Vĩ mô năm 2022 và những tháng đầu năm 2023 vẫn đang biến động nhanh và mạnh nhất trong nhiều thập kỷ, vượt khỏi mọi dự đoán trước đó của nhiều tổ chức. Với bối cảnh như vậy, Ngân hàng Nhà nước khẳng định sẽ kiên định với việc linh hoạt chính sách tiền tệ.
Như đi trên dây
Chia sẻ tại diễn đàn Toàn cảnh Ngân hàng năm 2023 do Tạp chí Kinh tế Sài Gòn tổ chức, ông Phạm Thanh Hà, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho hay, kể từ đợt suy thoái sâu trong đại dịch Covid-19, kinh tế toàn cầu nhanh chóng chuyển trạng thái thành lạm phát cao kỷ lục, lên mức trên 8% tại Mỹ và trên 10% tại châu Âu, hơn 80 quốc gia lạm phát từ 2 con số trở lên trong năm 2022. Lạm phát tăng cao nên xu hướng thắt chặt tiền tệ là không tránh khỏi.
Lẽ đó, Fed tăng lãi suất với tần suất và mức độ nhanh nhất trong lịch sử, tăng 5% chỉ trong 14 tháng. Kéo theo là thị trường quốc tế biến động mạnh, từ tiền tệ với đồng USD có thời điểm tăng giá lên mức kỷ lục trong 20 năm, đến cổ phiếu, trái phiếu, và lưu chuyển dòng vốn toàn cầu.
Xu hướng tăng lãi suất, bán can thiệp ngoại tệ diễn ra tại nhiều nước mới nổi và đang phát triển nhằm bảo vệ đồng nội tệ trước áp lực mất giá quá mạnh, kiềm chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.
Sang những tháng đầu năm 2023, nhiều quốc gia đối mặt với rủi ro suy thoái kinh tế kèm lạm phát cao, thương mại toàn cầu giảm, khủng hoảng tại một số ngân hàng ở Mỹ, châu Âu tiếp tục đặt ra thách thức cho điều hành chính sách tiền tệ trên toàn thế giới.
Tình hình quốc tế là vậy, trong nước cũng không tốt hơn. Theo ông Hà, là một nền kinh tế nhỏ có độ mở rất lớn như Việt Nam, nội tại chắc chắn còn nhiều khó khăn thách thức. Bởi lẽ, kinh tế thế giới suy thoái nhẹ, cục bộ sẽ khiến thị trường xuất khẩu và đầu tư bị thu hẹp. Đồng thời, mặt bằng lãi suất đang giảm nhưng còn cao và rủi ro thị trường tài chính – tiền tệ quốc tế tăng, tác động tiêu cực đến Việt Nam.
Trong khi đó, giải ngân chương trình phục hồi và đầu tư công chưa thể có đột phá, doanh nghiệp còn nhiều khó khăn (pháp lý, nguồn vốn, nhân sự, ...). Thậm chí, rủi ro chứng khoản và, trái phiếu doanh nghiệp và bất động sản vẫn chưa thể giải quyết triệt để, cần thời gian xử lý, lành mạnh hóa.
Bối cảnh là vậy, đã khiến công tác điều hành chính sách tiền tệ, nhất là điều hành lãi suất, tỷ giá, tín dụng giống như đang đi trên dây để xử lý hài hòa nhiều mục tiêu mâu thuẫn nhau.
Điển hình, nhà điều hành chính sách tiền tệ phải làm sao để vừa hỗ trợ kinh tế phục hồi sau đại dịch mà vẫn đảm bảo kiểm soát lạm phát trong bối cảnh giá cả, lạm phát toàn cầu tăng cao.
Hay như, việc vừa giảm áp lực mất giá mạnh của đồng Việt Nam mà vẫn phải giữ ổn định mặt bằng lãi suất. Hay nói cách khác, vừa phải ổn định tỷ giá, vừa phải giữ lãi suất tốt để đồng hành cùng doanh nghiệp.
"Hơn cả, một nhiệm vụ Ngân hàng Nhà nước đặc biệt phải chú trọng đó là vừa đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng trong khi vẫn phải đảm bảo nhu cầu tín dụng cho nền kinh tế, đồng thời triển khai các giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho khách hàng vay vốn", ông Hà chia sẻ.
Tự lực bằng chính sách tiền tệ
Cũng tại diễn đàn, ông Phạm Sỹ Thành, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Chiến lược Trung Quốc (CESS) cho hay, một điểm sáng cho nền kinh tế thế giới cũng như giảm gánh nặng cho Việt Nam là việc Trung Quốc đã mở cửa trở lại từ 8/1/2023. Theo dự báo của nhiều bên, sự mở cửa của Trung Quốc là một cú hích cho tăng trưởng, giúp kinh tế thế giới tăng thêm 1 điểm phần trăm.
Tuy nhiên, cũng theo ông Thành, việc Trung Quốc mở cửa sẽ tác động tới nền kinh tế của bản thân quốc gia này nhiều hơn. Vi vậy, các nền kinh tế khác, trong đó có Việt Nam phải cố gắng tự lực, tức vẫn phải tự giúp mình là chính.
Thực tế, bản thân Ngân hàng Nhà nước cũng phần nào đồng quan điểm khi đặt ra kế hoạch từ đầu năm rằng sẽ kiên định theo hướng chủ động, linh hoạt các công cụ chính sách tiền tệ nhằm góp phần kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, ổn định thị trường tiền tệ và ngoại hối bằng một số biện pháp chính.
Thứ nhất, điều hành nghiệp vụ thị trường mở linh hoạt, chủ động, đảm bảo thanh khoản cho hệ thống tổ chức tín dụng với chi phí hợp lý để chủ động, sẵn sàng cung ứng đủ vốn cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế. Tái cấp vốn đối với tổ chức tín dụng để hỗ trợ thanh khoản, cho vay các chương trình đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hỗ trợ quá trình cơ cấu lại tổ chức tín dụng và xử lý nợ xấu; Điều hành công cụ dự trực bắt buộc phù hợp với diễn biến kinh tế, tiền tệ, các biện pháp điều hành chính sách tiền tệ khác để thực hiện mục tiêu chính sách tiền tệ.
Thứ hai, điều hành lãi suất phù hợp với cân đối vĩ mô, lạm phát và mục tiêu chính sách tiền tệ; tiếp tục khuyến khích các tổ chức tín dụng tiết giảm chi phí, ổn định mặt bằng lãi suất cho vay nhằm hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh.
Thứ ba, điều hành tỷ giá phù hợp với điều kiện thị trường, can thiệp thị trường khi cần thiết, phối hợp đồng bộ các biện pháp và công cụ chính sách tiền tệ để bình ổn thị trường ngoại tệ, góp phần kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.
Thứ tư, tiếp tục điều hành tăng trưởng tín dụng theo chỉ tiêu định hướng 14-15% cả năm 2023; chỉ đạo tổ chức tín dụng hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng.
Tiếp tục đẩy mạnh triển khai Chương trình Kết nối Ngân hàng – Doanh nghiệp nhằm nắm bắt, tháo gỡ khó khăn trong tiếp cận tín dụng, nhất là vấn đề tiếp cận vốn tín dụng. Trên cơ sở nắm bắt các tồn tại, vướng mắc, Ngân hàng Nhà nước sẽ phối hợp với các bộ, ngành, địa phương có giải pháp tháo gỡ kịp thời.