Khi lãnh đạo bằng sự thấu cảm!

Câu trả lời mà rất nhiều các tập đoàn quốc tế đang áp dụng là: Phát triển một đội ngũ quản lý, lãnh đạo thực sự thấu hiểu nhân viên, tạo dựng được lòng tin vững chắc đối với nhân viên, hay nói một cách khác là có khả năng thấu cảm.

Gần đây, các nhà lãnh đạo bắt đầu quan tâm và đề cập nhiều hơn đến vai trò của sự thấu cảm. Tổ chức phát triển nhân lực và lãnh đạo quốc tế Development Dimensions International (DDI) còn nhận định rằng, thấu cảm là một trong những kỹ năng lãnh đạo quan trọng nhất hiện nay.

Tuy nhiên, trong quá trình khai vấn do các lãnh đạo tại Coach for Life, tôi nhận ra rằng, dù đã có sự quan tâm và đâu đó hiểu được vai trò của sự thấu cảm, nhưng các nhà lãnh đạo vẫn gặp không ít trăn trở, khúc mắc khi cố gắng phát triển năng lực này. Làm sao để thấu cảm, mà không bị cuốn theo cảm xúc tiêu cực của người khác? Lúc nào cũng thấu cảm, liệu có trở thành dễ dãi với nhân viên? Tôi cố hiểu vấn đề của nhân viên, vậy ai sẽ hiểu cho hàng ngàn vấn đề mà tôi đang phải đối mặt?...

Những băn khoăn và cả hoài nghi này cần phải được tháo gỡ, và chắc chắn là có cách vượt qua nhưng nó đòi hỏi sự kiên nhẫn. Tôi hy vọng qua bài viết này chúng ta có thể cùng làm rõ.

Thấu cảm là gì?

Thấu cảm là khả năng hiểu được cảm xúc, tâm trạng, câu chuyện của người khác bằng việc chủ động đặt mình vào vị thế của họ, và cảm nhận được những điều mà người kia đang phải trải qua. Có hai dạng thấu cảm: thấu cảm về nhận thức (cognitive empathy) – khả năng hiểu được quan điểm, góc nhìn của người khác; và thấu cảm về cảm xúc (emotional empathy) - khả năng cảm nhận được điều người khác đang cảm nhận.

Thấu cảm với người khác không hề đồng nghĩa với việc bị cuốn vào mớ cảm xúc, hoặc bị đồng hoá với quan điểm của người khác. Bạn có cảm nhận được sự lo lắng, buồn bã, tức giận của nhân sự và lý do đằng sau những cảm xúc đó, nhưng bạn không để những cảm xúc ấy ảnh hưởng đến tâm trạng của cá nhân bạn. Làm được điều này đòi hỏi bạn phải có khả năng tự kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ, và không dễ bị các yếu tố bên ngoài làm xao động.

Tại sao lãnh đạo nên có sự thấu cảm?

Một thách thức đang trở nên lớn hơn bao giờ hết đối với hầu hết các doanh nghiệp đó là làm sao để thu hút và giữ chân nhân tài, làm sao để nhân viên gắn kết với tổ chức và nhiệt tình với công việc hơn? Một cách mà rất nhiều các tổ chức, tập đoàn quốc tế lớn đang làm đó là phát triển một đội ngũ quản lý, lãnh đạo thực sự thấu hiểu nhân viên, tạo dựng được lòng tin vững chắc đối với nhân viên, hay nói một cách khác là có khả năng thấu cảm.

Tạp chí kinh doanh Forbes, đã từng chỉ ra 5 lý do khiến thấu cảm được đánh giá là một trong những kỹ năng lãnh đạo quan trọng nhất:

1. Nhân sự trung thành hơn
2. Nhân sự cống hiến nhiều hơn
3. Nhân sự vui vẻ hơn
4. Nhân sự sáng tạo hơn
5. Nhân sự phối hợp với nhau hiệu quả hơn

Lãnh đạo bằng sự thấu cảm cũng là một phần cốt lõi trong việc xây dựng văn hoá doanh nghiệp “people first” (con người là hàng đầu), nơi mọi mối quan hệ đều được trân trọng, nơi đội ngũ nhân sự gắn bó, thấu hiểu, yêu thương nhau. Khi đã đạt được điều này, tôi tin rằng mọi mục tiêu của doanh nghiệp đều có cách giải quyết.

Phát triển kỹ năng thấu cảm như thế nào?

Để phát triển năng lực thấu cảm, theo tôi, quan trọng nhất là vượt qua rào cản về nhận thức. Sự thấu cảm cần bắt nguồn từ sự tử tế, bằng sự thực tâm mong muốn san sẻ, giúp đỡ, bằng sự ấm áp chân thành giữa con người với con người. Ngoài ra dưới đây là một số gợi ý để các bạn tham khảo:

• Tự soi chiếu để gạt bỏ những định kiến

Tất cả chúng ta đều dễ bị ảnh hưởng bởi những định kiến có sẵn trong đầu mình. Vì vậy, đứng trước một tình huống mà bạn cảm tưởng mình không thể thấu cảm được với đối phương, hãy cho bản thân một khoảng dừng để tự soi chiếu, cố gắng đánh giá lại sự việc một cách khách quan hơn. Tự đặt câu hỏi, liệu đâu là lý do khiến bạn không thể thông cảm cho vấn đề này? Liệu có thể vấn đề không nằm ở nhân sự, mà là ở chính bản thân mình không? Mình có đang bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hoặc ấn tượng nào về nhân sự này từ quá khứ không?

Đối với những người đã thực hành thiền định và chánh niệm, nhờ sự tập luyện thường xuyên, họ có một lợi thế là biết cách dừng lại để đánh giá và lựa chọn một phản ứng tốt nhất.

• Giữ bình tĩnh và lắng nghe nhiều hơn

Bạn sẽ không thể thấu cảm với người khác, nếu bản thân dễ bị kích động và mất bình tĩnh. Khi nhân sự đi làm muộn, trễ deadline, đánh mất khách hàng tiềm năng,… nếu như ngay lập tức bạn cáu giận, trách mắng, thì bạn đã bỏ qua rất nhiều câu chuyện phía sau. Rất có thể, nhân sự của bạn không hề cố ý, rất có thể, họ đã cố gắng rất nhiều để thay đổi tình hình nhưng vẫn thất bại.

Sự cáu giận của bạn không giúp giải quyết vấn đề, mà ngày càng đẩy nhân viên ra xa. Trước những tình huống này, nếu biết cách đặt mình vào vị trí của nhân viên để hiểu được những khó khăn và cảm xúc của họ, bạn sẽ không chỉ tạo động lực cho nhân viên mà còn tránh được những tình huống tương tự trong tương lai.

• Tìm ra điểm tương đồng

Sự tương đồng có thể đến từ những điều rất nhỏ bé như có con cùng một độ tuổi, cùng sống ở một khu dân cư, cùng học chung một trường đại học; hoặc những điều lớn lao hơn như định hướng nghề nghiệp, mục tiêu phát triển, đam mê cá nhân…; hoặc cũng có thể đến từ những bài học kinh nghiệm bạn từng trải qua. Những điểm chung này thường tạo nên sự gần gũi, an toàn, nhờ đó sự thấu cảm sẽ diễn ra tự nhiên và dễ dàng hơn rất nhiều.

Lời kết

Hãy thử nghĩ, liệu bạn có thể thấu cảm cho người khác, khi bản thân bạn đang lo lắng, tức giận, buồn bã…? Rõ ràng, khi không kiểm soát được cảm xúc tiêu cực, không nhận biết được những tác nhân tác động đến tâm trạng của mình, thì làm sao bạn có thể thực lòng thông cảm và thấu hiểu cho những người xung quanh? Thấu cảm đòi hỏi sự thiện chí trong mong muốn giúp đỡ, sự kiên nhẫn, kỹ năng lắng nghe chủ động,... Thế nhưng, để vận dụng được tất cả những kỹ năng đó, trước tiên bạn cần thấu hiểu chính mình, biết kiểm soát cảm xúc, suy nghĩ để có được sự vững vàng nội tại.

Một điều tôi muốn lưu ý là, thiền hay chánh niệm không phải là cách thức duy nhất để phát triển năng lực thấu cảm. Bạn hoàn toàn có thể bắt đầu bằng việc hàng ngày rèn luyện kỹ năng lắng nghe không phán xét – đặt câu hỏi - phản hồi tích cực (ba kỹ năng cốt lõi trong khai vấn). Tuy nhiên, điểm tạo nên sự khác biệt của chánh niệm là nó không tác động trực tiếp vào các hành vi – kỹ năng bề nổi. Thay vào đó, nó hướng tới những thay đổi từ nhận thức bên trong, dẫn đến thái độ và hành vi bên ngoài sẽ dễ dàng được điều chỉnh, từ đó phát triển kỹ năng thấu cảm một cách tự nhiên và bền vững.

Là người đã từng đi qua chặng đường này, tôi hiểu rằng thiền dù không khó, nhưng cũng không hề dễ dàng với những người mới bắt đầu. Và đó sẽ là nội dung tôi muốn chia sẻ ở bài tiếp theo.

>> Thấu hiểu cảm xúc – Bước đi đầu tiên để trở thành một lãnh đạo tỉnh thức