Không nhận chuyển khoản, thu thêm tiền của khách hàng: Hộ kinh doanh tự "mua dây buộc mình"

Chi cục Thuế Khu vực I (địa bàn Thành phố Hà Nội và tỉnh Hoà Bình) vừa có thư ngỏ gửi đến các cá nhân, hộ kinh doanh trên địa bàn và những người nộp thuế đang và dự kiến thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh.

Theo đó, những ngày gần đây, mạng xã hội lan truyền nhiều thông tin liên quan đến các cửa hàng kinh doanh từ chối nhận thanh toán chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt nhằm “né thuế”.

Trước những thông tin này, cơ quan thuế cho biết, theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế giá trị gia tăng đối với, cá nhân kinh doanh là doanh thu bao gồm thuế (trường hợp thuộc diện chịu thuế) của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ mà hộ, cá nhân kinh doanh được hưởng không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.

Nghĩa là doanh thu kê khai thuế đến từ thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, sử dụng hàng hoá cho người mua, không phân biệt là đã thu được tiền hay chưa. Đối với dịch vụ là thời điểm hoàn thành cung ứng dịch vụ, hoặc lúc thu tiền trước.

Do đó, theo cơ quan thuế, hành vi như mạng xã hội lan truyền đó là treo biển “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ, ví dụ “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”… nhằm để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu thực tế không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu

Đồng thời, việc này còn đi ngược với xu hướng “Xã hội số - Kinh tế số - Công dân số” và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, nhà nước.

Ngoài ra, một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Chính vì vậy, cơ quan thuế rất mong muốn các hộ, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hoá dịch vụ.

Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp để được các hưởng các chính sách ưu đãi đầu tư kinh doanh và thuế theo Nghị quyết số 198 ngày 17/5/2025 về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo ghi nhận của Thương Gia, những ngày gần đây, tại Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác, không ít cửa hàng ăn uống, thời trang, hoa quả, tạp hóa... đã đồng loạt treo biển "ngừng nhận chuyển khoản", chỉ chấp nhận thanh toán bằng tiền mặt.

Thậm chí, trên mạng xã hội, một số chủ kinh doanh còn thẳng thắn chia sẻ rằng nếu khách vẫn muốn chuyển khoản thì sẽ phải chịu thêm phụ phí 1,5%. Trong khi đó, nếu trả tiền mặt thì giá không đổi.

Anh Lê Trung Kiên (Hà Nội) cho biết, hôm qua khi lướt Facebook và đọc báo, anh bất ngờ thấy tràn ngập thông tin về việc nhiều hàng quán từ chối thanh toán qua tài khoản ngân hàng. “Từ nhiều năm nay, tôi gần như không dùng tiền mặt, toàn thanh toán qua QR hoặc VNPAY. Nhưng sáng nay đi làm, tôi phải xin vợ 500 nghìn đồng để "phòng thân”, anh Kiên hài hước kể.

Sự thay đổi trong thói quen thanh toán, cả từ phía người bán lẫn người tiêu dùng, được cho là xuất phát từ chính sách thuế mới áp dụng với hộ kinh doanh, theo Nghị định 70/2025 vừa có hiệu lực từ ngày 1/6.

Theo đó, các hộ kinh doanh được cơ quan thuế xác định có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng như ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí... phải sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.

Trên cơ sở đó, cơ quan thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế và thay vì nộp mức thuế khoán như trước đây, các hộ kinh doanh phải thực hiện kê khai và nộp thuế theo doanh số bán hàng thực tế.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, việc nhiều cửa hàng từ chối thanh toán chuyển khoản không chỉ gây bất tiện cho khách hàng mà còn là bước thụt lùi trong kinh doanh, nhất là trong bối cảnh kinh tế đang gặp nhiều khó khăn. Tự mình hạn chế hình thức thanh toán là tự thu hẹp cơ hội bán hàng, điều này không có lợi cho chính các hộ kinh doanh.

Ở góc nhìn người tiêu dùng, việc khách bị gây khó dễ khi sử dụng phương thức thanh toán tiện lợi, được Nhà nước khuyến khích như chuyển khoản, có thể tạo ra tâm lý nghi ngờ. “Khách hàng hoàn toàn có quyền đặt câu hỏi: tại sao lại không nhận chuyển khoản? Phải chăng đang cố tình lách luật, có vấn đề về đạo đức kinh doanh, an toàn thực phẩm hay nguồn gốc hàng hóa”.

Về mặt pháp lý, nếu hộ kinh doanh chỉ nhận tiền mặt, từ chối chuyển khoản, thì có thể xuất hiện dấu hiệu của hành vi trốn thuế.

Cụ thể, nếu vẫn đang áp dụng hình thức nộp thuế khoán thì chưa có gì đáng nói. Tuy nhiên, những hộ kinh doanh có doanh thu đủ điều kiện để phải kê khai và sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế – mà vẫn chỉ nhận tiền mặt, không muốn để lộ doanh thu thực tế – thì rõ ràng là vi phạm pháp luật.

Thêm vào đó, việc áp thêm 1,5% nếu khách chuyển khoản, như nhiều cửa hàng đang làm, là hành vi trái luật. Một chuyên gia giải thích, thuế suất 1,5% áp dụng cho hộ kinh doanh cá thể bán hàng gồm: 1% thuế giá trị gia tăng và 0,5% thuế thu nhập cá nhân. Trong đó, thuế giá trị gia tăng được người bán hàng cộng vào giá bán, có sự thoả thuận của các bên và đây là thuế gián thu. Còn thuế thu nhập cá nhân là nghĩa vụ nộp thuế của người bán hàng, không thể bắt người mua nộp thay để cộng vào giá bán được.

“Nghĩa vụ nộp thuế không phụ thuộc vào việc khách trả tiền mặt hay chuyển khoản, mà phát sinh khi có doanh thu”, vị này nhấn mạnh.

Cơ quan thuế hiện nay có đủ công cụ, nghiệp vụ để theo dõi và kiểm soát doanh thu thực tế, nên đừng lầm tưởng rằng thu tiền mặt là “an toàn”. Khi đã rơi vào “tầm ngắm” của cơ quan chức năng, hậu quả pháp lý và tài chính mà các hộ kinh doanh phải gánh sẽ lớn hơn nhiều.

Theo đó, nhiều chuyên gia cũng đưa ra lời khuyên, hộ kinh doanh cần thay đổi nhận thức, tuân thủ pháp luật, đón nhận sự chuyển đổi sang thanh toán không tiền mặt. Đã kinh doanh thì phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Thực tế, số thuế phải nộp chỉ là phần rất nhỏ so với lợi nhuận mà người bán thu được. Thay vì duy trì lối làm ăn nhỏ lẻ, các hộ kinh doanh nên hướng tới sự chuyên nghiệp, minh bạch, và phát triển lâu dài.