TP.Thủ Đức được thành lập trên cơ sở sắp xếp lại ba quận ở phía Đông TP.HCM gồm Q.2, Q.9 và Q.Thủ Đức. Theo đó, TP mới sẽ có diện tích hơn 211 km2, dân số hơn 1 triệu người, bằng 10% diện tích và 10% dân số của toàn TP.
Với quy mô diện tích và dân số như thế là phù hợp với quy mô của một TP, tương đương đô thị loại 1. Việc sắp xếp lại các quận này dựa trên tiềm năng, lợi thế chung của cả ba quận.
Cụ thể, đây là các quận nằm ở khu vực phía Đông TP có nhiều điểm tương đồng. Chẳng hạn như ba quận đều có địa hình thấp, nằm một bên sông Sài Gòn.
Về điều kiện kinh tế - xã hội, ba quận cũng có hình thái đô thị tương đối giống nhau, đều là đô thị mới sau này xen lẫn đô thị cũ (nhưng không nhiều).
Điều kiện về hạ tầng cũng có nhiều trục giao thông lớn của TP như tuyến metro, đều giáp với trục giao thông huyết mạch từ trước đến nay là quốc lộ 1. Đây cũng là hướng phát triển mạnh của TP.HCM, kết nối với các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương dọc theo trục Quốc lộ 1.
Gọi là vùng động lực phát triển mới bởi khu vực này đáp ứng đầy đủ các yếu tố để phát triển thành một khu đô thị đặc thù đầu tiên của TP.HCM. Đó là đô thị sáng tạo, tương tác cao.
Ngoài các yếu tố tương đồng như đã phân tích ở trên, khu vực này là nơi tập trung ba trục động lực lớn nhất, nổi bật nhất và quan trọng nhất để tạo nên TP.Thủ Đức, với mục tiêu là đô thị thông minh, đô thị sáng tạo, có tính tương tác cao.
Động lực đầu tiên là khu đô thị Thủ Thiêm tại Q.2, TP đang có đề án xây dựng nơi đây thành trung tâm tài chính tầm cỡ khu vực và quốc tế. Đây sẽ là trục động lực về kinh tế - tài chính đặc biệt quan trọng.
Thứ hai là trục động lực về khoa học công nghệ, chính là Khu công nghệ caotại Q.9 - sẽ là nơi cung cấp các sản phẩm hàm lượng khoa học công nghệ cao, nơi ươm mầm khởi nghiệp; đồng thời thu hút rất nhiều nhà khoa học, các chuyên gia trong nước và quốc tế đến làm việc và sinh sống.
Thứ ba là trục động lực về giáo dục đào tạo với cụm Đại học Quốc gia và hàng loạt trường đại học tại TP.HCM, tập trung tại làng đại học Thủ Đức. Nơi đây sẽ cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao với hơn 100.000 sinh viên và hơn 2.000 giảng viên có trình độ tiến sĩ.
Ba trục động lực này có sự tương tác, hỗ trợ qua lại lẫn nhau và rất khớp nhau. Trong khi khu đô thị Thủ Thiêm tập trung nguồn lực tài chính thì làng đại học sẽ là nơi cung cấp nguồn nhân lực cho Khu công nghệ cao. Những sản phẩm công nghệ quay lại phục vụ cho sự phát triển của TP…
Về mặt hành chính thì đây là một đô thị trong lòng đô thị. Xét về mặt quy hoạch thì nó là một phần không thể tách rời của TP.HCM. Hay nói cách khác, TP.Thủ Đức không phải là đô thị độc lập.
Nếu nhìn ở góc độ quy hoạch chung của TP thì đây là một phân khu rất đặc biệt của TP.HCM. Việc hình thành TP Thủ Đức cũng rất phù hợp với việc điều chỉnh quy hoạch chung của TP mà hiện nay TP đang làm. Phải hiểu rõ đây không phải là quy hoạch cho một TP hoàn toàn mới mà là quy hoạch một phân khu của TP.HCM, là TP trong TP.
TP.Thủ Đức định hướng là khu đô thị sáng tạo, là một phân khu đặc biệt của TP và phù hợp với hướng tiếp cận của quy hoạch hiện đại. Khi được phân khu đúng và quy hoạch phù hợp thì sẽ phát huy được thế mạnh đặc trưng, thậm chí còn tạo ra nét đặc trưng của khu vực đó nữa.
Tại sao các TP người ta có đặc trưng này, đặc trưng kia nhưng mình không tìm thấy điều đó. Vì trước đây mình quy hoạch theo kiểu dàn đều ra, mỗi khu vực có những đặc trưng riêng nhưng mình quy hoạch y như nhau.
Việc hình thành khu đô thị sáng tạo phía đông còn là một bước đi rất dài. Đây sẽ là khu đô thị đặc thù của TP, có tác dụng lan tỏa rất trực tiếp, sẽ phát huy được vai trò là lõi động lực cho hướng đô thị thông minh, công nghệ cao không chỉ với TP.HCM mà còn với các vùng lân cận.
Xuyên suốt của đề án là TP mong muốn khi hình thành khu đô thị sáng tạo sẽ là một đô thị có sự tương tác cao. Đó là sự tương tác giữa con người với công nghệ, con người với con người. Đặc biệt là sự tương tác giữa chính quyền và người dân thông qua việc ứng dụng công nghệ thông minh.
