Mặc dù khu vực kinh tế tư nhân đã có sự phát triển mạnh mẽ, nhưng các doanh nghiệp vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Phần lớn các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa, hạn chế về tiềm lực tài chính và khả năng cạnh tranh. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến khả năng tiếp cận vốn của các doanh nghiệp tư nhân vẫn còn gặp nhiều khó khăn.
DƯ NỢ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN CHIẾM 44%
Tại Hội thảo “Vốn ngân hàng góp phần thúc đẩy kinh tế tư nhân”, Phó thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú khẳng định, kinh tế tư nhân đóng vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế.
Kinh tế tư nhân không chỉ giúp mở rộng sản xuất, thương mại, dịch vụ mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đến nay, với gần một triệu doanh nghiệp, khoảng 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực kinh tế tư nhân hiện đóng góp gần 50% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm khoảng 85% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.
Tuy nhiên, trong đó chủ yếu là doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa (chiếm đến 98%), sức cạnh tranh thấp, hiệu quả hoạt động còn hạn chế. Nhiều doanh nhân chưa có kỹ năng quản trị cao, tư duy kinh doanh vẫn thiếu tầm nhìn chiến lược dài hạn. Các doanh nghiệp lớn chỉ chiếm khoảng 2%, tập trung vào một số ngành chủ lực như sản xuất thép, ô tô, công nghệ cao…
Những năm qua, ngành ngân hàng đã tích cực thực hiện đồng bộ các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh của người dân, doanh nghiệp nói chung cũng như các doanh nghiệp tư nhân nói riêng.
Tính đến cuối năm 2024, dư nợ tín dụng đối với doanh nghiệp tư nhân tại các tổ chức tín dụng đạt khoảng gần 7 triệu tỷ đồng, tăng khoảng 14,7% so với năm 2023, chiếm khoảng 44% dư nợ tín dụng nền kinh tế.
Đánh giá rất cao nỗ lực của ngành ngân hàng trong cung ứng vốn cho doanh nghiệp tư nhân, song Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Nguyễn Văn Thân cũng chỉ ra rằng, đang có hiện tượng nhiều nhà băng đang tập trung cho vay doanh nghiệp lớn. Để tiếp cận vốn ngân hàng, theo ông Thân, doanh nghiệp vừa và nhỏ phải tích cực ứng dụng công nghệ để rút ngắn quá trình phát triển, tăng cường liên doanh liên kết.
KHÔNG THỂ CHỈ TRÔNG CHỜ VÀO NGÂN HÀNG
Xác định kinh tế tư nhân là đối tượng phục vụ chính, thời gian qua, các ngân hàng tích cực tung ra nhiều gói vay ưu đãi tập trung vào đối tượng này. Theo Ngân hàng Nhà nước, trong tổng dư nợ hơn 7 triệu tỷ đồng cho vay kinh tế tư nhân, hiện có 100 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa với tổng dư nợ đạt 2,74 triệu tỷ đồng, tăng 10,7% so với cuối năm 2023, chiếm 17,6% dư nợ nền kinh tế; có 208.992 doanh nghiệp nhỏ và vừa còn dư nợ.
Các ngân hàng thương mại nhà nước dẫn đầu trong tiếp vốn cũng như hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân. Bà Phùng Thị Bình, Phó tổng giám đốc ngân hàng Agribank cho biết, hiện ngân hàng đang có quy mô dư nợ 1,74 triệu tỷ đồng, trong đó 90% dành cho khu vực kinh tế tư nhân.
"Số liệu trên thể hiện chúng tôi rất quan tâm đến đối tượng khách hàng kinh tế tư nhân, đặc biệt là khi Agribank luôn gắn với sứ mệnh phát triển nông nghiệp nông thôn và nông dân. Hiện nay, Agribank đang triển khai 9 chương trình tín dụng ưu đãi dành cho tất cả các đối tượng, trong đó có 8 chương trình dành cho hộ kinh tế tư nhân, bao gồm doanh nghiệp xuất nhập khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, sản xuất kinh doanh tiêu dùng...
Trong các chương trình này, lãi suất được áp dụng thấp hơn cho vay thông thường từ 1-2% và có các chương trình ưu đãi cho xuất nhập khẩu, tham gia vào chuỗi giá trị. Để các hộ kinh tế tư nhân, cụ thể là doanh nghiệp nhỏ và vừa, xích lại gần với ngân hàng hơn, Agribank triển khai liên kết với hộ nông dân, hội phụ nữ", bà Bình cho biết.
Hiện tại, nhu cầu vốn của doanh nghiệp để thực hiện mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên là rất lớn, điều này cũng tạo nhiều áp lực huy động vốn cho các ngân hàng.
Để đáp ứng cầu vốn của nền kinh tế, bên cạnh đề xuất được giữ lại lợi nhuận để tăng vốn điều lệ, Agribank cũng đang tích cực đa dạng hóa các kênh huy động vốn, giữ ổn định lãi suất huy động để có thêm dư địa hạ lãi suất cho vay hỗ trợ doanh nghiệp.
Các ngân hàng thương mại cổ phần tư nhân cũng đang tích cực triển khai nhiều chương trình ưu đãi tới khu vực doanh nghiệp tư nhân. Đơn cử, LPBank đang dành hơn 15.000 tỷ đồng cho các chương trình vay vốn tín dụng ưu đãi, lãi suất vay linh hoạt.
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Nguyễn Văn Thân
Ngay từ những tháng đầu năm 2025, LPBank “tung” Gói vay quy mô 8.000 tỷ đồng với ưu đãi lãi suất giảm sâu chỉ từ 4,8%/năm cho doanh nghiệp, đối với các khoản vay trung dài hạn, lãi suất chỉ từ 7%/năm với thời hạn cố định lên tới 12 tháng. LPBank cũng đang ưu tiên phát triển các sản phẩm tín dụng xanh dành cho các doanh nghiệp, hộ kinh doanh có ứng dụng công nghệ xanh, sản phẩm thân thiện với môi trường...
Ông Nguyễn Văn Thân thừa nhận, hiện nay, doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đang lệ thuộc lớn vào vốn ngân hàng, nhất là khi cơ chế trên thị trường vốn còn bất cập. Tuy vậy, ông Thân cũng lưu ý, ngân hàng cũng là một doanh nghiệp, kinh doanh phải có lãi, phải đảm bảo an toàn vốn. Vì vậy, để ngân hàng yên tâm cho vay, doanh nghiệp phải cho ngân hàng thấy được tiềm năng phát triển của mình.
KHÔNG THỂ CHO VAY LÃI SUẤT 0%
Đứng dưới góc nhìn của doanh nghiệp, ông Nguyễn Kim Hùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Kim Nam cho hay, ngân hàng là "phao cứu sinh" về vốn cho bất kỳ doanh nghiệp nào. Tuy nhiên, để doanh nghiệp bứt phá, ông Hùng đề nghị ngành ngân hàng có chính sách, thể chế hỗ trợ cho vay đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp.
"Để phát triển từ nhỏ đến lớn, doanh nghiệp cần ít nhất chục năm, song nếu áp dụng công nghệ, quá trình này có thể rút ngắn bớt một nửa, thậm chí còn nhanh hơn. Trong khi đó, ngân hàng hiện chưa có gói vay nào hỗ trợ đổi mới sáng tạo, ví dụ như cho vay đầu tư nền tảng, cho vay phát triển AI... Rất mong Ngân hàng Nhà nước đề xuất Chính phủ cho doanh nghiệp vay lãi suất 0% để đầu tư công nghệ, phần cấp bù lãi suất hoàn toàn có thể bù đắp bằng thuế thu nhập doanh nghiệp. Hiện lãi suất cho vay trung, dài hạn hiện nay đang ở 8-10%/năm, rất không hấp dẫn với doanh nghiệp muốn đầu tư đổi mới sáng tạo", ông Hùng cho biết.
Phó thống đốc Đào Minh Tú cho rằng, với đề xuất lãi suất cho vay 0% của doanh nghiệp không thể thực hiện được nếu nhìn ở góc độ thương mại (ngân hàng phải trả lãi suất huy động cho người gửi mới có nguồn vốn để cho vay) mà cần phải có “bàn tay” của Nhà nước. Ngoài ra, đầu tư vào khoa học công nghệ không thể dựa hoàn toàn vào ngân hàng mà phải có chiến lược tổng thể, phát huy nhiều nguồn lực như: ngân hàng, ngân sách, các quỹ đầu tư, start-up...
Bên cạnh đó, Chủ tịch Hãng kiểm toán ASCO Nguyễn Thanh Khiết đề xuất, để dễ tiếp cận vốn ngân hàng, các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị, năng lực tài chính và minh bạch thông tin của doanh nghiệp. Xây dựng, cải thiện hệ thống quản trị doanh nghiệp, áp dụng công nghệ và AI trong kế toán và quản lý tài chính, các lĩnh vực tác nghiệp khác.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng, ngân hàng nên thiết kế các sản phẩm tài chính chuyên biệt như khoản vay tín chấp dựa trên dòng tiền kinh doanh, khoản vay theo hợp đồng đầu ra hoặc khoản vay dựa trên tài sản hình thành từ vốn vay. Cùng với đó, cần mở rộng mô hình đánh giá tín dụng dựa trên dữ liệu giao dịch thực tế của doanh nghiệp.
Mặt khác, phát triển mạnh hệ thống quỹ bảo lãnh tín dụng nhằm giảm bớt rủi ro cho ngân hàng và hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo: Chính phủ và các tổ chức tài chính cần tăng cường vốn cho các quỹ bảo lãnh tín dụng, mở rộng phạm vi bảo lãnh để giúp nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Đồng thời, cần cải tiến quy trình bảo lãnh để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí khi tiếp cận vốn.
