Quản lý chi tiêu gia đình tại các đô thị lớn luôn là bài toán không đơn giản. Mỗi tháng, các gia đình phải cân nhắc giữa chi phí sinh hoạt, học phí, đi lại và nhu cầu cá nhân, đặc biệt khi chi phí thuê nhà và sinh hoạt tại các thành phố như Hà Nội luôn ở mức cao.
Câu chuyện về một gia đình ba người chi 16,5 triệu đồng/tháng đã trở thành chủ đề thu hút nhiều tranh luận trên mạng xã hội, khi nhiều người cho rằng mức chi này là hợp lý, nhưng cũng không ít ý kiến cho rằng gia đình vẫn có thể tiết kiệm hơn.
Từ câu chuyện thực tế này, việc lập ngân sách thông minh, linh hoạt trở thành yếu tố then chốt giúp các hộ gia đình vừa đảm bảo sinh hoạt, vừa có khả năng tích lũy và dự phòng cho tương lai.
CHI TIÊU 16,5 TRIỆU/THÁNG CHO MỘT GIA ĐÌNH NHỎ Ở HÀ NỘI
Cụ thể, trong một hội nhóm, có một người đã chia sẻ mức chi tiêu của gia đình và mong nhận được lời khuyên tiết kiệm.
“Nhà em có 2 vợ chồng, 1 em bé dưới 1 tuổi đang sống cùng gia đình chồng ở Hà Nội. Tháng vừa rồi em tự liệt kê thu chi thấy đang chi khoảng 16,5 triệu đồng.
Về thông tin chung thì chồng em làm kinh doanh nhưng dạo này đang lỗ nên không đưa được tiền cho vợ. Em mẹ bỉm đang ở nhà chăm con bán hàng trên shopee thu nhập cũng được. Mẹ chồng em biết tình hình của chồng em nên tạm thời cũng không đòi đóng góp mà bà đang lo các khoản ăn uống hàng ngày cho.
Về các khoản chi thì chủ yếu vẫn là sữa bỉm của con, mua sắm thêm của 2 vợ chồng và con, thỉnh thoảng em mua thêm đồ để cải thiện bữa ăn và ăn sáng của 2 vợ chồng em cũng tự lo.
Em cũng thấy 16 triệu đồng/tháng là đang hơi nhiều với 1 gia đình nhỏ không phải trả tiền thuê nhà và đóng góp điện nước nên muốn hỏi xem nên tiết kiệm và chi tiêu sao. Nhờ các chị xem xét vén được khoản nào không ạ?”, cô viết.
Trong phần bình luận, không ít người đồng tình với mức chi tiêu nói trên. Một người chia sẻ: “Nhà mình cũng như nhà bạn ở nội thành Hà Nội, 2 vợ chồng 1 con 4 tuổi, mà sắp xếp thế nào cũng phải 16 – 17 triệu đồng/tháng, không thể nào ít hơn được. Mình thấy mức này là hợp lý rồi”.
Tuy nhiên, cũng có nhiều bình luận tỏ ra băn khoăn về cơ cấu chi tiêu của gia đình này. Có người viết: “Ông bà đã lo cho khoản ăn uống chả tốn tiền mà còn chi cho ăn uống gì lắm thế. Thay vì đi ăn ngoài sao không lấy tiền đó để phụ thêm cho ba mẹ chồng chứ ra ngoài ăn tiêu hoang phí rồi về than nghèo kể khổ để ông bà phải gánh phần tiền ăn cho mình, đã không phải tốn tiền nhà, điện nước thì nên sống biết điều”.
“Mua sắm gì nhiều thế bác? Con bác dùng sữa ngoài à? Với không phải lo ăn uống thế bác mua ăn gì lắm thế?”, một người khác cũng thắc mắc.
Trước những ý kiến trái chiều, người vợ đã phản hồi, giải thích rằng phần lớn chi tiêu đều có lý do cụ thể.
“Bé đan xen sữa ngoài với sữa mẹ bác ạ. Cái khoản mua sắm nó dính xíu đến công việc bác ạ, hay mua giấy đồ gói hàng với trả phí công kg. Tháng này chuyển lạnh nên cũng mua thêm đồ đông hơi nhiều. Còn khoản ăn uống thì nhà mình hay đi siêu thị mua đồ lặt vặt, ăn sáng 2 vợ chồng với cũng hay đi ăn ngoài (tầm 500.000 – 1 triệu/bữa)”.
Bên cạnh những góp ý tiết kiệm, cũng có bình luận cho rằng với mức thu nhập ổn định, việc chi tiêu như vậy là hợp lý.
“Thu 1 tháng của mom tầm 30 – 40 triệu đồng thì thôi không cần vén làm gì, vì theo tớ thấy, vén được hay không là bản thân mom đã biết và tự cân nhắc được rồi ấy, chứ hỏi ở đây nó bao quát quá”, người này viết.
LẬP NGÂN SÁCH THÔNG MINH CHO GIA ĐÌNH SỐNG TẠI ĐÔ THỊ LỚN
Quản lý tài chính gia đình tại các đô thị lớn, nơi chi phí thuê nhà, học phí, đi lại và sinh hoạt luôn ở mức cao, đòi hỏi phương pháp không chỉ hiệu quả mà còn linh hoạt để thích ứng với thực tế.
Một trong những mô hình phổ biến và dễ hiểu là nguyên tắc 50/30/20 được đề xuất đầu tiên bởi Elizabeth Warren và con gái Amelia Warren Tyagi trong cuốn “All Your Worth: The Ultimate Lifetime Money Plan”.
Theo đó, thu nhập sau thuế của gia đình được chia thành ba phần là 50% cho các chi phí cần thiết, 30% cho những mong muốn và 20% cho tiết kiệm hoặc trả nợ. Tuy nhiên, thực tế tại các thành phố lớn cho thấy mô hình này thường gặp khó khăn khi chi phí thiết yếu vượt quá 50% thu nhập.
Một phân tích từ Ramsey Solutions đã chỉ rõ rằng với thu nhập trung bình của một hộ gia đình tại Mỹ, mức chi cho chi phí cần thiết thường chiếm hơn 80% thu nhập ròng, khiến nguyên tắc 50/30/20 trở nên thiếu thực tế. Vì vậy, việc áp dụng mô hình này tại thành phố lớn như ở Việt Nam cần được điều chỉnh và cá nhân hóa.
Để bắt đầu, điều đầu tiên là phải xác định rõ thu nhập ròng hàng tháng của gia đình, tức thu nhập sau khi đã trừ mọi khoản thuế, đóng góp bắt buộc và các chi phí cố định trước mắt.
Sau đó, nhìn lại chi phí thực tế trong 2 – 3 tháng gần nhất bao gồm tiền thuê hoặc tiền trả góp nhà, điện nước, đi lại, học phí, ăn uống, bảo hiểm và các khoản chi dành cho con cái.
Các chuyên gia tài chính từ ngân hàng JPMorgan Chase & Co., một trong những ngân hàng lớn và uy tín tại Mỹ, cũng khuyến nghị hãy xem lại chi tiêu trong 60 ngày gần nhất để hiểu rõ thói quen tiêu dùng thực tế.
Sau khi có được con số thu nhập và chi tiêu, bạn có thể áp dụng mô hình phân bổ. Cụ thể, phần cho chi phí thiết yếu nên để khoảng 50 ‑ 60% (hoặc hơn nếu thật sự cần thiết), phần cho mong muốn khoảng 20 ‑ 30%, phần cho tiết kiệm, đầu tư hoặc trả nợ khoảng 10 ‑ 20%.
Sự linh hoạt là rất cần khi sống tại thành phố lớn vì chi phí thuê nhà, học phí, chăm sóc y tế có thể cao hơn rất nhiều so với vùng ngoại ô hoặc các khu vực tỉnh lẻ. Nguồn tham khảo như trang GoodtoKnow cũng nhấn mạnh rằng mô hình 50/30/20 chỉ là khởi điểm, nếu chi phí thiết yếu đã vượt quá 50% thì cần điều chỉnh.
Việc lập quỹ dự phòng khẩn cấp cũng rất quan trọng. Khi chi phí sinh hoạt cao, bất kỳ sự cố nào như mất việc, bệnh tật, học phí tăng đột biến đều có thể khiến tài chính gia đình rơi vào tình trạng căng thẳng.
Tổ chức UNICEF Vietnam đã từng khuyến nghị trong điều kiện căng thẳng tài chính rằng hãy cùng con cái tham gia lập ngân sách, phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn, tìm cách tiết kiệm dù là một khoản nhỏ.
Cuối cùng, một yếu tố không thể thiếu là theo dõi và điều chỉnh ngân sách hàng tháng. Khi sống ở đô thị lớn, nhiều khoản chi biến động và đi lại có thể tăng khi đổi nơi làm việc, học phí có thể tăng mỗi năm, giá thuê nhà cũng có thể nhảy vọt. Việc định kỳ đánh giá lại ngân sách và điều chỉnh các tỷ lệ chi tiêu sẽ giúp gia đình luôn cân bằng giữa sinh hoạt hiện tại và tích lũy cho tương lai.