Chính sách thuế mới cho 3,6 triệu hộ kinh doanh: Ai được lợi, ai phải nộp nhiều hơn?

Bộ Tài chính dự kiến báo cáo Chính phủ áp dụng cách tính thuế trên lợi nhuận (chênh lệch doanh thu và chi phí) với các hộ kinh doanh, nhằm khắc phục bất cập của phương pháp thu thuế theo doanh thu hiện nay.

Ngày 25/11, Bộ Tài chính cho biết cơ quan này đang hoàn thiện dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) với đề xuất quan trọng: thu thuế trên phần lợi nhuận thay vì toàn bộ doanh thu đối với các hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu vượt ngưỡng chịu thuế. Đây được xem là bước thay đổi lớn trong chính sách thuế, nhằm phản ánh đúng bản chất thuế thu nhập, tạo công bằng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời giảm áp lực cho những nhóm hộ có chi phí lớn hoặc quy mô nhỏ.

Theo đề xuất mới, tất cả hộ kinh doanh có doanh thu trên ngưỡng không chịu thuế dự kiến nâng từ 100 triệu lên 200 triệu đồng mỗi năm sẽ được tính thuế dựa trên thu nhập thực tế (doanh thu trừ chi phí). Với những hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm và chứng minh được chi phí, thuế suất áp dụng là 15% trên phần lãi, tương đương mức ưu đãi dành cho doanh nghiệp có quy mô doanh thu tương tự.

Ngược lại, trường hợp không xác định được chi phí, hộ kinh doanh vẫn nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện nay, dao động từ 0,5% đến 2% tùy ngành nghề, nhưng phần doanh thu tính thuế sẽ được trừ ngưỡng không chịu thuế, thay vì đánh thuế từ đồng đầu tiên như quy định hiện hành.

Những ví dụ Bộ Tài chính đưa ra cho thấy tác động đáng kể của thay đổi này. Một hộ kinh doanh có doanh thu 1,2 tỷ đồng và chi phí 1 tỷ đồng hiện phải nộp 12 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân, bất kể mức chi phí. Với phương án mới, họ sẽ nộp 30 triệu đồng, tương ứng 15% của khoản lãi 200 triệu đồng.

Tuy nhiên, nếu chi phí lên tới 1,3 tỷ đồng, tức kinh doanh lỗ, họ sẽ không phải nộp thuế. Đối với các hộ nhỏ hơn, như hộ có doanh thu 300 triệu đồng và không xác định được chi phí, số thuế phải nộp dự kiến giảm từ 3 triệu đồng xuống còn 1 triệu đồng nhờ được trừ 200 triệu đồng ngưỡng doanh thu không chịu thuế.

Đề xuất mới này cũng điều chỉnh phương pháp phân loại hộ kinh doanh so với kế hoạch Bộ Tài chính từng đưa ra hồi tháng 10 trong Đề án chuyển đổi phương pháp quản lý thuế. Thay vì chia thành ba nhóm với cơ chế thuế khác nhau, Bộ Tài chính chuyển sang áp dụng thống nhất cách tính thuế trên lợi nhuận cho mọi hộ vượt ngưỡng chịu thuế, nếu xác định được chi phí. Điều này vừa đơn giản hóa quản lý, vừa tạo sự bình đẳng giữa các nhóm hộ có quy mô kinh doanh khác nhau.

Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng khẳng định sẽ tiếp tục nghiên cứu để tăng ngưỡng doanh thu không chịu thuế, đảm bảo phù hợp với biến động kinh tế thực tế và tạo điều kiện cho hộ kinh doanh duy trì hoạt động.

Hiện cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh, trong đó 2,2 triệu hộ hoạt động ổn định và khoảng 1,3 triệu hộ có doanh thu vượt ngưỡng chịu thuế. Năm 2023, tổng thu ngân sách từ nhóm này đạt khoảng 26.000 tỷ đồng và ước đạt hơn 17.000 tỷ đồng trong nửa đầu năm nay.

Bên cạnh thay đổi phương pháp tính thuế, Bộ Tài chính dự kiến tiếp tục triển khai các biện pháp quản lý hiện đại như hóa đơn điện tử, máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế và tài khoản ngân hàng riêng cho hoạt động kinh doanh. Những giải pháp này, kết hợp với chính sách thuế mới, được kỳ vọng sẽ vừa giảm thất thu ngân sách, vừa tạo môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn cho khu vực kinh tế hộ cá thể, một trong những lực lượng quan trọng của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.