Tour du lịch 0 đồng: Ma trận…tham thì thâm

Giá rẻ luôn là yếu tố hấp dẫn đối với mọi du khách, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động. Tuy nhiên, ẩn sau những lời mời gọi như "tour giá rẻ", "tour 0 đồng", là một thực tế phức tạp và đáng báo động của ngành du lịch Việt Nam.

BỀ NỔI HÀO NHOÁNG, BỀ CHÌM LẮM RỦI RO

Với khách du lịch,"tour du lịch 0 đồng" thường được hiểu đơn giản là một sản phẩm trọn gói bao gồm vé máy bay, visa, lưu trú và các chương trình tham quan với mức giá thấp hơn rất nhiều so với chi phí thực tế. Đây dường như là một món hời, một lựa chọn khó cưỡng, đặc biệt với các nhóm khách đi theo đoàn lớn hoặc lần đầu đến Việt Nam. Nhưng đằng sau cái “giá rẻ” ấy không phải là món hời đúng nghĩa.

Với các công ty du lịch, tour giá rẻ thực chất là những chương trình gần như không có lãi. Khi giá được đẩy xuống mức thấp nhất, tour có thể trở thành "tour 0 đồng" hoặc thậm chí tour “âm đồng”, tức là doanh nghiệp đón khách không chỉ không thu tiền, mà còn phải trả ngược cho đối tác gửi khách. Đây là một chiến lược mạo hiểm mang tính "mua đoàn", trong đó các khoản chi phí khách sạn, vận chuyển, visa được bù đắp bằng việc đưa khách đi mua sắm, sử dụng dịch vụ tại điểm đến. Lợi nhuận thực sự đến từ các hoạt động tiêu dùng bắt buộc. Nhưng khi phần lãi nằm hoàn toàn ở mức chi tiêu phụ trợ, những vấn đề mới bắt đầu nảy sinh.

Từ góc độ điểm đến, tour giá rẻ hay "tour 0 đồng" vẫn tạo ra việc làm, dòng tiền và lượng khách ổn định, nhất là trong mùa thấp điểm. Những chương trình như vậy giúp duy trì tần suất đường bay, đảm bảo công suất hoạt động cho hệ sinh thái dịch vụ như khách sạn, nhà hàng, vận tải địa phương. Trong giai đoạn phát triển du lịch đại chúng như hiện nay, điều này không thể phủ nhận.

Tuy nhiên, đằng sau lượng khách tăng trưởng ấn tượng là một hệ quả nhức nhối. Nhiều vụ việc liên quan đến tour giá rẻ thời gian gần đây đã khiến dư luận dậy sóng. Riêng tại Quảng Ninh, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2024, lực lượng chức năng đã xử phạt 44 cơ sở vi phạm trong lĩnh vực du lịch, thu về hơn 1,3 tỷ đồng cho ngân sách. Hàng loạt cửa hàng chuyên đón khách Trung Quốc bị đình chỉ hoạt động, điển hình như cửa hàng Đại Dương quốc tế hay Công ty Trang Ly bị xử phạt vì bán hàng giả, không rõ nguồn gốc. Hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến trải nghiệm của khách du lịch mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh địa phương.

Theo Công an tỉnh Quảng Ninh, các hình thức lừa đảo thông qua "tour 0 đồng” đang gia tăng với thủ đoạn tinh vi. Nhiều đối tượng lợi dụng chính sách kích cầu du lịch, miễn visa và thủ tục đơn giản để tổ chức các tour ngắn ngày nhằm đưa người ra nước ngoài rồi trốn ở lại lao động bất hợp pháp. Chúng lập các công ty “ma” không rõ địa chỉ, hồ sơ pháp lý không đầy đủ, sau đó thuê người mời chào khách. Thông tin về doanh nghiệp rất khó xác minh, đặc biệt với các công ty đặt trụ sở ở tỉnh khác.

Các đối tượng đẩy mạnh quảng cáo trên mạng xã hội như Facebook, Zalo, lập website giả để đăng tin mời gọi. Một số công ty không có giấy phép vẫn liên kết tổ chức tour trá hình. Sau khi thu tiền đặt cọc, chúng không thực hiện đúng cam kết, không hoàn trả và bỏ trốn.

Cuối năm 2023, Phòng Cảnh sát kinh tế tỉnh đã tiếp nhận và xử lý nhiều đơn tố giác tội phạm liên quan đến hành vi tổ chức, môi giới người đi nước ngoài trái phép tại TP Hạ Long. Các đối tượng tại Hạ Long được xác định đã móc nối với người ở Hải Phòng, Bắc Ninh, Nghệ An, Hà Tĩnh để nhận hơn 200 tỷ đồng từ hơn 800 khách hàng đăng ký tour Hàn Quốc. Sau khi không thực hiện được tour như cam kết, toàn bộ nhóm này đã bỏ trốn khỏi địa phương.

Ngoài ra, trên không gian mạng, cụm từ “tour 0 đồng”, “tour giá rẻ” thường xuyên xuất hiện kèm theo nhiều tiện ích hấp dẫn. Các đối tượng đăng tải bài viết, yêu cầu khách đặt cọc 30-50% giá trị tour hoặc tiền phòng, rồi chiếm đoạt. Một số còn làm giả website, fanpage của các công ty du lịch uy tín, giả mạo hóa đơn, biên lai chuyển khoản để tạo niềm tin. Sau khi nhận tiền, chúng lập tức cắt liên lạc và xóa mọi dấu vết.

DU LỊCH VIỆT CẦN NÓI KHÔNG VỚI SỰ DỄ DÃI

Không chỉ khách du lịch bị "lừa dối", mà chính các doanh nghiệp nội địa cũng đang hứng chịu hậu quả. Anh Minh Hiếu, đại diện công ty lữ hành tại Hà Nội từng tiết lộ họ đã đánh mất nhiều hợp đồng hợp tác quốc tế do bị nghi ngờ liên quan đến mô hình tour ép mua hàng. Đối tác châu Âu, Mỹ rất nhạy cảm với yếu tố minh bạch. Một khi lòng tin bị xói mòn, họ sẵn sàng chấm dứt hợp tác ngay lập tức.

Anh Hiếu cũng cảnh báo báo rằng nếu Việt Nam không có hành động quyết liệt, mục tiêu đón 25 triệu khách quốc tế vào năm 2030 sẽ là điều khá khó khăn. Truyền thông không thể gồng gánh nổi những trải nghiệm thực tế tồi tệ mà khách du lịch gặp phải. Thương hiệu quốc gia không thể xây dựng bằng những con số bề nổi nếu bên trong là sự xáo trộn và thiếu kiểm soát.

Ở tuyến đầu, các hướng dẫn viên cũng không giấu nổi sự lo lắng. Trịnh Minh, hướng dẫn viên lâu năm tại Đà Nẵng, chia sẻ rằng không có tour nào thực sự là 0 đồng. Bản chất của "tour 0 đồng" là miễn phí phí tham quan hoặc vận chuyển, nhưng công ty du lịch sẽ thu lại tiền từ việc đưa khách đi mua hàng. Hướng dẫn viên theo mô hình này thường cố gắng thúc đẩy khách mua các mặt hàng như vàng bạc, đá quý, mỹ phẩm cao cấp, thực phẩm chức năng, hoặc các sản phẩm công nghệ với giá đội lên nhiều lần. Điều này không chỉ gây cảm giác bị ép buộc mà còn để lại trải nghiệm tiêu cực, ảnh hưởng lâu dài đến niềm tin và hình ảnh du lịch Việt.

Giám đốc một công ty lữ hành tại Kon Tum thẳng thắn cho biết, họ từ chối hợp tác với bất kỳ đơn vị nào tổ chức "tour 0 đồng". Bởi lẽ, tiếp tay cho mô hình này chẳng khác nào tự tay làm tổn hại uy tín ngành du lịch Việt Nam. Hậu quả không chỉ là vài đánh giá xấu, mà là sự mất lòng tin kéo dài từ những thị trường quốc tế có giá trị cao.

Để tiến xa hơn trên bản đồ du lịch thế giới, Việt Nam cần có khung pháp lý đủ mạnh để dẹp bỏ các hình thức tour gian dối đội lốt 0 đồng. Không thể chấp nhận những mô hình làm ăn chụp giật tồn tại song song với tham vọng phát triển bền vững. Minh bạch hóa dịch vụ, siết chặt quản lý điểm đến, xử phạt nghiêm khắc những đơn vị vi phạm là điều bắt buộc. Và trên hết, ngành du lịch cần nói không với sự dễ dãi.

Có thể thấy, du lịch Việt Nam hiện đang rất cần dòng khách quốc tế để phục hồi và phát triển. Tuy nhiên, cần thẳng thắn nhìn nhận rằng chúng ta không cần những đoàn khách đến bằng "tour 0 đồng". Bởi dù có vẻ mang lại lợi ích trước mắt, thực chất đây là cái “lợi bất cập hại”, đúng như câu nói, "lợi thì có lợi nhưng răng không còn".