Nếu bị điều tra phòng vệ thương mại - Doanh nghiệp phải chủ động
Như Thương gia đã phân tích ở bài: "Xuất khẩu càng tăng, doanh nghiệp bị điều tra phòng vệ thương mại càng nhiều!", những năm qua các doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam bị áp dụng các biện pháp điều tra điều tra phòng vệ thương mại và chống bán phá giá có số lượng ngày càng tăng lên.
Theo ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại - Bộ Công Thương: "Các con số thống kê cho chúng ta thấy cứ 5 năm 1 lần thì số lượng các vụ việc tăng gấp đôi. Chúng tôi xác định trong thời gian tới, với xu hướng như thế này thì hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vẫn tiếp tục có nguy cơ là đối tượng bị điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài".
Về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Thị Phương Thảo, Văn phòng Luật sư IDVN cho rằng, nếu trong trường hợp các doanh nghiệp bị điều tra phòng vệ thương mại tại thị trường xuất khẩu, thì điều đầu tiên tôi khuyên các doanh nghiệp là phải gạt bỏ tâm lý e ngại, phải chủ động và cực kỳ nghiêm túc trong vấn đề tham gia vào các vụ việc đó.
"Tôi cần nhấn mạnh rằng, khi các doanh nghiệp vẫn an toàn - tức là chưa bị điều tra phòng vệ thương mại thì khi họ xây dựng các chiến lược về kinh doanh, họ cũng cần phải định hình xem là liệu thị trường xuất khẩu có tầm quan trọng như thế nào đối với sự sống còn của doanh nghiệp. Nếu như các thị trường xuất khẩu là quan trọng thì ngoài các thông tin liên quan tới tiêu chí kỹ thuật, liên quan tới tiếp cận thị trường họ cần phải chủ động tìm hiểu quy định cơ bản về phòng vệ thương mại tại các quốc gia đó. Bởi vì khi điều tra phòng vệ thương mại thì là mỗi một quốc gia sẽ điều tra theo nội luật, nghĩa là theo quy định của từng quốc gia. Hoa Kỳ sẽ điều tra theo pháp luật Hoa Kỳ, Philippines sẽ điều tra theo pháp luật của Philippines", Luật sư Thảo nói.
Thêm nữa, sau khi họ có được các thông tin về các quy định pháp lý rồi thì các thông tin về thị trường ấy họ cũng phải thường xuyên theo dõi và cập nhật, bởi đôi khi việc những đối thủ cạnh tranh của Việt Nam, ví dụ như Trung Quốc hoặc là Ấn Độ bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại vừa là thuận lợi nhưng đồng thời cũng vừa là nguy cơ đối với Việt Nam. Thuận lợi ở chỗ các doanh nghiệp Trung Quốc hay Ấn Độ khi mà họ bị loại bỏ khỏi một thị trường nhập khẩu thì chắc chắn hàng hóa Việt Nam sẽ có cơ hội hơn, nhưng đồng thời nguy cơ là Việt Nam có thể trở thành mục tiêu tiếp theo, Luật sư Thảo cho biết thêm.
Vẫn theo Luật sư Thảo, thực tế là trong rất nhiều vụ việc thì Việt Nam bị điều tra theo, vì thể chúng tôi vẫn nói vui là bị oan hoặc là bị vạ lây. Có nghĩa là thực ra các vụ điều tra đấy kim ngạch xuất khẩu Việt Nam rất là thấp, nhưng mà bởi vì khi họ điều tra những nước lớn ví dụ như Trung Quốc chẳng hạn thì sẽ có một tâm lý ở phía nhà nhập khẩu bên nước nhập khẩu là hàng hóa của Trung Quốc sẽ qua Việt Nam, hoặc là các nhà sản xuất của Trung Quốc sẽ chuyển qua Việt Nam. Vì thế họ sẽ ghép luôn Việt Nam vào trong đơn kiện đó.
Trước thực tế đó, Luật sư Thảo cho biết, các doanh nghiệp cần phải nhìn nhận một cách chính xác hơn về sự kiện đó. Tức là sự kiện đấy không chỉ là thuận lợi, mà còn phải nhìn nhận nó về mặt rủi ro. Bởi rất có thể mình sẽ bị kiện trong khoảng thời gian một năm, hai năm hay ba năm hoặc không bị kiện. Nếu như bị kiện thì mình sẽ cần phải chuẩn bị trước. Chính việc chuẩn bị sẽ có tác động rất lớn, bởi mình đã chuẩn bị được hệ thống sổ sách, chuẩn bị được số liệu, chuẩn bị được con người và thậm chí là mình chuẩn bị được cả về kinh phí để đối mặt.
Đưa ra thêm lời khuyên, ông Trung khuyến nghị, các doanh nghiệp cần có sự liên kết với nhau. Vì nếu một doanh nghiệp bị điều tra phòng vệ thương mại sẽ ảnh hưởng là lợi ích của cả một ngành. Do đó, cần sự kết nối giữa các doanh nghiệp trong ngành với nhau, ở khía cạnh này thì vai trò của các hiệp hội - một khâu gọi là kết nối thông tin giữa các doanh nghiệp trong ngành là rất quan trọng.
Vẫn theo ông Trung, không chỉ kết nối doanh nghiệp trong ngành với nhau, mà doanh nghiệp phải kết nối với cả cơ quan quản lý nhà nước. Khi tiếp nhận được thông tin từ doanh nghiệp, tiếp nhận được thông tin từ hiệp hội chúng tôi cũng biết được là có những vấn đề gì, từ đó bức tranh nó sẽ rõ ràng hơn. Khi đó tất cả sẽ có những giải pháp, những mũi tiến công để hỗ trợ cho doanh nghiệp trong quá trình tham gia vào các vụ việc bị điều tra phòng vệ thương mại.
Những giải pháp tích cực từ Bộ Công Thương
Nói về các giải pháp của Bộ Công Thương trong thời gian tới, ông Trung thông tin, hiện Cục phòng vệ thương mại đang tiếp tục duy trì hệ thống cảnh báo sớm. Hệ thống này được hình thành theo đề án 316 của Thủ tướng chính phủ ban hành năm 2020. Cơ chế hoạt động của hệ thống cảnh báo sớm là chúng tôi sẽ theo dõi thường xuyên những biến động xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang một số thị trường. Từ hệ thống cảnh báo sớm, nếu như tốc độ tăng trưởng của một mặt hàng nào đó tăng trưởng quá nhanh hoặc chiếm một thị phần tương đối ở các nước nhập khẩu, và mặt hàng đấy đã là đối tượng bị điều tra phòng vệ thương mại đối với một nước khác rồi thì mặt hàng đó chúng tôi xác định đã thuộc diện có nguy cơ có rủi ro. Vì thế, chúng tôi sẽ có sự thông báo, cung cấp thông tin đó thường xuyên ở trên thông qua trang thông tin của Cục, cũng như gửi đến các địa phương, gửi các hiệp hội để doanh nghiệp cùng lưu ý, theo dõi.
Thông qua những thông tin đó, doanh nghiệp có thể xác định được mặt hàng doanh nghiệp xuất khẩu có phải là đối tượng rủi ro hay không, để từ đó doanh nghiệp có thể đề ra những chiến lược cụ thể, đồng thời chuẩn bị nguồn lực, chuẩn bị tâm thế để trong trường hợp nếu như điều không may xảy ra thì cũng đã có sự chuẩn bị trước, ông Trung nói.
Bên cạnh duy trì công cụ như đã nói, vị Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại - Bộ Công Thương cho biết thêm, hiện chúng tôi cũng đang có đề án 1659 về nâng cao năng lực phòng vệ thương mại trong bối cảnh tham gia các Hiệp định thương mại tự do được phê duyệt vào năm 2021. Trên cơ sở đề án 1659, hiện giờ Cục phòng vệ thương mại cũng đang phối hợp với các địa phương, các hiệp hội ngành hàng để có những hoạt động cung cấp thông tin, những hoạt động trao đổi chia sẻ thông tin về công tác phòng vệ thương mại, về các nguyên tắc điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại một cách cơ bản nhất cho doanh nghiệp.
Nói thêm về đề án 1659, vị Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại - Bộ Công Thương cho biết, chúng tôi không kỳ vọng ngay một lúc các doanh nghiệp, các cơ quan quản lý cũng như hiệp hội có thể nắm được hết một cách chi tiết nhất những nội dung gọi là ngóc ngách của pháp luật phòng vệ thương mại, nhưng qua đề án chúng ta sẽvnắm được những nguyên tắc cơ bản, để từ đó nếu như có một vụ việc nào đó xảy ra thì doanh nghiệp cũng đã biết phương án cần phải làm. Sau đó, khi vào một vụ việc điều tra cụ thể thì chúng ta lại tiếp tục có những hướng dẫn, những trao đổi sâu hơn, làm việc trực tiếp với hiệp hội cụ thể, hiệp hội ngành hàng cụ thể cũng như trực tiếp với doanh nghiệp cụ thể.
Song song với những giải pháp trên, vị Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại - Bộ Công Thương thông tin thêm, chúng tôi còn có hệ thống các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, hệ thống các kênh thông tin khác, thậm chí chúng tôi cũng có những kết nối thông tin riêng với các cơ quan điều tra. Khi mình có những thông tin về các vụ việc xảy ra thì ngay lập tức chúng tôi cũng sẽ liên lạc với hiệp hội, liên lạc với các doanh nghiệp có thể liên quan để trao đổi cụ thể, có những hướng dẫn, những tư vấn cụ thể hơn.
Đó là những việc mà Bộ Công Thương đang triển khai, và trong thời gian tới Cục phòng vệ thương mại sẽ tiến hành những công việc trên dưới sự quan tâm rất sâu sát của lãnh đạo Bộ Công Thương, của Chính phủ để chúng ta có thể tận dụng được tốt nhất những cơ hội do quá trình tiến trình hội nhập quốc tế đem lại, ông Trung kết luận.
