Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân vừa ký tờ trình Chính phủ về việc nghị định thay thế nghị định 83/2014, nghị định 95/2021 và nghị định 80/2023 về kinh doanh xăng dầu. Đặc biệt, dự thảo sửa đổi lần này có đề xuất liên quan đến cơ chế giá xăng dầu.
Theo quy định hiện hành, nhà nước đưa ra giá cơ sở để làm căn cứ điều hành giá bán lẻ xăng dầu. Tức mức giá điều hành do nhà nước công bố giống như giá trần để các doanh nghiệp tự xác định giá bán lẻ trong hệ thống.
Tuy nhiên, để tạo môi trường cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, dự thảo quy định nhà nước sẽ không tham gia vào quá trình điều hành giá mà sẽ công bố các yếu tố hình thành giá để doanh nghiệp tự quyết định giá.
Cụ thể, nhà nước sẽ công bố giá thế giới bình quân 15 ngày và một số chi phí cố định (tỷ giá ngoại tệ, chi phí kinh doanh và lợi nhuận của doanh nghiệp, các loại thuế, phí). Dựa trên dữ liệu này, các doanh nghiệp đầu mối sẽ tự đưa ra giá bán tối đa. Giá bán lẻ tới người tiêu dùng không được cao hơn mức tối đa này.
Trong trường hợp tỷ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận của doanh nghiệp tăng, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng xem xét điều chỉnh tỷ lệ cho phù hợp với thực tế. Việc điều chỉnh giá sẽ thực hiện theo kỳ 15 ngày/lần.
Bên cạnh đó, thương nhân kinh doanh xăng dầu sẽ tiếp tục được thuê sử dụng kho nhưng quản lý chặt chẽ hơn. Trong đó, bổ sung điều kiện về việc kết nối dữ liệu kho chứa xăng dầu, dữ liệu kinh doanh xăng dầu của thương nhân đầu mối với Bộ Công Thương.
Việc này sẽ được thực hiện theo lộ trình trong 24 tháng kể từ khi nghị định có hiệu lực thi hành đối với thương nhân đã được cấp giấy phép. Trường hợp mới được cấp phép phải thực hiện ngay việc kết nối dữ liệu.
Quỹ bình ổn giá xăng dầu sẽ tiếp tục được duy trì. Trên cơ sở Luật Giá, dự thảo đưa ra phương án là nghị định mới sẽ quy định cụ thể trường hợp trích lập, chi sử dụng quỹ.
Đối với hệ thống phân phối xăng dầu hiện đang tồn tại các loại hình gồm thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối và đại lý bán lẻ, thương nhân nhượng quyền. Theo Bộ Công Thương, số lượng thương nhân phân phối xăng dầu tăng nhanh thời gian qua tạo thêm nguồn hàng cho doanh nghiệp bán lẻ, đa dạng hệ thống.
Tuy nhiên, việc mua bán xăng dầu của thương nhân phân phối là từ các nguồn cung của thương nhân đầu mối nên không phát sinh thêm nguồn cung. Đồng thời, quy định cho phép thương nhân phân phối mua hàng của nhau cũng gây khó khăn trong kiểm soát nguồn cung.
Do đó, dự thảo nghị định mới dù không loại bỏ loại hình này nhưng sẽ có quy định chặt chẽ hơn là chỉ cho phép thương nhân phân phối được mua xăng dầu từ thương nhân đầu mối, không được mua bán xăng dầu lẫn nhau.
Đối với loại hình bán lẻ, hiện nay có đại lý bán lẻ và thương nhân nhận quyền. Dự thảo mới quy định chung với loại hình này với ba hình thức gồm nhận làm đại lý bán lẻ xăng dầu cho một thương nhân đầu mối hoặc thương nhân phân phối; nhận quyền bán lẻ xăng dầu; mua xăng dầu từ thương nhân đầu mối, thương nhân phân phối để bán lẻ tại cửa hàng.
