Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh nhấn mạnh: Việt Nam đã từng bước hội nhập vào nền kinh tế khu vực và toàn cầu.
Đến nay, Việt Nam đã ký kết 15 hiệp định thương mại tự do kể cả song phương và nhiều bên, trong đó có hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như hiệp định CTTP. Trong năm 2020, Việt Nam đã cùng 14 nước khác ký kết Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (gọi tắt là RCEP). Ngay sau đó, là hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Bắc Ailen, Vương quốc Anh.
“Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế này từ việc gia nhập tổ chức thương mại thế giới, cho tới việc đàm phán và ký kết hiệp định thương mại tự do đã góp phần làm thay đổi căn bản thể chế kinh tế nói riêng và nền kinh tế của Việt Nam nói chung. Thể hiện rõ nhất điều này chính là hoạt động xuất nhập khẩu”, Thứ trưởng Khánh cho biết.
Theo Thứ trưởng Bộ Công thương, nếu như kim ngạch xuất nhập khẩu vào năm 2001 khi bắt đầu ký kết mới đạt hơn 30 tỷ USD thì 6 năm sau, năm 2007 (gia nhập WTO), con số này đã là 100 tỷ USD; 4 năm sau đó (năm 2011) đạt 200 tỷ USD và năm 2019 vừa qua, con số này đã là 517 tỷ USD. Trong cùng giai đoạn, xuất khẩu đã tăng từ mức 15 tỷ USD vào năm 2001 lên gần 50 tỷ USD năm 2007, gần 100 tỷ USD vào năm 2011 và đạt hơn 280 tỷ USD vào năm 2020. Với kết quả này, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế có quy mô xuất khẩu đứng thứ 22 trên thế giới.
Quy mô xuất khẩu, nhập khẩu tăng nhiều lần cho thấy năng lực của nhiều ngành sản xuất, xuất khẩu của ta đã cao hơn, hàng hóa của ta đã thâm nhập được và cạnh tranh sòng phẳng trên nhiều thị trường xuất khẩu.
Tuy nhiên, cùng với đó, hàng hóa nhập khẩu cũng vào nước ta nhiều hơn và cạnh tranh khá quyết liệt với hàng hoá sản xuất trong nước. Đó là hệ quả tất yếu của việc mở cửa nền kinh tế và hội nhập với thế giới bên ngoài.
Thứ trưởng Khánh bày tỏ: “Để bảo đảm môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa sản xuất trong nước trong bối cảnh mở cửa nền kinh tế và đưa ra các cam kết xóa bỏ hàng rào thuế, xóa bỏ hàng rào kinh tế, các nhà đàm phán đã thiết kế ra một công cụ là phòng vệ thương mại”.
Thứ trưởng Khánh thông tin, phòng vệ thương mại bao gồm các biện pháp chủ yếu như biện pháp tự vệ được áp dụng khi hàng hóa nhập khẩu gia tăng đột biến vì cắt giảm thuế theo các cam kết quốc tế, vì hàng hóa nhập khẩu gia tăng đột biến. Từ đó, có khả năng gây ra thiệt hại nghiêm trọng đến sản xuất trong nước thì áp dụng biện pháp tự vệ. Ngoài ra, còn có thể áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp được áp dụng khi hàng hóa xuất khẩu trong nước có biểu hiện bán phá giá và có biểu hiện được Nhà nước trợ cấp để xuất khẩu.
“Biện pháp phòng vệ thương mại đã, đang và sẽ luôn luôn song hành cùng với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Là một trong những hệ quả của hội nhập kinh tế quốc tế”, Thứ trưởng Khánh nhấn mạnh.
Thứ trưởng Khánh cho hay, theo thống kê của WTO, hơn 25 năm qua, các nước đã khỏi xướng điều tra tổng cộng 6.300 vụ việc chống bán phá giá, 632 vụ chống trợ cấp, 400 vụ việc tự vệ. Trung bình mỗi năm hơn 290 vụ. “Qua đó, có thể thấy tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã mang lại số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại lớn”, Thứ trưởng Khánh nói.
Trong những năm gần đây, số lượng các vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng. Nếu như giai đoạn 2005-2010, mới có 25 vụ việc thì trong giai đoạn 2011-2015 là 52; giai đoạn trước 2016 đến tháng 9/2021 là 109. Giai đoạn trước năm 2005, tổng số vụ việc khoảng 22 vụ, tổng số vụ việc cho đến nay là 208 vụ, đặc biệt là số lượng vụ việc chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên, do một vài nước cho rằng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị họ áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại như thép, nhôm, thậm chí là tôm.
Lý do chính của xu thế gia tăng các vụ việc phòng vệ thương mại đánh vào hàng xuất khẩu của Việt Nam có nhiều, nhưng một trong những lý do quan trọng được Thứ trưởng Bộ Công thương nêu là xuất khẩu của Việt Nam tăng rất nhanh. Nhờ tác động tích cực của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế và tham gia các hiệp định thương mại tự do, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng rất nhanh, nhiều mặt hàng của Việt Nam tạo ra sức ép cạnh tranh lớn tại thị trường nước nhập khẩu khiến ngành sản xuất tại các nước này đề nghị Chính phủ họ điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ.
Ở chiều ngược lại, mặc dù phòng vệ thương mại là nội dung tương đối mới đối với Việt Nam, nhưng trong những năm gần đây chúng ta đã bắt đầu chủ động sử dụng công cụ phòng vệ thương mại thiết lập môi trường cạnh tranh, công bằng, bảo vệ lợi ích chính đáng của người sản xuất trong nước.
“Tính đến tháng 11/2021, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra 23 vụ việc phòng vệ thương mại, gồm 13 vụ việc chống bán phá giá, 1 vụ việc chống trợ cấp , 6 vụ việc tự vệ và 1 vụ việc chống lẩn tránh biện pháp tự vệ. Đối tượng là các sản phẩm thép, kính nổi, dầu ăn, bột ngọt, phân DA, màng BOPP, nhôm, ván gỗ, sợi và gần đây nhất là đường. Các biện pháp này đã góp phần lập lại môi trường cạnh tranh công bằng và bảo vệ được lợi ích chính đáng của nhiều ngành sản xuất trong nước trong bối cảnh chúng ta đã và đang hội nhập ngày càng sâu vào kinh tế khu vực và kinh tế thế giới”, Thứ trưởng Khánh cho biết.
Để cộng đồng doanh nghiệp và người dân hiểu đúng về các biện pháp phòng vệ thương mại, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho rằng, vai trò của báo chí truyền thông là rất quan trọng.
Tại hội nghị, các đại biểu tham dự đã được tìm hiểu về tổng quan về các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết và tham gia; tác động của các hiệp định thương mại tự do đến nền kinh tế Việt Nam; vai trò của biện pháp phòng vệ thương mại trong việc lập lại môi trường cạnh tranh công bằng bảo vệ lợi ích chính đáng… Từ đó, các cơ quan báo chí thông tin tuyên tuyền cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân hiểu đúng đủ về công cụ phòng vệ thương mại.
