Thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sau giai đoạn tăng trưởng nóng, loạt sai phạm lớn xảy ra đã khiến niềm tin của nhà đầu tư sụt giảm mạnh. Thị trường gần như đóng băng, không có các đợt phát hành mới. Trong khi áp lực rút vốn trước hạn của nhà đầu tư là rất lớn, ảnh hưởng lớn đến kế hoạch kinh doanh và dòng tiền của doanh nghiệp, nhất là bất động sản.
Khởi điểm từ vấn đề đầu cơ
Hiện nay thị trường bất động sản vẫn đang gỡ khó cho lượng trái phiếu đáo hạn, sau khi có những chính sách tích cực từ chính phủ.
Tại tọa đàm "Giải pháp khơi thông thị trường vốn", TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ Quốc gia cho biết, bản chất vấn đề của thị trường bất động sản không phải từ trái phiếu doanh nghiệp.
Thực chất, vấn đề là do thị trường động sản và sự liên minh của thị trường này với các ngân hàng, thông qua tập đoàn sân sau. Từ đó, đẩy giá bất động sản lên phân khúc đầu cơ, cao cấp, kéo theo toàn bộ mặt bằng lãi suất lên.
Khi lãi suất cao như vậy, nên các nhà đầu tư mua bất chấp rủi ro. Đẩy giá 1m2 nhà ở chung cư quận 1 lên đến 1 tỷ đồng, 1m2 đất quận 2 lên đến 2,3 tỷ đồng. Đây là vấn đề dài hạn, ảnh hưởng vấn đề nợ xấu của ngân hàng thương mại bởi tài sản đảm bảo từ đó mà ra.
“Có một vài vấn đề chưa thể dự liệu được, ví dụ như Ngân hàng Cổ phần Sài Gòn sẽ đi về đâu hay như 5 tập đoàn lớn nhất về BĐS kết cục ra sao khi 3 năm trở lại đây kết quả đều âm, âm cả bán hàng, âm cả đầu tư, âm cả tài chính”, ông Nghĩa cho hay.
Vị tiến sĩ cho biết thêm, thị trường bất động sản sẽ được cải thiện phần nào sau Nghị định 08 được ban hành.
Bởi lẽ, Nghị định 08 cho phép nhà phát hành thêm một năm để tiếp tục phát hành trái phiếu riêng lẻ; người mua cũng thêm một năm chưa phải tuân thủ nhà đầu tư chuyên nghiệp; cho phép doanh nghiệp thêm một năm nâng cao năng lực; cho phép doanh nghiệp sử dụng tài sản khác để trả nợ.
Đồng thời, nghị định này cũng cho phép gia hạn thêm 2 năm đồng nghĩa với việc cho phát hành thêm đợt phát hành trái phiếu mới để đảo nợ với lãi suất vẫn như cũ; làm nhà đầu tư, nhà phát hành có niềm tin thị trường không hình sự hóa. Đây là động thái bước đầu để nhà phát hành, nhà đầu tư dần lấy lại niềm tin khi thị trường lao dốc.
Trong khi như đã phân tích, bản chất vấn đề là khủng hoảng phân khúc bất động sản, vì đầu cơ đẩy giá với mức giá trên trời.
Theo đó, về ngắn hạn, ông Nghĩa cho rằng, quan trọng nhất là cung tiền của Ngân hàng Trung ương. Tập trung toàn bộ nguồn lực để xử lý cho phân khúc cho nhà ở giá rẻ, kéo giá toàn bộ thị trường bất động sản đi xuống.
Về dài hạn, thị trường chứng khoán có triển vọng tích cực khi có một số yếu tố tích cực tác động như việc nới lỏng của ngân hàng hay niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài hay Nghị định 08... Do đó, thị trường chứng khoán vẫn có sự chao đảo nhất định, nhưng từ quý 3/2023, thị trường sẽ nhích dần lên và bền vững hơn.
Vẫn cần giải quyết nhanh kênh trái phiếu doanh nghiệp
Cũng tại tọa đàm ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cho rằng, Việt Nam vẫn kiên định hướng tới thị trường trái phiếu chuyên nghiệp, lành mạnh. Nghị định 08 trước mắt tháo gỡ doanh nghiệp tái cấu trúc nợ, có thời gian nâng tầm theo hướng minh bạch, chuyên nghiệp hơn, không phải thay đổi để doanh nghiệp phát hành thuận lợi hơn.
Vấn đề nổi bật là doanh nghiệp phải nâng tầm để chuyên nghiệp hơn, đáp ứng các chuẩn mới. Trong ngắn hạn là hỗ trợ tái cấu trúc nếu doanh nghiệp đàm phán được, có cơ hội phục hồi hoạt động, còn lại vẫn phải huy động qua hình thức khác ngoài trái phiếu doanh nghiệp.
“Tôi cho rằng không nên hoãn áp dụng quy định xếp hạng tín nhiệm bắt buộc cho hoạt động phát hành riêng lẻ. Trong thời gian qua, vấn đề của thị trường là nhà đầu tư mất niềm tin vì thiếu tính minh bạch, chuyên nghiệp, để đẩy mạnh”, ông Quỳnh nhấn mạnh.
Hiện nay, có 2 hình thức phát hành riêng lẻ và công chúng. Riêng lẻ chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp, nhưng cần nhìn nhận rõ là nhà đầu tư đáp ứng đủ điều kiện.
Với Nghị định 65 và 08 không có quy định yêu cầu tốt hơn để phát hành trái phiếu mà chỉ là minh bạch. Nghị định 65 tính tới minh bạch trong công bố thông tin, còn Nghị định 08 với phát hành mới vẫn sẽ khó khăn. Do tâm lý nhà đầu tư trên thị trường trong thời gian qua là rất yếu, nó liên quan tới cả nguyên nhân khách quan và các vi phạm pháp lý của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, hoạt động phát hành sẽ khó từ phía cầu. Về phía cung, nhu cầu phát hành là có nhưng năng lực, chất lượng tổ chức phát hành bị hạn chế. Nên phát hành hướng tới nhà đầu tư cá nhân là khó khăn, cần có thời gian để doanh nghiệp nâng tầm lên và thích ứng với bối cảnh thị trường.
Để định hướng chính sách quản lý thị trường vốn là hướng tới minh bạch, chuyên nghiệp, đảm bảo tính thị trường, không hành chính. Doanh nghiệp nào cũng có quyền phát hành trái phiếu nhưng doanh nghiệp phải hướng tới minh bạch, còn lại để thị trường tự đánh giá.
Ông Quỳnh cho rằng, thanh khoản thị trường sẽ có khi nhà đầu tư có niềm tin. Niềm tin sẽ đến từ sự minh bạch, còn minh bạch đến từ chủ động của doanh nghiệp, yêu cầu của cơ quan quản lý, các quy định của pháp luật.
Ngoài ra, minh bạch chưa đủ mà phải đi kèm với sự hiểu biết của nhà đầu tư - vấn đề giáo dục, nâng cao hiểu biết của các thành viên tham gia thị trường là rất quan trọng.
Cùng với đó, thể chế giám sát để các thành phần tham gia thị trường phải được đảm bảo công bằng. Cuối cùng là hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp. Quan trọng nhất là chất lượng của con nợ và tổ chức phát hành, như vậy thị trường sẽ bền vững.
