Kết mối lương duyên giữa dự án khởi nghiệp và dòng vốn nội

Trong bối cảnh nền kinh tế số phát triển mạnh mẽ, tinh thần khởi nghiệp tại Việt Nam đang dâng cao hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, đằng sau những ý tưởng táo bạo và khát vọng đổi mới sáng tạo, các startup vẫn đang phải đối mặt với một thực tế nghiệt ngã: tình trạng “khát vốn”.

Để đưa doanh nghiệp vượt qua giai đoạn "vạn sự khởi đầu nan", việc khơi thông nguồn lực tài chính không chỉ là nhiệm vụ của riêng doanh nghiệp mà còn là bài toán chiến lược của các nhà hoạch định chính sách.

KHÁT VỐN

Trong lý thuyết về khởi nghiệp, giai đoạn đầu thường được gọi là "thung lũng chết". Đây là thời điểm doanh nghiệp có ý tưởng, có sản phẩm thử nghiệm nhưng chưa có doanh thu ổn định, trong khi chi phí vận hành và nghiên cứu lại cực kỳ lớn.

Tại Festival Khởi nghiệp 2025, TS. Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Ban Chính sách Chiến lược Trung ương, đã ví vốn đối với startup giống như "mạch máu" nuôi dưỡng cơ thể. Nếu dòng máu không được lưu thông, mọi ý tưởng dù đột phá đến đâu cũng sẽ sớm lụi tàn.

Thực tế tại Việt Nam hiện nay, các doanh nghiệp khởi nghiệp đang rơi vào một nghịch lý tài chính. Một mặt, họ rất khó tiếp cận tín dụng ngân hàng truyền thống vì thiếu tài sản thế chấp và hồ sơ năng lực chưa đủ dày.

Các ngân hàng thương mại, với bản chất là ưu tiên quản trị rủi ro, thường “ngại” rót vốn vào những mô hình kinh doanh chưa có tiền lệ. Mặt khác, các quỹ đầu tư tư nhân, dù có khẩu vị rủi ro cao hơn, nhưng vẫn đang quan sát một cách dè chừng do những rào cản về pháp lý và tính minh bạch của thị trường.

Vốn đối với doanh nghiệp mới không chỉ là tiền mặt để trả lương hay thuê văn phòng, đó là nguồn lực chiến lược để chuyển hóa trí tuệ thành sản phẩm thương mại, là công cụ để chiếm lĩnh thị trường trước khi đối thủ xuất hiện. Khi thiếu vốn, startup buộc phải cắt giảm quy trình, thu hẹp quy mô, dẫn đến việc đánh mất cơ hội vàng trong một thế giới công nghệ thay đổi từng giờ.

Sự thiếu hụt này không chỉ làm chậm tốc độ tăng trưởng của từng doanh nghiệp riêng lẻ mà còn làm suy yếu sức cạnh tranh của cả hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia. Nếu không có những cơ chế đột phá, sẽ chứng kiến làn sóng “startup chảy máu”, nơi các ý tưởng tốt của người Việt phải tìm sang các quốc gia khác như Singapore hay Mỹ để tìm kiếm nguồn vốn và sự hỗ trợ pháp lý thuận tiện hơn.

TS. Nguyễn Đức Hiển cho rằng, trong hoạt động khởi nghiệp, vốn được ví như mạch máu nuôi dưỡng mọi hoạt động khởi nghiệp, là yếu tố quyết định sự sống còn và tốc độ tăng trưởng của một startup.

Đối với các doanh nghiệp mới, vốn không chỉ là tiền mặt mà còn là nguồn lực chiến lược để chuyển hóa ý tưởng thành sản phẩm, dịch vụ thực tế. Chính vì vậy, giải pháp về dòng vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp đóng vai trò quan trọng, giúp doanh nghiệp hoạt động trong giai đoạn “vạn sự khởi đầu nan”.

Do đó, thời gian qua, Bộ Tài chính đã và đang tập trung vào việc đa dạng hóa các kênh huy động vốn cho startup: bố trí nguồn vốn từ ngân sách trung ương để triển khai các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các dự án có yếu tố công nghệ cao, tạo tác động xã hội lớn, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Bộ đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 264/2025/NĐ-CP ngày 14/10/2025 quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương, đồng thời tạo điều kiện để các quỹ đầu tư có thể hoạt động hiệu quả tại Việt Nam.

Để tiếp tục khơi thông nguồn lực và phát huy tối đa tinh thần khởi nghiệp, ông Hiển đưa ra một số nội dung chỉ đạo và định hướng hành động trọng tâm trong thời gian tới, như: cần tiếp tục nâng cao hàm lượng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số để hoàn thiện sản phẩm, khắc phục những hạn chế về công nghệ.

Cùng với đó, chủ động nghiên cứu và tận dụng tối đa các chính sách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, các cơ chế hỗ trợ vốn từ ngân sách và các quỹ đầu tư - đây là “vốn mồi” quý giá mà Nhà nước dành cho sự phát triển của các dự án; chủ động kết nối với các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp (VCCI, VSMA), các nhà đầu tư, và đặc biệt là các đối tác quốc tế. Sự hợp tác sẽ giúp các bạn mở rộng thị trường, tiếp cận công nghệ tiên tiến và quản trị chuyên nghiệp.

TRỤ CỘT CỦA DOANH NGHIỆP KHỞI NGHIỆP

Trong hành trình vượt qua "cửa ải sinh tử", nếu dòng vốn được ví như mạch máu thì các quỹ đầu tư mạo hiểm chính là hệ thống dẫn lưu then chốt. Tuy nhiên, một thực tế đầy thách thức đang diễn ra trong hệ sinh thái: sự lệch pha giữa khẩu vị của dòng vốn ngoại và nhu cầu thực tế của startup nội địa trong giai đoạn sơ khai.

Chia sẻ về vấn đề này, TS. Nguyễn Văn Trúc, Giám đốc Trung tâm Phát triển Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp Công nghệ cho rằng, quỹ đầu tư mạo hiểm giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Về bản chất, các quỹ đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư quốc tế thường đặt mục tiêu lợi nhuận lên hàng đầu và có xu hướng lựa chọn những dự án đã đạt quy mô lớn, mô hình kinh doanh tương đối hoàn thiện và rủi ro thấp hơn.

Trong khi đó, nếu các quỹ đầu tư trong nước được khuyến khích và phát triển mạnh mẽ hơn, đây sẽ là lực lượng có khả năng dẫn dắt doanh nghiệp nội địa ngay từ giai đoạn đầu, đồng hành cùng startup trong quá trình hoàn thiện sản phẩm, thử nghiệm thị trường và từng bước xây dựng mô hình kinh doanh bền vững.

TS. Nguyễn Văn Trúc đánh giá, thực tế cho thấy nhiều quỹ đầu tư nước ngoài chỉ tham gia khi dự án đã phát triển đến một ngưỡng nhất định, trong khi giai đoạn ‘ươm mầm’, nơi doanh nghiệp cần nhất sự hỗ trợ về vốn, tư vấn và kết nối lại phụ thuộc chủ yếu vào các quỹ trong nước.

“Vì vậy, việc xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách để thúc đẩy sự hình thành và hoạt động hiệu quả của quỹ đầu tư mạo hiểm nội địa không chỉ giúp nâng cao năng lực của doanh nghiệp Việt, mà còn tạo nền tảng để thu hút dòng vốn ngoại chất lượng cao trong các giai đoạn tiếp theo”.

Sự sẵn sàng của các nhà đầu tư là yếu tố tiên quyết, nhưng để sự sẵn sàng đó biến thành dòng tiền thực tế, cần một hành lang pháp lý thông thoáng và một tư duy quản trị chuyên nghiệp. Theo TS. Đàm Quang Thắng, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo, việc đa dạng hóa nguồn vốn là điều thiết yếu, trong đó hai loại hình quỹ tư nhân và quỹ nhà nước cần có sự vận hành nhịp nhàng.

Trước đây, các quỹ tư nhân hoạt động theo Nghị định 38/2018/NĐ-CP còn bộc lộ nhiều hạn chế khiến quá trình vận hành chưa thực sự hiệu quả. Tuy nhiên, sự xuất hiện của Nghị định 210/2025/NĐ-CP và đặc biệt là Nghị định 264/2025/NĐ-CP đã tạo ra những bước ngoặt mới, khắc phục các rào cản cũ và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các quỹ hoạt động. Đây được xem là những “cú hích” về mặt thể chế để khơi thông dòng chảy tài chính đang bị ứ đọng.

Dẫu vậy, TS. Đàm Quang Thắng cũng lưu ý rằng, chính sách chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ nằm ở “tư duy đầu tư” và “môi trường đầu tư”. Nhà đầu tư mạo hiểm cần có một tư duy khác biệt: họ phải hiểu rõ đặc thù rủi ro cao nhưng lợi nhuận đột biến của khởi nghiệp sáng tạo thay vì áp dụng tư duy cho vay truyền thống.

Song song đó, vai trò của người quản lý quỹ là vô cùng quan trọng. Một quỹ đầu tư dù có nguồn lực dồi dào nhưng nếu thiếu đội ngũ quản trị có năng lực chuyên môn, khả năng thẩm định dự án và tầm nhìn chiến lược thì dòng vốn đó cũng khó có thể sinh lời hoặc hỗ trợ đúng mục tiêu cho doanh nghiệp.

Việc kết hợp hài hòa giữa cơ chế chính sách mới và sự thay đổi trong tư duy quản trị sẽ tạo nên một hệ sinh thái tài chính bền vững, giúp startup Việt không chỉ có “máu” để tồn tại mà còn có “năng lượng” để bứt phá mạnh mẽ trong tương lai.