Những chiếc khăn màu thổn thức bay
Những bàn tay vẫy những bàn tay
Những đôi mắt ướt tìm đôi mắt
Buồn ở đâu hơn ở chốn này?
(Những bóng người trên sân ga - Nguyễn Bính)
"Quán thanh xuân" mở đầu năm 2021 với chủ đề Sân ga và những chuyến tàu sẽ tặng khán giả "tấm vé" quay ngược thời gian. Nếu có hình ảnh nào miêu tả cuộc đời một cách ngắn gọn, chính xác và cũng lãng mạn nhất, thì đó là hình ảnh đường ray, sân ga và những chuyến tàu. Hình ảnh này luôn gợi nỗi niềm chia ly và hội ngộ, dù cũng đường ray ấy, sân ga ấy chuyến tàu ấy đã mang đến cho biết bao nhiêu con người cuộc gặp gỡ được chờ đón và cả những tình cờ có thể làm thay đổi số phận.
Sân ga ký ức
Các khách mời của "Quán thanh xuân" số này đều là những người có ký ức gắn bó sâu đậm với Sân ga và những chuyến tàu.
Dịch giả Hoàng Thúy Toàn: Sinh ra và lớn lên cạnh ga tàu ở Bắc Ninh, lớn lên trong tiếng võng đưa và tiếng tu tu xình xịch của đoàn tàu. Hồi đó, từ Bắc Ninh nhìn về Hà Nội là cả 1 khoảng trời rực sáng - lúc đó ông đã rất mơ ước - cứ như truyện Hai đứa trẻ (Thạch Lam) để thấy niềm mong ngóng với mỗi chuyến tàu đi. Sau này ông lên Hà Nội ở thì nhà ông lại sát ga Hàng Cỏ - phố Ngô Sĩ Liên. Đúng là cả một đời người gắn bó với những sân ga và những chuyến tàu.
KTS Nguyễn Hữu Thái cũng có ký ức từ hồi bé xíu thường xuyên đi xe Đà Nẵng ra Huế học, lớn lên thì đi xe Sài Gòn - Đà Nẵng và thấy những dọc dài đất nước qua những toa xe lửa sao đẹp đẽ thế.
NSUT Đỗ Kỷ là một phát hiện bất ngờ của Sân ga và những chuyến tàu. Bình thường khán giả quen với hình ảnh của anh đọc thơ/diễn kịch tung hứng cùng người bạn đời - NSND Lan Hương nhưng chương trình này đã chạm vào… nỗi niềm của anh, người xuất thân trong một gia đình có truyền thống làm ngành đường sắt. Cha anh là trưởng ga Hàng Cỏ, mẹ anh bán vé tại ga. Sinh ra và lớn lên bên đường ga, cậu bé Đỗ Kỷ đã chạy chân trần trên bên những đường ray, đã ôm từng ôm thư khi mỗi chuyến tàu lính qua ga Hàng Cỏ, để rồi ký ức rợp trời thư tung bay trắng xóa khi vào ga Hàng Cỏ ám ảnh anh đến tận bây giờ.
Đi tàu chợ thời chiến
Những khán giả của "Quán thanh xuân" ngày hôm nay sẽ được nghe chuyện “ngày xửa ngày xưa” của một người đi tàu chợ từ Hà Nội đến nơi sơ tán. Tàu chạy ban đêm để tránh máy bay Mỹ ném bom. Những toa tàu sơn đen sì hay loang lổ màu xanh “phòng không”, trong toa trống rỗng không đèn không ghế ngồi. Người, hàng hoá, gia súc… chen chúc nhau trong bóng đêm dày đặc, nghe tiếng động hay ngửi mùi thì mới biết đang ngồi cạnh người hay…con gì. Nhiều lần tàu phải dừng giữa đường vì báo động, nhảy xuống khỏi tàu mạnh ai nấy chạy tìm chỗ trú ẩn, rồi khi còi tàu hú lên lại vội vã chạy về, người nào cũng sợ trễ tàu hay bị bỏ rơi. Ký ức của nhà văn Nguyễn Thị Hậu.
Những câu chuyện đi tàu thời chiến của khách mời "Quán thanh xuân" đều đặc biệt. Nhà văn Nguyễn Văn Thọ kể về chuyến tàu ở ga Vinh, khi đó anh đang chiến đấu ở Quảng Trị, được về phép thăm mẹ và hành trình hơn 30 tiếng đồng hồ ra Hà Nội có một bóng hồng làm bạn. Với nhạc sĩ Trương Quý Hải, chuyến tàu không thể quên là chuyến tàu chở lính lên biên giới, khi xảy ra chiến tranh biên giới - vừa ấm áp tình người, vừa hừng hực khí thế chiến đấu.
Tàu Bắc - Nam 80 giờ và câu chuyện những chuyến tàu Thống Nhất đầu tiên
Ngày 31/12/1976, hai con tàu mang tên Thống Nhất xuất phát tại ga Hà Nội và ga Sài Gòn, đã nối liền Bắc - Nam bằng đường sắt. Đoàn tàu xuất phát từ Hà Nội có 6 toa, 4 toa giường nằm, 1 toa cung ứng, bảo vệ, 1 toa hành lý. Tàu chỉ chạy ban ngày, nghỉ buổi tối để đảm bảo an toàn. Nếu như bây giờ, các chuyến tàu Bắc - Nam có thể chạy trong vòng 32 giờ đồng hồ thì ngày đó là… 80 tiếng. Ông Nguyễn Minh Quang - 1 trong 20 đại biểu ngành đường sắt được ngồi trên con tàu lịch sử năm 1976 kể lại kỷ niệm đáng nhớ đó trong chương trình.
KTS Nguyễn Hữu Thái chia sẻ về kí tích "chỉ trong 1 năm" đã nối liền Bắc - Nam với con tàu Thống Nhất. Lúc đó không ai nghĩ, ít người tin rằng 1 năm là Việt Nam làm được điều đó - nhưng chúng ta đã làm được. Chỉ có ý chí, khát khao độc lập, nối liền Bắc Nam một nhà của nhân dân và ngành đường sắt mới giúp điều đó thành hiện thực.
“Đặc sản” đi tàu trốn vé của sinh viên thập kỷ 80 thế kỷ trước sinh động qua lời kể của nhạc sĩ Trương Quý Hải: Đó là ký ức đi tàu mà trèo lên nóc tàu ngồi, vừa mát nhưng vẫn phải vô cùng cẩn thận kẻo bị tai nạn. Là 101 chiêu trốn vé của NSUT Đỗ Kỷ - "người trong ngành đường sắt".
Và không thể thiếu chuyện tình chia ly nhiều nước mắt và đầy cảm động của vợ chồng NSND Lan Hương - NSƯT Đỗ Kỷ khi chia xa để anh Kỷ lên đường chiến đấu.
Ở không gian Sân ga và những chuyến tàu, bất kể thời gian nào - thời bình hay thời chiến đều đan xen giữa niềm vui và nỗi buồn, giữa hội ngộ và chia ly... Và "Quán thanh xuân" tháng 1 - mở đầu năm 2021 sẽ mang đến một không gian chất chứa những cảm xúc ấy.
