Ngành hàng không Việt Nam đang ở trong giai đoạn cạnh tranh khốc liệt nhất từ trước đến nay. Liên tiếp xuất hiện những tân binh với tham vọng lớn, song cũng không ít doanh nghiệp buộc phải dừng bước. Cuộc chơi này không chỉ xoay quanh sự mở rộng của các hãng bay, mà còn là cuộc cạnh tranh về chiến lược giá, mạng lưới đường bay, và khả năng gắn kết với du lịch, kinh tế địa phương.
"ĐẠI GIA" HẠ CÁNH
Thị trường hàng không Việt Nam luôn được ví như một "miếng bánh" màu mỡ, đầy tiềm năng nhưng cũng không kém phần thách thức. Từng chứng kiến những "ông lớn" trong nhiều lĩnh vực ấp ủ giấc mơ bay, thành lập hãng hàng không riêng để rồi phải ngậm ngùi nói lời chia tay. Dù đã chuẩn bị kỹ lưỡng, đầu tư lớn nhưng sau cùng, họ đều phải thừa nhận một thực tế: Hàng không không phải là cuộc chơi dành cho tất cả mọi người.
Đứng đầu danh sách những "đại gia" rút lui khỏi thị trường hàng không phải kể đến ông Johnathan Hạnh Nguyễn, người mệnh danh là "vua hàng hiệu". Năm 2021, Tập đoàn Liên Thái Bình Dương (IPPG) của ông đã gây xôn xao dư luận khi công bố dự án IPP Air Cargo, hãng hàng không chuyên vận chuyển hàng hóa đầu tiên của Việt Nam.
Dự án có tổng mức đầu tư 2.400 tỷ đồng (tương đương 100 triệu USD), trong đó 30% là vốn chủ sở hữu và 70% còn lại là vốn huy động. IPP Air Cargo đặt mục tiêu vận chuyển khoảng 115.000 tấn hàng hóa và đạt doanh thu 71 triệu USD. Hãng dự kiến sẽ bắt đầu có lãi từ năm thứ tư kể từ khi cất cánh. Tuy nhiên, dù đã được Chính phủ thông qua chủ trương đầu tư, IPP Air Cargo vẫn chưa thể cất cánh. Giữa năm 2023, IPPG bất ngờ rút lui khỏi dự án, cho biết sẽ tạm dừng đầu tư để tập trung vào các lĩnh vực cốt lõi khác, để lại nhiều tiếc nuối cho những người quan tâm.
Năm 2019, “người khổng lồ” Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng cũng từng gây chấn động thị trường khi công bố thành lập Vinpearl Air và lên kế hoạch đào tạo phi công, tiếp viên quy mô lớn. Với tiềm lực tài chính và hệ sinh thái du lịch, nghỉ dưỡng khổng lồ, Vinpearl Air được kỳ vọng sẽ nhanh chóng trở thành một đối thủ đáng gờm.
Tuy nhiên kế hoạch này cũng không thể thực hiện. Theo thông báo từ Vingroup vào tháng 1/2020, tập đoàn muốn "tập trung tối đa nguồn lực cho mục tiêu chiến lược là công nghệ và công nghiệp". Dù rút lui khỏi mảng vận tải, Vingroup vẫn giữ lại mảng đào tạo nhân lực hàng không và khẳng định sẽ tiếp tục tham gia các dự án xây dựng, cải tạo hạ tầng hàng không trên cả nước.
Trước những tên tuổi lớn trên, thị trường hàng không Việt Nam cũng từng chứng kiến nhiều "lần thử" không thành công. Indochina Airlines được thành lập vào tháng 5/2008 bởi nhạc sĩ Hà Dũng với vốn điều lệ ban đầu là 200 tỷ đồng. Hãng đã thuê 2 máy bay Boeing 737-800 với 174 ghế.
Mặc dù có tỷ lệ lấp đầy ghế luôn trên 90%, nhưng Indochina Airlines vẫn liên tục thua lỗ do chi phí vận hành cao, nợ nần chồng chất. Chỉ sau hơn một năm hoạt động, hãng đã ngừng bay vào cuối năm 2009 với khoản nợ lên tới 70 tỷ đồng, trong đó có 30 tỷ đồng nợ nhiên liệu bay.
Tương tự, một hãng hàng không tư nhân khác ra đời vào năm 2010 với vốn điều lệ 200 tỷ đồng và đã ký hợp đồng thuê loạt máy bay phản lực hiện đại loại Bombardier CRJ-900. Tuy nhiên, sau 3 năm hoạt động, hãng đã ngốn khoảng 800 - 1.000 tỷ đồng và ngừng hoạt động...
“TÂN BINH” CẤT CÁNH
Giữa cuộc cạnh tranh khốc liệt trên bầu trời, sự gia nhập của Vietravel Airlines và Sun Phu Quoc Airways không chỉ là sự tiếp nối tham vọng của các doanh nghiệp Việt, mà còn cho thấy một mô hình kinh doanh mới, bền vững hơn, dựa trên sự liên kết chặt chẽ với các hệ sinh thái du lịch sẵn có. Đây chính là yếu tố then chốt giúp các hãng này tự tin cất cánh.
Vietravel Airlines, thuộc sở hữu của Tập đoàn Vietravel, chính thức đi vào hoạt động thương mại từ tháng 1/2021 với tổng vốn đầu tư 700 tỷ đồng. Thay vì cạnh tranh trực diện trên các đường bay chính, Vietravel Airlines đã định vị mình là "hãng hàng không lữ hành", tập trung khai thác phân khúc khách du lịch sẵn có từ công ty mẹ.
Vietravel Airlines sẽ trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi các dự án hạ tầng – logistics – hàng không đã và đang được triển khai của T&T Group của bầu Hiển. Cùng với Cảng Quảng Ninh, Cảng hàng không Quảng Trị, “siêu cảng” logistics Việt Nam SuperPort tại Vĩnh Phúc, Cụm công nghiệp Nam Phúc Thọ, Tổ hợp tổ hợp công nghiệp hàng không - logistics - dịch vụ - thương mại - đô thị sân bay tại Quảng Trị và giờ là mảnh ghép quan trọng - Vietravel Airlines, T&T Group đang góp phần thúc đẩy sự phát triển của vận tải đa phương thức và tạo ra những đột phá mới cho ngành logistics Việt Nam.
Hãng tận dụng lợi thế của hệ sinh thái du lịch Vietravel, với nguồn khách dồi dào và mạng lưới tour du lịch rộng khắp. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro về lượng khách, một trong những nguyên nhân khiến các hãng bay trước đó thất bại. Hãng không chỉ bán vé máy bay mà còn bán các gói du lịch trọn gói, kết hợp di chuyển và trải nghiệm, mang lại giá trị cộng thêm cho khách hàng.
Sun Phu Quoc Airways là hãng hàng không mới thuộc Tập đoàn Sun Group cũng được đánh giá là một “tân binh” đầy tham vọng. Hãng dự kiến sẽ bắt đầu bán vé từ tháng 10 năm 2025. Sun Phu Quoc Airways không chỉ là một hãng vận tải, mà là một mảnh ghép quan trọng trong hệ sinh thái du lịch - nghỉ dưỡng - giải trí của Sun Group tại Phú Quốc.
Hãng sẽ theo đuổi mô hình "hàng không chất lượng cao" tương tự như Vietnam Airlines. Điểm khác biệt nằm ở việc hãng sẽ áp dụng mô hình "trục nan" lấy Phú Quốc làm trung tâm. Mạng lưới bay sẽ tập trung kết nối Phú Quốc với các thành phố lớn trong nước và quốc tế. Hãng sẽ tận dụng hệ sinh thái của Sun Group, mang đến cho du khách trải nghiệm đồng bộ từ lúc bay đến khi lưu trú và vui chơi tại các khu nghỉ dưỡng, công viên giải trí của tập đoàn.
Sự xuất hiện của các hãng hàng không "tân binh" này cho thấy, ngành hàng không Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa phát triển. Tuy nhiên, thành công sẽ chỉ đến với những doanh nghiệp có chiến lược kinh doanh khác biệt, khả năng tận dụng hệ sinh thái sẵn có và tiềm lực tài chính vững mạnh để vượt qua những thách thức khốc liệt của thị trường.
KÌ VỌNG VÀO NHỮNG CÁNH CHIM MỚI
Thị trường hàng không nội địa Việt Nam đang chứng kiến một thực tế đáng lo ngại: giá vé máy bay liên tục tăng cao, đặc biệt trong các dịp cao điểm. Sự thiếu vắng các đối thủ cạnh tranh mới đã tạo ra một thế "kiềng ba chân" với Vietnam Airlines, Vietjet Air và Bamboo Airways, khiến giá vé trở thành một vấn đề nan giải, ảnh hưởng trực tiếp đến người dân và ngành du lịch.
Điển hình là giai đoạn cao điểm Tết Nguyên đán 2026. Ngay từ khi các hãng hàng không mở bán vé, nhiều chặng bay "nóng" như Hà Nội - TP.HCM, TP.HCM - Đà Nẵng, hay các tuyến đến các điểm du lịch như Phú Quốc, Nha Trang, đã nhanh chóng trở nên khan hiếm. Thậm chí, nhiều người dân đã phải "săn" vé từ sớm nhưng vẫn không thể tìm được chỗ ngồi phù hợp.
Các chuyến bay vào ngày cao điểm thường xuyên rơi vào tình trạng "cháy vé", hoặc chỉ còn lại những ghế cuối cùng với mức giá cao ngất ngưởng, có thể lên tới 3 - 5 triệu đồng cho một chiều bay, cao hơn gấp đôi hoặc gấp ba lần so với giá ngày thường.
Trong bối cảnh đó, sự gia nhập của các tân binh như Vietravel Airlines và Sun Phu Quoc Airways được xem là giải pháp tiềm năng để phá vỡ thế độc quyền và giải tỏa "cơn khát" vé máy bay giá hợp lý. Thay vì chỉ cạnh tranh về giá, các hãng này đang triển khai những chiến lược mới mẻ để cung cấp thêm lựa chọn cho hành khách:
Vietravel Airlines với mô hình "hàng không lữ hành" đã tận dụng tối đa lợi thế từ công ty mẹ. Họ không chỉ bán vé đơn lẻ mà còn cung cấp các gói tour du lịch trọn gói, bao gồm cả vé máy bay, khách sạn và dịch vụ tour với mức giá ưu đãi hơn. Điều này giúp giảm đáng kể chi phí cho du khách, đồng thời đảm bảo nguồn khách ổn định cho hãng.
Sun Phu Quoc Airways, khi đi vào hoạt động, sẽ tập trung khai thác các tuyến bay đến Phú Quốc, tạo ra một "trục" mới cho ngành hàng không. Bằng việc kết nối trực tiếp Phú Quốc với các thành phố lớn trong và ngoài nước, hãng sẽ làm tăng nguồn cung chỗ ngồi, đặc biệt là cho du lịch. Việc này không chỉ giúp du khách có thêm lựa chọn, mà còn có thể tạo ra hiệu ứng cạnh tranh, buộc các hãng hàng không khác phải cân nhắc lại chính sách giá của mình.
Như vậy, sự xuất hiện của các tân binh này không chỉ đơn thuần là thêm một vài chuyến bay, mà còn là một làn gió mới, mang lại cơ hội để thị trường hàng không trở nên cân bằng hơn. Điều này không chỉ giúp người dân được tiếp cận với vé máy bay giá cả phải chăng, mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy du lịch và phát triển kinh tế, đặc biệt trong các dịp lễ tết và mùa du lịch cao điểm.
