Tour du lịch 0 đồng là hình thức du lịch mà du khách không phải trả tiền hoặc chỉ trả một khoản chi phí rất thấp cho chuyến đi. Nhưng thực chất đây là mô hình kinh doanh dựa vào việc ép khách mua hàng tại các cửa hàng liên kết để thu lợi nhuận.
Hình thức này từng phổ biến ở nhiều quốc gia châu Á như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản và hiện đang gây nhiều tranh cãi tại Việt Nam, đặc biệt ở các địa phương đón lượng lớn khách du lịch như Quảng Ninh, Đà Nẵng, Nha Trang.
Tour 0 đồng làm méo mó thị trường du lịch, gây thất thu thuế lớn do các giao dịch không minh bạch, ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia và giảm chất lượng dịch vụ. Tại Quảng Ninh năm 2017, 32 cửa hàng phục vụ tour 0 đồng đạt doanh thu khoảng 1.200 tỷ đồng nhưng chỉ nộp 1,5 tỷ đồng tiền thuế. Vấn đề này đòi hỏi có giải pháp quản lý chặt chẽ và điều chỉnh chính sách nhằm bảo vệ môi trường kinh doanh lành mạnh và phát triển ngành du lịch bền vững.
Để hiểu rõ hơn về vấn đề pháp lý của các tour du lịch 0 đồng, Tạp chí Thương gia đã có cuộc trao đổi cùng Luật sư Nguyễn Doãn Hùng, Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam, đoàn Luật sư thành phố Hà Nội.
Theo vị Luật sư, về bản chất tour du lịch 0 đồng không vi phạm pháp luật, tuy nhiên trong trường hợp biến tướng, ép khách hàng mua sắm là việc làm sai trái.
Thưa Luật sư, về mặt pháp lý thì hình thức kinh doanh tour du lịch 0 đồng có hợp pháp không tại Việt Nam?
Tour du lịch “0 đồng” là hình thức doanh nghiệp lữ hành chào mời khách tham gia tour với giá 0 đồng hoặc mức giá rất thấp, nhưng thu lợi từ việc đưa khách đến các điểm mua sắm bắt buộc.
Xét dưới góc độ pháp lý, theo Luật Du lịch 2017, hoạt động du lịch phải bảo đảm tính minh bạch, trung thực và tôn trọng quyền lợi của khách hàng (Điều 7, Điều 39). Nếu doanh nghiệp tổ chức tour đúng theo nguyên tắc này thì tour “0 đồng” không bị coi là trái pháp luật.
Tuy nhiên, hình thức này sẽ vi phạm pháp luật nếu bị lợi dụng để thực hiện các hành vi như gian dối, trốn thuế hoặc lừa đảo người tiêu dùng.
Thực tế, một số tour 0 đồng bị phản ánh có hành vi đưa khách đến các điểm mua sắm bắt buộc hoặc bán hàng với giá cao bất thường. Theo quy định pháp luật hiện hành, những hành vi này có xâm phạm đến quyền lợi của người tiêu dùng hay không?
Trong thực tế, nhiều tour du lịch 0 đồng buộc khách phải ghé mua sắm tại các cửa hàng liên kết và thường bán hàng với giá rất cao, chất lượng không tương xứng.
Theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, người tiêu dùng có quyền tự do lựa chọn sản phẩm, dịch vụ (Điều 8) và không bị ép buộc giao dịch hoặc cung cấp thông tin sai lệch (Điều 10). Việc cưỡng ép khách mua hàng hoặc thông tin không minh bạch là hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng.
Nếu khách hàng tham gia tour 0 đồng mà bị lừa mua hàng kém chất lượng hoặc bị ép mua với giá “trên trời”, họ có thể khởi kiện hay tố cáo theo quy định nào của pháp luật hiện hành?
Trên thực tế, hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành đã có những cơ chế bảo vệ người tiêu dùng trước các hành vi gian dối, ép buộc giao dịch. Khách hàng bị lừa mua hàng kém chất lượng, bị ép mua hàng với giá “trên trời” có thể sử dụng nhiều công cụ pháp lý để bảo vệ mình.
Theo Luật Tố cáo 2018, cá nhân có quyền tố cáo hành vi vi phạm pháp luật tới cơ quan có thẩm quyền.
Còn theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, người tiêu dùng có thể khiếu nại, khởi kiện để đòi quyền lợi (Điều 30).
Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 cho phép người bị thiệt hại khởi kiện để yêu cầu bồi thường.
Trường hợp có dấu hiệu lừa đảo hoặc trốn thuế, các điều khoản trong Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017, có thể được áp dụng, như Điều 174 về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Điều 200 về tội trốn thuế.
Rõ ràng, người tiêu dùng không phải là "nạn nhân bất lực" trong những trường hợp như vậy. Quan trọng là họ cần giữ lại các bằng chứng, như hóa đơn, hình ảnh sản phẩm, thông tin tour… để có cơ sở pháp lý bảo vệ quyền lợi khi cần thiết.
Với vai trò là một luật sư, ông có lời khuyên nào cho người dân khi lựa chọn các tour du lịch giá rẻ, đặc biệt là tour 0 đồng để tránh rủi ro pháp lý và tài chính?
Để tránh rủi ro khi tham gia tour giá rẻ hoặc tour “0 đồng”, người dân cần lưu ý một số vấn đề.
Thứ nhất, xem xét kỹ các điều khoản hợp đồng du lịch, đặc biệt là nội dung về điểm đến và quyền lợi của khách.
Thứ hai, lựa chọn công ty du lịch có uy tín, có giấy phép lữ hành rõ ràng.
Thứ ba, cảnh giác với các tour có mức giá bất thường hoặc ưu đãi “quá tốt”.
Thứ tư, giữ lại các tài liệu liên quan như hóa đơn, ảnh chụp, tờ rơi để làm bằng chứng nếu cần khiếu nại.
Hiện nay pháp luật Việt Nam có đủ chế tài để quản lý và xử lý các doanh nghiệp tổ chức tour 0 đồng không minh bạch hay không? Và nên bổ sung gì để bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn?
Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay như Luật Du lịch 2017, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 và các văn bản liên quan đã có quy định điều chỉnh hoạt động du lịch, bao gồm cả chế tài xử lý hành vi vi phạm trong mô hình tour du lịch 0 đồng.
Tuy nhiên, để kiểm soát tốt hơn và bảo vệ khách hàng hiệu quả, cần bổ sung một số giải pháp: Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp lữ hàng; ràng buộc trách nhiệm của các điểm bán hàng liên kết với tour; minh bạch hóa nguồn thu và yêu cầu kê khai thuế đầy đủ đối với mô hình tour giá rẻ; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về các rủi ro khi chọn tour du lịch 0 đồng.
Xin cảm ơn Luật sư!
