Việt Nam đang nổi lên như một trong những trung tâm sản xuất chiến lược của châu Á, đặc biệt trong các lĩnh vực điện tử, thiết bị công nghệ cao, máy tính – laptop và công nghiệp nhẹ. Bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng lợi thế về nhân lực, hệ thống hạ tầng công nghiệp liên tục được nâng cấp, 15 FTA thế hệ mới và sự ổn định chính trị – xã hội đã khiến Việt Nam trở thành “điểm đến số 1” của nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu Đài Loan.
ĐÀI LOAN TÁI CẤU TRÚC CHUỖI CUNG ỨNG NHỜ VIỆT NAM
Từ Foxconn, Quanta, Wistron đến Pegatron hay Compal, “làn sóng Đài Loan” không chỉ mở rộng về quy mô vốn mà còn dịch chuyển sang các dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao như server AI, drone, hệ thống IoT, laptop và bảng mạch PCB. Sự chuyển dịch này mang ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cấp chuỗi sản xuất – chế tạo của Việt Nam theo hướng công nghệ cao và gia tăng chất xám.
Trong dòng chảy ấy, Foxconn tiếp tục giữ vai trò người mở đường với hệ sinh thái đầu tư lớn nhất của Đài Loan tại Việt Nam. Tập đoàn Hon Hai Precision Industry Foxconn duy trì doanh thu thường niên trên 1.500–1.600 tỷ Đài tệ (tương đương hơn 50 tỷ USD), với hai mảng tăng trưởng nổi bật là server và AI server, vốn đang hưởng lợi từ nhu cầu hạ tầng AI toàn cầu. Foxconn cũng là một trong những nhà đầu tư đầu tiên của Đài Loan vào Việt Nam với tổng vốn lũy kế vượt 3,2 tỷ USD, trải rộng tại Bắc Ninh, Quảng Ninh, cùng các địa phương đang khảo sát như Ninh Bình và Nghệ An.
Đáng chú ý nhất là dự án Fushan Technology tại Bắc Ninh, nhà máy lớn nhất của Foxconn tại Việt Nam. Doanh nghiệp đang xin mở rộng công suất smartphone từ 110 triệu lên 140 triệu máy mỗi năm, đồng thời bổ sung 38 dây chuyền mới, nâng tổng công suất thiết kế lên 198,2 triệu sản phẩm thiết bị điện tử hằng năm. Ngoài điện thoại, Fushan cũng mở rộng sang sản phẩm chiến lược như máy chơi game Xbox, thiết bị sạc, phụ kiện, vòng đeo thông minh và drone. Khi toàn bộ dây chuyền đi vào vận hành, quy mô lao động dự kiến đạt khoảng 36.000 người.
Bên cạnh đó, dự án 383 triệu USD sản xuất PCB tại Bắc Ninh đang trở thành một mảnh ghép quan trọng, khi đây là một trong những dự án bo mạch chủ lớn nhất của nhà đầu tư Đài Loan tại Việt Nam. Với hệ sinh thái mở rộng liên tục, Foxconn đang đóng vai trò “đầu tàu” trong việc hình thành cụm công nghiệp điện tử quy mô lớn tại Bắc Bộ, kéo theo hàng loạt doanh nghiệp vệ tinh tham gia chuỗi cung ứng.
Song song với Foxconn, nhiều tập đoàn công nghệ khác của Đài Loan cũng đang mở rộng mạnh mẽ tại Việt Nam. Quanta Computer, nhà sản xuất laptop lớn nhất thế giới, sở hữu doanh thu thường niên 1.1–1.2 nghìn tỷ Đài tệ và mạng lưới nhà máy toàn cầu từ Đài Loan đến Trung Quốc, Thái Lan, Mỹ.
Việc Quanta lựa chọn Việt Nam để đặt dự án 120 triệu USD tại KCN Mỹ Thuận (Nam Định trước sáp nhập) cho thấy Việt Nam đã sẵn sàng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng máy tính toàn cầu. Nhà máy có công suất thiết kế 4,5 triệu sản phẩm mỗi năm, bao gồm laptop, PC và thiết bị điện tử liên quan. Từ năm 2024, Quanta đã xuất xưởng lô sản phẩm mẫu đầu tiên và đang bước vào giai đoạn sản xuất thử nghiệm, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp máy tính Việt Nam vốn trước đây phụ thuộc vào các trung tâm sản xuất tại Trung Quốc.
Cùng thời điểm đó, Wistron Corporation, một trong ba nhà sản xuất thiết bị điện tử lớn nhất Đài Loan, từng đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng Apple cũng tăng tốc mở rộng đầu tư. Với doanh thu năm 2024 đạt 850–900 tỷ Đài tệ và tăng trưởng mạnh ở mảng thiết bị AI edge computing, Wistron xem Việt Nam là cứ điểm quan trọng sau khi tái cấu trúc hoạt động toàn cầu. Tổng vốn đầu tư đã giải ngân tại Việt Nam hiện đạt 324–364 triệu USD. Dự án mới Victory II trị giá 24,5 triệu USD tại Hà Nam là bước đi tiếp theo trong chiến lược mở rộng công suất sản xuất thiết bị điện tử và linh kiện, đồng thời củng cố vị thế của tỉnh như một trung tâm công nghiệp mới nổi.
Không chỉ Wistron, Pegatron một đối tác quan trọng của Apple, Microsoft, Tesla và Sony cũng đang đẩy mạnh củng cố chuỗi cung ứng tại Việt Nam. Tập đoàn có doanh thu thường niên 1.1–1.3 nghìn tỷ Đài tệ và năng lực sản xuất linh kiện điện tử, thiết bị tiêu dùng, máy tính bảng và linh kiện game console. Những năm gần đây, Pegatron liên tục mở rộng dự án tại Hải Phòng với tổng vốn được cấp phép nhiều giai đoạn lên tới 800 triệu USD. Đặc biệt, việc cơ quan quản lý Đài Loan chấp thuận cho Pegatron bổ sung thêm 101 triệu USD đầu tư vào Việt Nam cho thấy doanh nghiệp đang xem Hải Phòng như căn cứ sản xuất lớn nhất bên ngoài Trung Quốc, đồng thời củng cố vai trò của thành phố như trung tâm công nghiệp công nghệ cao trọng điểm của miền Bắc.
Compal Electronics cũng là một trong những tập đoàn công nghệ hàng đầu trong lĩnh vực laptop đang tạo dấu ấn mạnh tại Thái Bình. Với doanh thu năm 2024 đạt 910,253 tỷ Đài tệ và biên lợi nhuận cải thiện nhờ tối ưu chuỗi cung ứng, Compal đang đẩy nhanh phát triển tổ hợp 260 triệu USD tại KCN Liên Hà Thái. Đây được xem là dự án công nghệ cao có quy mô lớn nhất tại Thái Bình trong vòng 5 năm qua, tập trung vào sản xuất laptop, thiết bị điện tử và phụ kiện. Sự hiện diện của Compal giúp Thái Bình lần đầu tiên tham gia sâu vào chuỗi cung ứng thiết bị máy tính toàn cầu, mở ra cơ hội thiết lập ngành công nghiệp công nghệ cao tại một địa phương trước đây vốn mạnh về công nghiệp truyền thống.
VÌ SAO VIỆT NAM TRỞ THÀNH “CỨU CÁNH CHIẾN LƯỢC” CỦA CÁC TẬP ĐOÀN ĐÀI LOAN
Tất cả các dự án nêu trên đang góp phần tái định hình bản đồ công nghiệp Việt Nam. Bắc Ninh trở thành cụm công nghiệp điện tử lớn nhất với trọng tâm là hệ sinh thái của Foxconn – Fushan – Shunsin; Hải Phòng nổi lên như trung tâm sản xuất của Pegatron; còn Nam Định và Thái Bình hình thành trục sản xuất laptop – PC mới nhờ Quanta và Compal. Hà Nam, với sự mở rộng của Wistron, đang từng bước trở thành điểm đến của nhóm doanh nghiệp điện tử công nghệ cao.
Đáng chú ý, dòng vốn Đài Loan vào Việt Nam không chỉ dừng lại ở lắp ráp cơ bản mà đã dịch chuyển mạnh sang những phân khúc có giá trị gia tăng cao như server, AI server, PCB, thiết bị IoT, laptop và thiết bị công nghiệp chính xác. Đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy Việt Nam đang chuyển mình từ một trung tâm gia công sang nền tảng công nghiệp công nghệ cao có khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Giai đoạn 2025-2030, xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục tăng tốc khi các tập đoàn Đài Loan tăng cường đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất. Bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ khiến Việt Nam trở thành lựa chọn gần như “bắt buộc” đối với doanh nghiệp Đài Loan. Thương chiến Mỹ - Trung kéo dài đã làm đứt gãy cấu trúc chuỗi cung ứng truyền thống, buộc các tập đoàn Đài Loan đang phụ thuộc quá lớn vào hệ sinh thái Hoa Lục phải tìm một “trụ cột sản xuất thứ hai”. Những sức ép kinh tế, chính trị vô hình từ Trung Quốc tạo ra phần nào khiến các doanh nghiệp Đài Loan quan ngại khi phát triển kinh tế tại Đại lục.
Trung Quốc không còn hội tụ đồng thời ba yếu tố mà doanh nghiệp Đài Loan từng trông đợi chi phí thấp, chính sách ổn định và logistics tối ưu trong khi rủi ro địa chính trị ngày càng gia tăng. Ngược lại, Việt Nam nổi lên như một trong những quốc gia ổn định nhất châu Á, có môi trường chính trị - xã hội an toàn, mô hình quản trị nhất quán và đặc biệt phù hợp cho các ngành điện tử – bán dẫn đòi hỏi chuỗi sản xuất liên tục, không gián đoạn.
Sự hấp dẫn của Việt Nam còn đến từ chính sách đối ngoại mềm dẻo nhưng kiên định được ví như “ngoại giao cây tre”. Việt Nam giữ quan hệ tốt với Trung Quốc, đồng thời tăng cường hợp tác sâu rộng với Mỹ, Nhật, EU và các trung tâm công nghiệp hàng đầu thế giới. Song song, Việt Nam cũng được đánh giá là một điểm đến cân bằng hiếm có trong khu vực. Không giống Thái Lan thường xuyên đối mặt biến động chính trị, hay Myanmar, Bangladesh chìm trong xung đột hay căng thẳng biên giới Ấn Độ - Pakistan, Việt Nam được xếp vào nhóm quốc gia ổn định nhất châu Á, với mô hình quản trị nhất quán và môi trường xã hội an toàn – yếu tố sống còn với ngành công nghiệp công nghệ cao. Đây là môi trường hội đủ các yếu tố thuận lợi không đâu có mà doanh nghiệp Đài Loan tìm kiếm, nơi các dây chuyền sản xuất trị giá hàng tỷ USD không bị gián đoạn trong bất kỳ tình huống xấu nào.
Nếu một thập kỷ trước Việt Nam chủ yếu là điểm đến cho các hoạt động lắp ráp đơn giản, thì hiện nay nền công nghiệp đã “thay da đổi thịt” với hệ thống khu công nghiệp hiện đại trải dài miền Bắc, năng lực cung ứng PCB, FPC, module camera, module bán dẫn và linh kiện cơ khí chính xác ngày càng mạnh, doanh nghiệp phụ trợ tăng cả về quy mô lẫn năng lực, và tỷ lệ nội địa hóa trong lĩnh vực điện tử cải thiện rõ rệt. Đây là nền tảng mà các tập đoàn Đài Loan đặc biệt quan tâm, bởi họ cần một hệ sinh thái sâu và liền mạch tương tự mô hình Hoa Nam để duy trì tốc độ sản xuất, rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.
Yếu tố nhân khẩu học cũng đóng vai trò quyết định. Dân số Đài Loan đang già hóa nhanh chóng, với tỷ lệ người trên 65 tuổi vượt quá 20% vào năm 2025, đưa quốc gia này vào ngưỡng "siêu già". Hòn đảo này ngày càng thiếu hụt lao động trầm trọng trong các ngành sản xuất, đặc biệt lĩnh vực công nghệ điện tử. Ngược lại, Việt Nam đang trong giai đoạn dân số vàng, có hơn 50% dân số trong độ tuổi lao động, lực lượng trẻ, kỷ luật, tiếp nhận công nghệ nhanh và có khả năng đào tạo kỹ năng mới vượt trội trong 5 năm gần đây. Điều này tạo ra sự bổ trợ hoàn hảo cho các tập đoàn Đài Loan, đồng thời tạo thêm lợi thế vượt trội cho Việt Nam.
Không thể không nhắc tới lợi thế logistics vượt trội của miền Bắc. Cảng nước sâu Lạch Huyện kết nối trực tiếp với các cảng lớn tại Thâm Quyến, Quảng Châu cũng như toàn bộ khu vực sản xuất công nghiệp đồng bằng sông Châu Giang của Trung Quốc; hệ thống cao tốc liên tỉnh hoàn thiện; thời gian vận chuyển linh kiện giữa Việt Nam và Nam Trung Quốc rút ngắn xuống mức tính theo giờ. Nhờ vậy, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Thái Bình đang trở thành “phần mở rộng tự nhiên” của hệ sinh thái sản xuất Hoa Nam. Riêng Bắc Ninh đang hội tụ đầy đủ điều kiện để trở thành “Thâm Quyến mới” của Việt Nam với mật độ doanh nghiệp điện tử dày đặc, hệ sinh thái phụ trợ hoàn chỉnh, năng lực R&D đang tăng và tốc độ công nghiệp hóa – đô thị hóa tương tự giai đoạn bứt phá của Thâm Quyến từ 1995 đến 2010.
Trong bối cảnh căng thẳng xuyên eo biển Đài Loan chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, các tập đoàn công nghệ Đài Loan buộc phải đa dạng hóa để giảm rủi ro. Mở rộng sang Việt Nam vì thế không chỉ là lựa chọn kinh doanh, mà đã trở thành “mệnh lệnh sinh tồn” để duy trì khả năng cạnh tranh trước những biến động địa chính trị ngày càng khó đoán.
Tổng hòa các yếu tố từ ổn định chính trị, cân bằng ngoại giao, hệ sinh thái công nghiệp liền mạch, logistics ưu việt, lực lượng lao động trẻ và mô hình phát triển tương đồng Thâm Quyến, Việt Nam nổi lên như lựa chọn không thể thay thế trong ASEAN đối với doanh nghiệp Đài Loan. Làn sóng đầu tư hiện nay không chỉ tăng về quy mô mà còn tăng mạnh về chất, đưa Việt Nam trở thành “cứ điểm công nghiệp chiến lược” trong tiến trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu giai đoạn 2025–2035.
