Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 2827 ngày 10/04/2020 về việc xây dựng phương án điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 05/2020 và thời gian tới, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1152 ngày 17/04/2020 thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành làm việc với một số cơ quan có liên quan từ ngày 20 đến 23/04/2020 để cập nhật tình hình sản xuất, xuất khẩu, tồn kho thóc gạo và ý kiến đề xuất, nếu có, về phương án điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 5 năm 2020 và thời gian tới.
Sau khi tổng hợp ý kiến của các bộ, ngành và các thành viên Đoàn kiểm tra liên ngành, Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình triển khai thực hiện văn bản số 2827 và kiến nghị phương án điều hành xuất khẩu gạo cho thời gian tới như sau:
Tính đến trưa ngày 26/04, các doanh nghiệp đã thực xuất được 185.634,59 tấn (chiếm 46,41% tổng lượng hạn ngạch), còn 214.365,14 tấn đã đăng ký nhưng chưa xuất khẩu (chiếm 53,59%).
Theo số liệu thống kê của Bộ Tài chính tại công văn số 5005: Số lượng gạo đã được đưa vào cảng trước ngày 24/03/2020 nhưng chưa đăng ký được tờ khai là 17.380,02 tấn; Số lượng gạo đã được đưa vào cảng từ ngày 24/03/2020 đến hết ngày 21/04/2020 nhưng chưa đăng ký được tờ khai hải quan, được xác nhận bởi doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh cảng và cơ quan hải quan là 55.446,68 tấn.
Qua tổng hợp ý kiến các bộ ngành, các hiệp hội, doanh nghiệp trên cơ sở các số liệu mới nhất về cung, cầu gạo trong nước trước khi bước vào vụ Hè Thu, Bộ Công Thương và các bộ kiến nghị Thủ tướng kể từ ngày 01/05 dừng cơ chế điều hành xuất khẩu gạo quy định tại văn bản số 2827 và cho phép hoạt động xuất khẩu gạo được trở lại bình thường, tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 107/2018.
Theo Bộ Công Thương, việc cho xuất khẩu bình thường trở lại dựa trên các số liệu cập nhật cho thấy, với tổng lượng gạo có thể xuất khẩu khoảng 3,2 triệu tấn, sau khi trừ đi lượng gạo dự kiến xuất khẩu trong 04 tháng đầu năm, lượng gạo còn lại có thể xuất khẩu trong thời gian từ đầu tháng 05 tới giữa tháng 06 (thời điểm vụ Hè Thu thu hoạch rộ) là khoảng 1,3 triệu tấn (chưa tính lượng gạo hàng hóa được bổ sung từ thu hoạch sớm tại 1 số vùng trong nửa cuối tháng 05, dự kiến khoảng 100 nghìn ha).
Qua theo dõi của Bộ Công Thương, trong vòng 05 năm trở lại đây, với năng lực thông quan của các cảng/cửa khẩu quốc tế hiện nay, cả nước chưa khi nào xuất khẩu được 700 nghìn tấn gạo/tháng. Như vậy, kể cả trong trường hợp tháng 05 xuất khẩu được 700 nghìn tấn, vẫn còn tồn ít nhất là 600 nghìn tấn trong nửa đầu tháng 06, trước khi được bổ sung nguồn cung từ vụ Hè Thu thu hoạch rộ.
Để duy trì, đảm bảo an ninh lương thực trong trạng thái bình thường mới hiện nay, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu điều hành xuất khẩu gạo tại Nghị định số 107/2018, Bộ Công thương cũng kiến nghị tiếp tục thực hiện nghiêm việc chỉ xuất khẩu gạo qua cửa khẩu quốc tế (đường bộ, đường sắt, đường biển, đường thủy, đường hàng không).
Cùng với đó Ban chỉ đạo 389 Quốc gia, Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng hải quan, Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng biên phòng, Bộ Công an chỉ đạo lực lượng công an, Bộ Công thương chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ để phòng ngừa, xử lý nghiêm hành vi buôn lậu gạo qua biên giới.
Bộ Công Thương tiếp tục đôn đốc các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo nghiêm túc tuân thủ quy định tại Điều 12 của Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về việc thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% số lượng gạo mà thương nhân đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó và cam kết sẽ cung cấp ngay ra thị trường trong nước nếu được Chính phủ yêu cầu, đồng thời đề nghị 20 thương nhân xuất khẩu gạo lớn nhất ký thỏa thuận với ít nhất là 01 hệ thống siêu thị về việc bảo đảm cung cấp lượng dự trữ lưu thông 5% khi được yêu cầu.
Đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chủ động chỉ đạo các Sở Công Thương trên địa bàn tăng cường công tác đôn đốc, giám sát, kiểm tra việc duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu tương đương 5% của các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo trên địa bàn, đồng thời chịu trách nhiệm toàn diện trước Thủ tướng Chính phủ về vấn đề này.
Trường hợp thương nhân không thực hiện việc duy trì mức dự trữ lưu thông theo quy định, hoặc không thực hiện cam kết theo thỏa thuận đã ký, hoặc khai báo không trung thực, đã được nhắc nhở nhưng không khắc phục, cho phép Bộ Công thương thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo đã cấp cho thương nhân đó.
