Tham dự Hội thảo có gần 100 đại biểu là các nhà quản lý, nhà khoa học, các chuyên gia kinh tế hàng đầu đến từ Hội đồng Lý luận Trung ương, Ban Kinh tế Trung ương, Văn phòng Trung ương Đảng, Văn phòng Chủ tịch nước, Văn phòng Quốc hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, các trường đại học tại Hà Nội.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh đến những điểm nghẽn tăng trưởng trong ngắn hạn và trung hạn mà Việt Nam cần tập trung giải quyết.
Đó là những vấn đề liên quan đến hạ tầng cơ sở còn nhiều bất cập, ổn định kinh tế vĩ mô chưa thực sự vững chắc, khu vực doanh nghiệp Nhà nước còn yếu kém và khu vực tư nhân còn nhỏ bé, nợ xấu trong hệ thống ngân hàng và nợ công trong hệ thống tài chính công - tất cả đang cản trở việc đưa nền kinh tế Việt Nam trở lại quĩ đạo tăng trưởng nhanh và bền vững như đã diễn ra trong hai thập niên đầu của đổi mới.
Theo Giáo sư Thuấn, trong trung và dài hạn, những điểm nghẽn mới ngày càng nổi cộm, đó là: Năng lực hấp thụ, áp dụng và bước đầu sáng tạo công nghệ cũng như các phương pháp quản lý, kinh doanh mới của doanh nghiệp; những bất cập của quá trình đô thị hóa; bất bình đẳng có xu hướng gia tăng, tạo ra những rủi ro về ổn định xã hội có khả năng ảnh hưởng đến tăng trưởng dài hạn.
Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất đối với tăng trưởng và phát triển hiện nay là lòng tin của doanh nghiệp và người dân bị suy giảm đáng kể do nhiều bất cập phát sinh trong giai đoạn tăng trưởng nóng, làm ảnh hưởng đáng kể đến hiệu lực của thể chế do có tác động bất lợi đến cách chơi của những người chơi, từ đó đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam nhằm đáp ứng được yêu cầu phát triển mới của đất nước và yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế.
Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất đối với tăng trưởng và phát triển hiện nay là lòng tin của doanh nghiệp và người dân bị suy giảm đáng kể do nhiều bất cập phát sinh trong giai đoạn tăng trưởng nóng, làm ảnh hưởng đáng kể đến hiệu lực của thể chế do có tác động bất lợi đến cách chơi của những người chơi, từ đó đặt ra yêu cầu phải tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam nhằm đáp ứng được yêu cầu phát triển mới của đất nước và yêu cầu của hội nhập kinh tế quốc tế.
Còn theo TS Võ Trí Thành, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường diễn ra không phẳng lặng ở nhiều nước. Bài học kinh nghiệm Đổi mới ở Việt Nam cũng cho thấy đây là một quá trình phức tạp, nhất là khi Việt Nam đề ra mục tiêu “xây dựng đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN” và coi đây là một trụ cột có tính đột phá để tiếp tục chuyển đổi mô hình tăng trưởng và phát triển.
Nêu nguyên nhân những bất cập của thể chế kinh tế ở Việt Nam, TS Võ Trí Thành cho rằng, nguyên nhân đầu tiên phải kể đến là tư duy, quan điểm về phát triển và chính sách. Nhiều ý tưởng chủ đạo vẫn mang nặng dấu ấn của những quan điểm về quản lý nhà nước trong một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Chức năng nhà nước trong nền kinh tế thị trường chưa được đề ra và lập luận sáng tỏ. Kết quả là, những can thiệp nhà nước còn quá lớn và nhiều khi thiếu sự giải trình cần thiết.
Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Văn Thạo, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nêu, 4 vấn đề cần cấp thiết đổi mới trong thể chế kinh tế hiện nay trước yêu cầu phát triển đất nước. Một là, hoàn thiện thể chế phân bổ nguồn lực để các nguồn lực được huy động và sử dụng có hiệu quả cao, nhất là các nguồn lực của nhà nước; Hai là, hoàn thiện thể chế cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; xây dựng môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng, lành mạnh, thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động, phát triển; Ba là, hoàn thiện thể chế phát triển, vận hành thông suốt, phát huy đầy đủ vai trò của các thị trường và các yếu tố thị trường; Bốn là, hoàn thiện thể chế tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, phù hợp với yêu cầu của kinh tế thị trường.
PGS.TS Nguyễn Văn Thạo làm rõ thêm, đất nước ta đã và đang hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế khu vực và toàn cầu. Điều đó đã tạo ra cho nước ta có điều kiện tham gia vào xây dựng các định chế kinh tế khu vực và toàn cầu, mở rộng thị trường, được hưởng các ưu đãi trong xuất, nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ, thu hút vốn đầu tư (cả trực tiếp và gián tiếp), khoa học công nghệ tiên tiến từ bên ngoài vào phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, việc đổi mới thể chế kinh tế và nâng cao sức cạnh tranh, chất lượng, hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trong nước còn chậm so với tốc độ hội nhập, việc thiếu kinh nghiệm, thiếu chủ động trong việc xây dựng các rào cản không trái với các cam kết quốc tế để bảo vệ thị trường và doanh nghiệp trong nước trước những tác động tiêu cực từ bên ngoài làm cho các doanh nghiệp trong nước nói riêng, toàn bộ nền kinh tế đất nước nói chung chưa tận dụng có hiệu quả các cơ hội, đồng thời, đứng trước những thách thức ngày càng lớn do hội nhập quốc tế tạo ra. Việc hoàn thiện thể chế kinh tế cần phải hướng vào khắc phục những vấn đề này, nâng cao hơn nữa hiệu quả của hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.
Trên quan điểm trao đổi thẳng thắn, các đại biểu đã thảo luận về các nhiệm vụ, tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp; phát triển đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường; đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế; nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước về kinh tế-xã hội và phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh tế-xã hội.
Tổng kết hội thảo, GS, TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cảm ơn và tiếp thu các ý kiến tham luận của các nhà khoa học, các đại biểu và cho rằng các tham luận đóng góp nhiều ý kiến quý báu, thiết thực, giúp cho việc hoàn thiện nâng cao chất lượng báo cáo tư vấn, để báo cáo thực sự kết tinh được trí tuệ, tâm huyết của đông đảo các nhà khoa học, cung cấp những căn cứ lý luận và thực tiễn có sức thuyết phục, giúp cho Trung ương có những quyết sách đúng đắn, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.
Các ý kiến phát biểu, tranh luận sôi nổi của các đại biểu tại hội thảo là những đóng góp hết sức có giá trị để Hội đồng Lý luận Trung ương xây dựng báo cáo tư vấn “Một số vấn đề lý luận - thực tiễn về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư xây dựng Đề án về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trình Hội nghị Trung ương 5 Khóa XII.
