Trong bối cảnh Việt Nam bước vào kỷ nguyên tăng trưởng mới, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và sự phát triển của kinh tế tư nhân được coi là những yếu tố tăng tốc quan trọng. Tất nhiên, những động lực tăng trưởng này đòi hỏi nguồn vốn rất dồi dào.
Nhiều năm qua, ngân hàng vẫn là nguồn cung cấp vốn chủ đạo cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Giờ đây khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới, quy mô nhu cầu vốn sẽ sớm gia tăng đến ngưỡng cần huy động thêm từ nhiều nguồn đa dạng hơn.
Là một ngân hàng thành lập ở Việt Nam từ cách đây 155 năm và hoạt động tại 57 thị trường trên thế giới, chúng tôi nhìn thấy cả tiềm năng lẫn nhu cầu cần tiếp cận nguồn vốn quốc tế của Việt Nam để tài trợ cho tăng trưởng trong tương lai. Trong quá trình hợp tác cùng các doanh nghiệp Việt những năm gần đây, chúng tôi đã chứng kiến họ tiếp cận và tận dụng nguồn vốn hiệu quả này. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn cần nỗ lực thêm nữa.
LỢI THẾ CHIẾN LƯỢC
Năm 2014, Việt Nam đã quay lại thị trường vốn quốc tế thành công trong đợt phát hành 1 tỷ USD trái phiếu Chính phủ quốc tế kỳ hạn 10 năm. Đây là đợt phát hành trái phiếu quốc tế bằng đồng đô-la Mỹ đầu tiên của Chính phủ kể từ tháng 1/2010.
Giao dịch này thiết lập mức tham khảo lãi suất quan trọng cho Việt Nam, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc chủ động quản lý danh mục nợ công và dẫn thêm nguồn vốn vào các dự án mang lại hiệu quả thực sự.
Quả thật, thị trường vốn quốc tế có thể đóng vai trò như một nguồn vốn với chi phí vay thấp hơn, nguồn vốn và số lượng các nhà đầu tư đa dạng, với các kênh và công cụ tài chính khác nhau.
Tiếp cận được thị trường quốc tế, cả Chính phủ lẫn doanh nghiệp đều có thể huy động vốn từ nhiều khu vực, bằng nhiều loại ngoại tệ và từ nhiều đối tượng nhà đầu tư, giúp nền tảng vốn ổn định và vững vàng hơn trước các cú sốc kinh tế trong nước.
Vay vốn từ bên cho vay nước ngoài hoặc thị trường vốn nước ngoài cũng mang lại lợi thế bên cạnh chi phí vốn rất quan trọng khi cần nguồn vốn quy mô cho dự án lớn, mua bán công ty hoặc mở rộng hoạt động có thể vượt quá khả năng cho vay của ngân hàng trong nước.
Thứ nhất, các khoản vay nước ngoài linh hoạt hơn về mục đích sử dụng vốn, cho phép một công ty lớn dùng vốn vay vào nhiều mục đích như vốn lưu động, mua lại công ty khác, cấp vốn cho công ty con, đồng thời cơ cấu lại nhiều khoản nợ trong hoặc ngoài nước…
Thứ hai, các bên cho vay nước ngoài nhìn chung không quá đòi hỏi hồ sơ phức tạp giúp toàn bộ quy trình vay xuyên suốt hơn. Với những giao dịch tài trợ quy mô lớn, phức tạp và cấp thiết, thủ tục đơn giản hơn đồng nghĩa tốc độ tiếp cận vốn nhanh hơn.
VỐN NGOẠI, TĂNG TRƯỞNG NỘI
Năm 2022, HSBC hỗ trợ Masan Group và công ty con The Sherpa huy động khoản vay hợp vốn có kỳ hạn trị giá 600 triệu USD, góp phần vào sự phát triển của thị trường tiêu dùng Việt Nam. Giao dịch thu hút sự quan tâm rất lớn từ thị trường với 37 bên cho vay tham gia quá trình huy động vốn. Tổng giá trị khoản vay đã tăng lên 600 triệu USD so với mục tiêu ban đầu là 375 triệu USD.
Năm 2025, cùng với Tập đoàn bảo hiểm tín dụng thuộc Chính phủ Ý (SACE), chúng tôi đã thu xếp được hai khoản vay tổng trị giá 139 triệu USD do SACE bảo lãnh cho GELEX Group và THACO AGRI, hai đơn vị đầu ngành của Việt Nam. Những giao dịch đó không chỉ giúp doanh nghiệp đa dạng nguồn vốn với giá cạnh tranh mà còn mở rộng khả năng tiếp cận của họ đến các định chế tài chính hàng đầu thế giới.
Những ví dụ này cho thấy các tập đoàn trong nước đang dần bước chân vào thị trường vốn toàn cầu để đa dạng nền tảng vốn và giảm sự phụ thuộc vào tín dụng trong nước cũng như thị trường trái phiếu nội địa. Hướng đi này đặc biệt cần thiết để đạt được các thỏa thuận tài trợ vốn quy mô lớn, kỳ hạn dài và cơ cấu phức tạp, bao gồm các công cụ tài chính như khoản vay và trái phiếu xanh/xã hội.
Trên 20% khách hàng của HSBC Việt Nam có đủ điều kiện và sẵn sàng để tiếp cận những thị trường vốn như vậy. Họ là những tập đoàn lớn, doanh nghiệp tầm trung ngày càng linh hoạt và những tên tuổi trong lĩnh vực kinh tế mới có tình hình tài chính vững mạnh, quản trị minh bạch và có khả năng mở rộng quy mô hoạt động. Số lượng này đang tăng lên nhanh chóng trong bối cảnh doanh nghiệp Việt học theo tiêu chuẩn toàn cầu, được thúc đẩy bởi sự bùng nổ của xuất khẩu và các dòng FDI vào Việt Nam.
Các công ty Việt Nam có nhiều cơ hội để tham gia vào sân chơi tài chính toàn cầu nhưng vẫn còn đó những rào cản cần tháo gỡ.
Thứ nhất, các nhà đầu tư và ngân hàng quốc tế phải dựa vào các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như S&P, Moody’s, Fitch… để đánh giá mức độ tín nhiệm của bên vay. Chúng ta cần mức xếp hạng tín nhiệm tốt để tham gia thị trường cổ phiếu và trái phiếu toàn cầu mà không phải trả mức lãi suất cao hơn (phần bù rủi ro).
Thứ hai, chuẩn mực kế toán và báo cáo của Việt Nam (VAS) khác biệt đáng kể so với chuẩn mực quốc tế (IFRS). Các nhà đầu tư toàn cầu có thể gặp khó khăn trong việc so sánh thông tin tài chính của một doanh nghiệp Việt dùng VAS với một công ty ở nước khác dùng IFRS do khác biệt cơ bản trong nguyên tắc kế toán. Ngoài ra, họ cũng đòi hỏi thông tin chi tiết, đúng chuẩn và kịp thời để đưa ra quyết định đầu tư. Thông tin công bố không đầy đủ, kém thường xuyên hoặc không theo chuẩn mực quốc tế sẽ tạo ra sự không chắc chắn, thiếu tin tưởng, khiến nhà đầu tư chần chừ cam kết vốn.
Thứ ba, các nhà đầu tư quốc tế, đặc biệt là nhà đầu tư tổ chức, đòi hỏi nhiều tiêu chuẩn và thông lệ quản trị doanh nghiệp bên cạnh những con số tài chính. Đó là các yếu tố ESG, việc liên hệ làm việc với nhà đầu tư thường xuyên và chuyên nghiệp…
Hiện tại, Việt Nam đang đầu tư mạnh vào các dự án quy mô lớn, dài hạn trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng vốn cần hàng tỷ đô-la vượt xa mức có thể huy động từ lợi nhuận kinh doanh hay vay trong nước. Trong bối cảnh hạn mức tín dụng giảm dần theo lộ trình, chúng tôi kỳ vọng sẽ chứng kiến thêm doanh nghiệp Việt từ cả hai khu vực công tư vươn ra nước ngoài để tìm kiếm nguồn vốn họ cần. Đây chính là tín hiệu cho thấy sự trưởng thành và cởi mở của bối cảnh tài chính doanh nghiệp Việt Nam
ĐỂ THẮNG LỢI TRÊN THỊ TRƯỜNG QUỐC TẾ
Doanh nghiệp Việt cần ưu tiên nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp, học hỏi các thông lệ quốc tế tốt nhất về tính độc lập của ban quản trị, quyền của cổ đông và kiểm soát nội bộ. Việc này giúp tạo dựng lòng tin nơi nhà đầu tư và cho thấy cam kết quản lý có trách nhiệm.
Họ cũng có thể cải thiện báo cáo tài chính và ESG bằng cách cung cấp báo cáo tài chính kịp thời, chính xác và toàn diện theo tiêu chuẩn IFRS. Thêm nữa, lồng ghép các chỉ số và báo cáo ESG vào báo cáo tài chính, báo cáo bền vững mang lại cái nhìn tổng thể về kết quả kinh doanh và tác động vốn là một yêu cầu ngày càng cần thiết đối với vốn quốc tế.
Hiện tại, việc tuân thủ ESG đang ngày càng trở thành yêu cầu bắt buộc với phần nhiều khoản vốn tài chính quốc tế. Xây dựng một tư duy bền vững, dài hạn tích hợp các nguyên tắc ESG vào chiến lược cốt lõi của doanh nghiệp giúp tăng khả năng cạnh tranh và tự động thu hút các nguồn vốn ngoại phù hợp. Doanh nghiệp trong nước có thể bắt đầu với một định hướng rõ ràng: xác định ưu tiên chiến lược, đưa chiến lược bám sát với tiêu chuẩn quốc tế, đặt ra mục tiêu có thể định lượng và đảm bảo giám sát quản lý ở cấp cao.
Bên cạnh đó, đánh giá khách quan của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm như Moody’s, S&P và Fitch cũng đặc biệt quan trọng với những doanh nghiệp Việt muốn huy động vốn từ thị trường quốc tế. Xếp hạng khách quan của các tổ chức xếp hạng được thế giới công nhận là đánh giá của bên thứ ba đúng chuẩn được cả thế giới công nhận và tin tưởng, giúp các nhà đầu tư quốc tế nắm rõ hơn về tình hình tài chính, quản lý và rủi ro hoạt động của một công ty Việt Nam tương tự nhà đầu tư trong nước hoặc bản thân chính công ty đó.
Thêm nữa, để trở nên hấp dẫn hơn trên trường quốc tế, các doanh nghiệp Việt cần thúc đẩy năng lực kinh doanh căn bản. Họ có thể đạt được bằng cách ứng dụng số hóa, đặc biệt đối với nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều đó giúp cải thiện hiệu quả hoạt động động, tăng cường khả năng giám sát chuỗi cung ứng và nâng cao sức bền nói chung cho doanh nghiệp vốn là ưu tiên chính trong thương mại quốc tế. Công ty trong nước cũng nên chú trọng vào sản phẩm, dịch vụ có giá trị công thêm cao hơn thông qua đầu tư vào công nghệ, R&D và đổi mới sáng tạo. Đồng thời, họ cần xây dựng được chuỗi cung ứng trong nước mạnh mẽ hơn, có sức cạnh tranh cao hơn cũng như tạo dựng liên kết giữa các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ, với nhóm doanh nghiệp FDI. Điều này giúp công ty trong nước đáp ứng được yêu cầu khắt khe của mạng lưới sản xuất toàn cầu về chất lượng và giao nhận.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, doanh nghiệp Việt nên từng bước cơ cấu lại tài chính để trở nên mạnh mẽ, ổn định và lợi nhuận hơn trong mắt cộng đồng tài chính toàn cầu. Cải thiện cơ cấu vốn giúp họ tìm được điểm cân bằng tối ưu tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu nhằm đạt được chất lượng rủi ro tốt hơn và đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe được thế giới công nhận của các nhà đầu tư quốc tế cũng như tổ chức xếp hạng tín nhiệm. Một hướng đi chiến lược khác là xây dựng sẵn nhiều dự án phù hợp với nhiều hình thức vay như tín dụng xuất khẩu, tài trợ dự án, trái phiếu hoặc khoản vay cho doanh nghiệp… Có trong tay nhiều dự án phù hợp và sẵn sàng cho thấy sự hiểu biết và giảm rủi ro đối với các ngân hàng thương mại nước ngoài, tổ chức Bảo hiểm Tín dụng Xuất khẩu và nhà đầu tư tổ chức. Các công ty Việt Nam có thể cải thiện điểm tín nhiệm cũng như mức độ tuân thủ kỷ luật tài chính trước các nhà đầu tư toàn cầu bằng cách bắt đầu bằng những giao dịch vay nhỏ, trong khả năng rồi dần dần từng bước tăng quy mô lên.
VAI TRÒ CỦA CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
Những ngân hàng toàn cầu như HSCB đóng vai trò như cây cầu thiết yếu giúp kết nối doanh nghiệp Việt với nguồn vốn quốc tế quy mô lớn, phức tạp và cẩn trọng với rủi ro. Chức năng của chúng tôi không chỉ gói gọn trong tài trợ vốn mà còn bao gồm cả việc cung cấp kiến thức chuyên môn cần thiết để hiểu rõ và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế cũng như thiết kế giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài. Chúng tôi cũng tiến hành thẩm định kỹ lưỡng tình hình tài chính, pháp lý và vận hành của doanh nghiệp Việt, giúp họ đạt những yêu cầu về minh bạch và công bố thông tin của thị trường quốc tế cũng như xây dựng câu chuyện cho những doanh nghiệp này để giới thiệu với nhà đầu tư quốc tế. Đặc biệt, chúng tôi phối hợp chặt chẽ cùng khách hàng để chuẩn bị và trình hồ sơ cho các tổ chức xếp hạng tín nhiệm, giúp doanh nghiệp nêu bật những điểm mạnh của họ qua các con số mà các chuyên gia phân tích quốc tế quan tâm nhất.
HSBC là được coi là ngân hàng toàn cầu, am hiểu địa phương bởi chúng tôi hoạt động trên toàn cầu nhưng vẫn coi trọng việc thấu hiểu thị trường trong nước. Với lịch sử 155 năm ở Việt Nam, chúng tôi nắm rõ bối cảnh thị trường, quy định pháp luật và nhu cầu của doanh nghiệp. Tận dụng chuyên môn và kết nối mạng lưới toàn cầu của HSBC, chúng tôi có thể thu xếp các giao dịch xuyên biên giới phù hợp với luật pháp trong nước cũng như tiêu chuẩn quốc tế.
Chúng tôi đang phối hợp cùng khách hàng trong một loạt giao dịch nhằm giúp họ tiếp cận thị trường vốn quốc tế. Điều đó khiến chúng tôi hết sức phấn chấn, không chỉ bởi cơ hội kinh doanh mở ra mà còn vì sự vươn mình, lớn mạnh của doanh nghiệp và đất nước Việt Nam – một thị trường chúng tôi đã có mặt để phụng sự từ 155 năm trước. Và hành trình của chúng tôi với Việt Nam vẫn còn tiếp tục bởi chúng tôi không ngừng tiến bước cùng Việt Nam.
Tim Evans, Tổng Giám đốc, HSBC Việt Nam