Tại phiên thảo luận về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2016; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2017, ngày 9/6, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đòan Bình Dương) nhắc lại ngày 3/6 vừa qua, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 10 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đây không chỉ là một sự kiện mà là một dấu mốc lịch sử vô cùng quan trọng của nền kinh tế nói chung và của khu vực kinh tế tư nhân nói riêng.
Theo đại biểu, trong khi Quốc hội đang chuẩn bị thông qua Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thì trên thương trường vẫn tiếp tục diễn ra một cách ồ ạt các thương vụ mua bán, sát nhập, thâu tóm, đặc biệt trong thị trường bán lẻ.
Hiện tượng này đang gây ra nhiều nguy cơ cho khu vực doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các sản phẩm của họ vơi dần sau khi siêu thị rơi vào tay chủ ngoại. Các Start up được kỳ vọng sẽ khai sinh từ Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng có nguy cơ chết từ trong trứng nước.
Năm 2017, Việt Nam tăng 5 bậc lên vị trí thứ 6 về chỉ số bán lẻ toàn cầu. Năm 2016, tổng doanh số bán lẻ cả nước đạt hơn 118 tỷ đôla, tăng 10,2% so với năm 2015. Điều này cho thấy thị trường bán lẻ Việt Nam đang hấp dẫn trở lại và là một thị trường béo bở mà các ông trùm bán lẻ thế giới liên tục nhòm ngó.
Tháng 4 năm 2014, khi Việt Nam chưa mở cửa hoàn toàn thị trường bán lẻ với nhà đầu tư nước ngoài thì đã có 3 tập đoàn đặt chân vào. Năm 2015 - 2016 thị trường bán lẻ Việt Nam đã chứng kiến nhiều vụ thâu tóm từ phía khu vực FDI. Chỉ trong 3 năm, khu vực FDI đã chiếm 70% thị phần bán lẻ qua cửa hàng tiện lợi, 17% qua trung tâm thương mại siêu thị, 50% thị phần bán lẻ trực tuyến. Đến nay thị phần và doanh số khu vực này vẫn không ngừng tăng lên.
Nhiều nhà đầu tư nước ngoài không chỉ đẩy khai thác khâu phân phối bán lẻ mà đang lấn sân vào cả khâu sản xuất.
Thế mạnh của họ không chỉ về vốn, công nghệ, kinh nghiệm, trình độ quản trị hiện đại mà bên cạnh đó họ còn nhận được sự hỗ trợ rất lớn từ Chính phủ của họ trong các chương trình phát triển hệ thống từ sản xuất đến phân phối tiêu dùng nội địa và bành chướng thị trường xuất khẩu.
Trong khi đó các doanh nghiệp trong nước vẫn đang loay hoay tìm hướng đi cho mình, do đó việc để mất thị trường vào tay các nhà bán lẻ nước ngoài là một nguy cơ không quá khó để có thể nhìn thấy.
Sau thâu tóm phương thức và quy trình mua của họ hoàn toàn thay đổi các chương trình xúc tiến chỉ dành cho hàng chính quốc, hàng Việt Nam từng bước bị từ chối và vô hiệu bằng hàng rào kỹ thuật, tăng chiết khấu, chiếm dụng vốn của nhà cung cấp, o ép phí mở cửa hàng, phí hỗ trợ chương trình, hỗ trợ khuyến mại, bảo hành...
Đại biểu dẫn chứng, sự kiện 22 cửa hàng thế giới di động bị hất chân khỏi hệ thống BigC, Minh Long 1 tuyên bố rút khỏi hệ thống Metro là một điển hình và đó chỉ là màn khởi đầu cho những lời cảnh báo.
Những hiện tượng trên chắc chắn không dừng lại ở đó, một thị trường hơn 90 triệu dân với phần lớn dân số trẻ nền kinh tế đang tiếp tục phát triển, đời sống thu nhập của người dân không ngừng cải thiện.
“Chúng ta phải ngậm ngùi nhìn người Việt mua hàng ngoại và doanh nghiệp ngoại thì mua doanh nghiệp Việt. Một khi tập đoàn bán lẻ nước ngoài thống trị thị trường nội địa thông qua hệ thống các kênh phân phối và bán lẻ thì chắc chắn sẽ tạo ra một hệ lụy các ngành sản xuất nội địa, cũng như rủi ro về giá cả cho người tiêu dùng”, Đại biểu cho hay.
Theo Đại biểu Nhân, khi doanh nghiệp nước ngoài đã đầu tư phải có chính sách ưu tiên cho nguồn hàng đến từ đất nước của họ và các doanh nghiệp Việt tất nhiên phải cố gắng nỗ lực đổi mới nâng cao về năng lực cạnh tranh trong sân chơi sòng phẳng này, nhưng xem ra quá khó để các doanh nghiệp tự cứu mình trước "những gã khổng lồ".
Đến lúc này người sản xuất trong nước hoặc chịu sự chi phối bởi luật chơi của họ muốn tham gia các chuỗi bán lẻ của họ hoặc phải chấp nhận liên doanh liên kết nếu không muốn phá sản.
Với những phân tích nêu trên, đại biểu Phạm Trọng Nhân thống nhất cao giải pháp trong báo cáo của Chính phủ liên quan đến phát triển thị trường trong nước và đề nghị cần phải nhanh chóng có những kế hoạch cụ thể hơn.
Trước hết là tăng cường giám sát các hoạt động dưới góc độ chính sách đảm bảo thực hiện tốt các quy định có liên quan trên thị trường bán lẻ và cạnh tranh. Nhanh chóng đưa Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua vào cuộc sống và các giải pháp kiểm soát tốt thị trường tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam chủ động trong việc cạnh tranh bán lẻ với doanh nghiệp nước ngoài. Ngăn chặn kịp thời các hiện tượng vi phạm có nguy cơ gây ảnh hưởng tới môi trường sản xuất và kinh doanh hoặc các chiêu trò cạnh tranh không lành mạnh trong mua bán, sáp nhập hiện nay.
Đối với doanh nghiệp bán lẻ nội địa, bài học về câu chuyện sức mạnh của bó đũa còn nguyên giá trị. Bên cạnh việc phải đổi mới để nâng cao năng lực cạnh tranh với hàng hóa trong các chuỗi bán lẻ của doanh nghiệp nước ngoài thì sự liên doanh, liên kết, tạo sức mạnh nội lực chống trọi với người khổng lồ là điều cần thiết và quan trọng trong cuộc chiến giành lại thị trường nội địa.
“Làm thế nào để không biến chúng ta từ chủ nhà trở thành khách trong chính ngôi nhà của mình là câu hỏi lớn không chỉ dành cho cộng đồng doanh nghiệp mà cả các cơ quan quản lý nhà nước cùng suy ngẫm”, đại biểu Phạm Trong Nhân nói.