Theo thống kê của Bộ Công Thương, ước tính trong thời gian tới, tỷ lệ gian lận thương mại trên thương mại điện tử (TMĐT) sẽ chiếm tới 50 - 60% so với tổng thể các hình thức gian lận thương mại nói chung.
Tại buổi Hội thảo “Ứng dụng chuyển đổi số trong công tác phòng chống hàng giả” do VPĐD Cục sở hữu trí tuệ tại TPHCM, Hội sáng chế Việt Nam, Công ty Vina CHG và Cổng truyền thông chống hàng giả Việt Nam (chg.vn) vừa tổ chức sáng nay tại TP.HCM cho thấy đối tượng buôn bán hàng giả đang ngày càng tinh vi hơn về cách thức làm giả để lừa người tiêu dùng, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh hàng tiêu dùng, mỹ phẩm, dược phẩm....
Ông Đặng Văn Dũng - Phó Chánh văn phòng, Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, trong những năm vừa qua cơ quan quản lý liên tục tổ chức các đợt kiểm tra tuy nhiên số vụ hàng giả, hàng nhái vẫn còn rất lớn với quy mô và thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn rất nhiều. Các mặt hàng bán chạy trên thị trường đa số đều bị làm giả. Phổ biến nhất hiện nay là hàng thời trang quần, áo, mắt kính, đồng hồ, các loại mỹ phẩm, thực phẩm, thậm chí cả thuốc. Đặc biệt, vào những dịp lễ tết, những tháng cuối năm thì tình hình buôn lậu, hàng giả, xâm phạm quyền, gian lận thương mại tăng lên.
Ông Trần Giang Khuê – Trưởng VPĐD Cục SHTT tại TP Hồ Chí Minh khẳng định, hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm SHTT bán ở khắp nơi, kể cả chợ Bến Thành, Trung tâm thương mại… Cứ ở đâu có hàng thương hiệu, có uy tín, có giá trị lớn là ở đó có hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền SHTT. Trong khi đó, công tác phòng chống hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền SHTT gặp rất nhiều cam go do website giả, trang TMĐT bán hàng giả, các trang mạng xã hội Facebook, Zalo… bán hàng thật, hàng giả lẫn lộn với nhau. Thậm chí rất nhiều hàng có thương hiệu có uy tín được bày bán trong các cửa hàng cửa hiệu, trên Internet…
Trong những năm gần đây, thương mại điện tử ở Việt Nam có tốc độ tăng trưởng nhanh khoảng 30-35% mỗi năm. Năm 2021 ước đạt 13,7 tỷ USD và thuộc nhóm 3 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thị phần bán lẻ trực tuyến cao nhất khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, cũng trong năm 2021, lực lượng quản lý thị trường phối hợp với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế đã thực hiện kiểm tra hơn 3.000 vụ việc lợi dụng thương mại điện tử để kinh doanh hàng hóa nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Theo ông Lê Huy Anh - Trưởng phòng thực thi và giải quyết khiếu nại, Cục Sở hữu trí tuệ, kinh doanh trên các nền tảng thương mại điện tử đã trở thành một kênh mua sắm dễ tiếp cận, có phạm vi xuyên biên giới, được nhiều người tiêu dùng lựa chọn, đặc biệt từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Đây là loại hình kinh doanh tiên tiến, là xu thế phát triển không thể đảo ngược, là kênh thương mại vô cùng thuận lợi để chủ thể quyền tiếp cận và tương tác với người tiêu dùng.
Hiện trên môi trường mạng rất khó xác định nguồn gốc hàng hoá xâm phạm quyền, phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng vi phạm ngày càng tinh vi. Nhiều đối tượng không có kho hàng hay cửa hàng, chỉ tiếp nhận đặt hàng trực tuyến, phân tán hàng hóa nhiều nơi. Chỉ giao hàng với số lượng nhỏ lẻ, khó xác định được kho hàng, chủ yếu sử dụng dịch vụ vận chuyển để giao hàng. Các đối tượng che giấu thông tin cá nhân, địa chỉ liên lạc, mua bán, thanh toán, vận chuyển, gây khó khăn cho công tác điều tra. Mặt khác, công tác giám sát việc tuân thủ các quy định về sở hữu trí tuệ đối với các sàn thương mại điện tử còn chưa thực sự hiệu quả. Việc áp dụng biện pháp chặn đối với các trang web thương mại điện tử có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn chậm.
Theo ông Nguyễn Ngọc Tý, Giám đốc điều hành công ty Nón Sơn, hiện các sàn TMĐT vừa bán hàng thật, vừa bán hàng giả nhập nhèm. Do đó cần có quy định cụ thể điều kiện hoạt động của sàn TMĐT. Ngoài ra, có tình trạng các cơ sở sản xuất hàng giả đóng trên địa bàn mà cơ quan chức năng quản lý địa bàn lại không biết.
“Việc xử lý nhiều cơ sở sản xuất hàng giả kéo dài. Đối tượng vi phạm ngang nhiên tái phạm gây bức xúc cho doanh nghiệp, ảnh hưởng quyền lợi người tiêu dùng (NTD). Sản xuất, kinh doanh hàng giả siêu lợi nhuận nhưng mức phạt quá thấp, Nhà nước cần tăng mức xử lý cao và xử lý nhanh, rút giấy phép cơ sở sản xuất hàng giả vĩnh viễn... Đồng thời, cần quán triệt chỉ đạo xử lý hàng giả từ cấp Trung ương đến cơ sở”, ông Nguyễn Ngọc Tý kiến nghị.
Ông Trần Giang Khuê cho rằng mức phạt hành chính đối với cá nhân, tổ chức vi phạm kinh doanh hàng giả hiện quá thấp (tối đa 250 triệu đồng đối với cá nhân, tối đa 500 triệu đồng đối với tổ chức) trong khi đối tượng kinh doanh hàng giả thu siêu lợi nhuận. Hiện đã có đầy đủ quy định pháp luật và mức xử lý vi phạm hàng giả, hàng nhái mạnh hơn. Việc xử lý vi phạm trên không gian mạng giống vi phạm ở không gian thật; tuy nhiên, pháp luật chưa theo kịp thực tế vi phạm trên không gian mạng.
Để tăng cường hiệu quả thực thi quyền SHTT trên môi trường số, theo các nhà quản lý kinh tế thì cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thực thi như Công an, bộ đội biên phòng, hải quan, thông tin và truyền thông cùng các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành (đối với từng nhóm mặt hàng) trong việc kiểm soát hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT ngay tại các cơ sở sản xuất trong nước và tại các cửa khẩu.
Bên cạnh đó, cũng tăng cường hiệu quả phối hợp giữa chủ thể quyền với các cơ quan thực thi, chủ sàn TMĐT trong việc cung cấp hàng thật, nhận biết hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT; Hoàn thiện cơ chế ràng buộc trách nhiệm của chủ sàn TMĐT đối với hàng hoá xâm phạm quyền SHTT (ký thoả thuận giữa chủ thể quyền SHTT với nhà cung cấp dịch vụ trung gian); Tăng cường ứng dụng các giải pháp công nghệ để rà soát đầu vào và nhanh chóng gỡ bỏ các sản phẩm xâm phạm quyền SHTT ra khỏi các sàn TMĐT. Đồng thời, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, quảng bá, nâng cao nhận thức của người dân trong việc phòng, chống các hành vi xâm phạm quyền SHTT trong môi trường số và TMĐT.
Ông Nguyễn An Sơn, Trưởng phòng Phòng phát triển dự án, Trung tâm tin học và công nghệ số, Cục Thương mại điện tử, khuyến cáo người tiêu dùng nên mua sản phẩm ở những website đã thông báo với Bộ Công Thương. Trên một số sàn thương mại điện tử, có gian hàng chính hãng, NTD nên mua hàng ở các gian hàng này; tham khảo các bình luận đánh giá về sản phẩm, dịch vụ trước khi mua. NTD không nên thỏa hiệp với hàng giả, hàng nhái, mua sản phẩm hàng hiệu giá chỉ vài trăm ngàn đồng, trong khi giá hàng chính hãng lên tới hàng triệu đồng.
