Theo đó, tỷ lệ nợ xấu theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chưa phản ánh đúng thực chất tình hình nợ xấu của các tổ chức tín dụng. Đây là kết quả vừa được Kiểm toán Nhà nước gửi báo cáo Quốc hội tại kỳ họp lần này.
Nợ xấu tính đủ đến cuối 2015 ở mức 8,85%
Kiểm toán báo cáo tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước năm 2015 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), 8 tổ chức tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và Chuyên đề việc thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2015, Kiểm toán Nhà nước cho rằng:
Năm 2015, thông qua điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở, NHNN đã đảm bảo thanh khoản ổn định cho các tổ chức tín dụng (TCTD) và hỗ trợ mục tiêu ổn định tỷ giá; tăng trưởng tín dụng nền kinh tế đạt 17,26%, cao hơn mức tăng trưởng định hướng (khoảng 13%-15%); các tổ chức tài chính, ngân hàng được kiểm toán cũng đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ được giao, kinh doanh có lãi (Tổng lợi nhuận trước thuế của SCIC 8.669 tỷ đồng, Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NHNo) 3.133 tỷ đồng, Bảo Minh 149 tỷ đồng, PJICO 119 tỷ đồng). Tuy vậy, cột “hạn chế” được Kiểm toán Nhà nước liệt kê dài hơn rất nhiều so với những gì đã làm được.
Đó là lãi suất cho vay trung và dài hạn năm 2015 đã giảm 0,2-0,5%/năm nhưng chưa đạt mục tiêu đề ra (giảm 1%-1,5%/năm); tỷ lệ nợ xấu của các TCTD còn cao. Đến 31/12/2015, nếu tính đầy đủ cả nợ tồn đọng tại VAMC, nợ được cơ cấu lại, nợ chưa chuyển nhóm nợ xấu theo kết luận thanh tra NHNN thì nợ xấu là 476,86 nghìn tỷ đồng, chiếm 8,85% tổng dư nợ; nợ xấu của NHNo nếu tính cả nợ đã bán cho VAMC là 73.472 tỷ đồng, chiếm 10,7% tổng dư nợ. Kiểm toán Nhà nước cũng cho rằng VAMC “chưa chủ động xử lý nợ xấu mà chủ yếu thông qua các TCTD bán nợ tự thực hiện với kết quả thấp”.
Tổng thu hồi nợ từ năm 2013 đến 2015 là 22.902 tỷ đồng, chỉ chiếm 10,4% dư nợ đã mua. Việc cân đối vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội rất khó khăn, trong đó nhiều khoản vay từ Kho bạc Nhà nước, NHNN phải gia hạn hoặc khoanh nợ.
Hầu hết các chi nhánh NHNo được kiểm toán còn sai sót về trình tự, thủ tục cho vay (một số khoản vay thẩm định thiếu chặt chẽ, thiếu tài sản đảm bảo, giải ngân không đúng mục đích, không được kiểm soát, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn vay).
Công tác hạch toán kế toán của một số đơn vị còn sai sót như: NHNN trích lập thiếu dự phòng rủi ro tín dụng 2.848,7 tỷ đồng; VCB chưa hạch toán theo phương pháp dồn tích đối với các khoản lãi và phí phải thu thẻ tín dụng; từ năm 2001 đến nay, chưa tính và hạch toán đầy đủ trên hệ thống phần mềm tiền lãi của các tài khoản tiền gửi không kỳ hạn nhỏ hơn 1.000 VND hoặc 0,1 đơn vị ngoại tệ.
SCIC “sa lầy” với các dự án đắp chiếu ngành công thương
Kết quả kiểm toán cũng chỉ ra nhiều khoản công nợ phải thu tồn đọng từ nhiều năm, chưa được thu hồi và xử lý dứt điểm. Đơn cử, Bảo hiểm xã hội Việt Nam chưa thu hồi được 769 tỷ đồng nợ gốc, 735 tỷ đồng lãi của Công ty cho thuê tài chính II và 26,26 tỷ đồng lãi của Công ty cho thuê tài chính I. NHNo để cán bộ chiếm dụng, tham ô 270,5 tỷ đồng, hỗ trợ lãi suất sai quy định 99,73 tỷ đồng... Một số khoản đầu tư tài chính hiệu quả thấp.
Đáng chú ý hơn, nhiều TCTD đầu tư không hiệu quả, khó thu hồi vốn, sa lầy vào các dự án đắp chiếu của ngành công thương. Đến cuối 2015, có 6/9 công ty con của NHNo lỗ lũy kế tổng số tiền 12.431 tỷ đồng; trích lập dự phòng rủi ro đầu tư chứng khoán kinh doanh 53,7 tỷ đồng (bằng 48,1% giá trị đầu tư). Các khoản đầu tư của SCIC vào Công ty CP Gang thép Thái Nguyên, Công ty Bột giấy Phương Nam, Công ty CP Nhiệt điện Quảng Ninh, Công ty CP Nhiệt điện Hải Phòng, Công ty CP Nhiệt điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh không hiệu quả; 102/198 doanh nghiệp được tiếp nhận với số vốn đầu tư 1.620 tỷ đồng không có lợi nhuận được chia trong năm 2015.
Bảo Minh đầu tư vào Công ty tài chính Cổ phần Sông Đà 80 tỷ đồng, sau khi sáp nhập vào Ngân hàng TMCP Quân đội, lỗ 26,18 tỷ đồng. PVI đầu tư vào Công ty CP TD 262,26 tỷ đồng, phải trích lập dự phòng 66,78 tỷ đồng. Một số khoản đầu tư chứng khoán của PJICO trị giá 30,65 tỷ đồng phải trích lập dự phòng giảm giá đầu tư tương đương 43,5% giá mua; đầu tư vào Công ty Liên doanh TNHH Kho xăng dầu ngoại quan Vân Phong 33,05 tỷ đồng, đến 31/12/2015 phải trích lập dự phòng 17,43 tỷ đồng. PTI đầu tư vào Công ty CP Xăng dầu Việt Nam 11,7 tỷ đồng, năm 2015 công ty lỗ lũy kế và vốn chủ sở hữu thực có thấp hơn vốn thực góp 3,23 tỷ đồng, phải trích dự phòng 2,96 tỷ đồng.
Về thực hiện Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015, tuy “NHNN đã kiểm soát và từng bước xử lý các TCTD yếu kém; tình trạng tài chính và năng lực hoạt động của các TCTD bước đầu đã được củng cố và lành mạnh hóa; mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các TCTD được cải thiện, nguy cơ đổ vỡ, gây mất an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng giảm đáng kể”..., nhưng Kiểm toán Nhà nước cũng điểm ra việc một số TCTD chưa được phê duyệt phương án tái cơ cấu; cơ chế, chính sách hỗ trợ tái cơ cấu, xử lý nợ xấu còn nhiều bất cập; hoạt động của các TCTD còn nhiều tồn tại và tiềm ẩn rủi ro – đặc biệt khi tỷ lệ nợ xấu con rất cao.
Việc xử lý nợ xấu được kết luận là chưa hiệu quả; còn một số TCTD bị kiểm soát đặc biệt hoặc tình hình tài chính rất yếu kém như: 3 ngân hàng được NHNN mua lại 0 đồng (CBBank, GPBank, OceanBank), NHTM Đông Á, Công ty Tài chính Cổ phần Handico, Công ty Tài chính Bưu điện, Công ty Tài chính TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy, Công ty Cho thuê tài chính công nghiệp Tàu thủy, Công ty cho thuê tài chính ALC II.
Nhiều ngân hàng thương mại tồn đọng nhiều khoản cho vay, công nợ khó thu hồi do lãnh đạo ngân hàng cố ý làm trái, vi phạm pháp luật, việc xử lý hết sức khó khăn và tỷ lệ thu hồi rất thấp như ACB, Eximbank, Sacombank, CBBank, GPBank, OceanBank.
Một số TCTD trong thời gian tái cơ cấu chưa trích lập đầy đủ dự phòng rủi ro tín dụng Agribank, Maritime Bank. Nhiều TCTD đang tạo ra và sử dụng lợi nhuận từ doanh thu không chắc chắn (lãi dự thu của các khoản nợ được cơ cấu lại - Tổng lãi dự thu của các khoản nợ được cơ cấu lại năm 2015 của toàn hệ thống là 50.540 tỷ đồng. Việc tăng vốn điều lệ để nâng cao năng lực tài chính của tổ chức tín dụng còn khó khăn và không hoàn thành mục tiêu theo Đề án; tình trạng sở hữu chéo vẫn còn và khó kiểm soát.
Theo Vũ Hân/ CAND
