hoa Kỳ giữ vị trí thị trường lớn nhất với 72.311 tấn, đưa tổng kim ngạch hồ tiêu Việt Nam lên gần 1,4 tỷ USD. Việc gia vị được đưa vào danh sách miễn thuế theo thông báo từ Nhà Trắng mở ra cơ hội tăng tốc xuất khẩu, nhất là ở phân khúc tiêu xay, tiêu đóng gói và các hỗn hợp gia vị phục vụ nhà hàng, chế biến thực phẩm và bán lẻ.
Riêng ca cao, dù chưa phải ngành xuất khẩu lớn của Việt Nam, cũng đón nhận cơ hội mới. Hiện nay, theo dữ liệu thương mại, kim ngạch xuất khẩu ca cao và chế phẩm của Việt Nam sang Mỹ vẫn ở mức khá khiêm tốn, chỉ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn USD theo từng mã HS trong năm 2023. Việt Nam không cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc ca cao thô với các nước dẫn đầu như Bờ Biển Ngà hay Ecuador, nên việc miễn thuế không tạo cú hích về sản lượng thô.
Tuy nhiên, chính sách này lại rất quan trọng đối với các doanh nghiệp chế biến, khi sản phẩm như bột ca cao, chocolate bars, ca cao lên men có thể gia tăng năng lực cạnh tranh về giá và mở rộng thị trường trong bối cảnh nhu cầu sản phẩm socola thủ công tại Mỹ đang tăng. Để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp Việt cần chú trọng liên kết vùng nguyên liệu, ổn định chất lượng lên men, chuẩn hóa quy trình chế biến và xây dựng hình ảnh “cacao chế biến từ Việt Nam” đầy khác biệt.