Nhận định này đã được các đại biểu đưa ra tại hội thảo: "Năng lượng xanh, di chuyển thông minh và phát triển bền vững theo mục tiêu Net Zero" diễn ra mới đây tại Hà Nội. Hội thảo nằm trong khuôn khổ của Hội nghị Thành phố Thông minh Việt Nam – Châu Á 2025 do Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) phối hợp cùng UBND Thành phố Hà Nội tổ chức, dưới sự bảo trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN).
CÁC ĐÔ THỊ LÀ "ĐIỂM NÓNG" PHÁT THẢI
Theo TS. Nguyễn Sỹ Linh - Ban Biến đổi khí hậu Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, phát thải khí nhà kính của các đô thị toàn cầu chiếm hơn 70% lượng khí các nguồn phát thải khí gồm: Năng lượng, giao thông, công nghiệp và xây dựng, chất thải rắn. Tại Việt Nam, các đô thị đóng góp khoảng 45 - 50% tổng phát thải khí nhà kính quốc gia, trong đó TP. HCM là đô thị phát thải lớn nhất cả nước.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Tuấn Anh – Giám đốc tư vấn chuyển đổi số và phát triển bền vững FPT Digital nhận định, các đô thị là điểm nóng phát thải khi đô thị chỉ chiếm khoảng 3% diện tích bề mặt trái đất nhưng lại chiếm tới 70% tổng lượng phát thải toàn cầu. Điều này thôi thúc các thành phố đặc mục tiêu trung hoà tham vọng hơn so với cấp quốc gia.
Ông Tuấn Anh cho hay, các đô thị đang đứng ở trung tâm bài toán phát thải toàn cầu và giữ vai trò quyết định trong hành trình hướng tới Net Zero. Vì vậy, chiến dịch Cities Race to Net Zero là một cuộc đua về giảm phát thải khí nhà kính của toàn xã hội xuyên suốt đến 2050. Sáng kiến quy tụ một liên minh chưa từng có tiền lệ gồm các thành phố cam kết thiết lập các mục tiêu dựa trên cơ sở khoa học và triển khai các hành động khí hậu.
“Được khởi xướng trước thềm COP26, Cities Race to Zero là phiên bản tập trung vào đô thị của chiến dịch toàn cầu Race to Zero. Hiện có 341 thành phố trên thế giới đang trong quá trình hoàn thiện hoặc đã có chủ trương về Net Zero” – ông Tuấn Anh nói.
Các đô thị đang đứng ở trung tâm bài toán phát thải toàn cầu và giữ vai trò quyết định trong hành trình hướng tới Net Zero.
Để bắt kịp xu hướng giảm phát thải toàn cầu, Việt Nam đã có những hành động nền tảng ban đầu. Ngày 26/7/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 896/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050. Mới đây, thành phố Hà Nội triển khai cấm xe máy xăng theo giờ trong vùng phát thải thấp – Vành đai 1 từ 01/07/2026. Thành phố cũng nghiên cứu phát triển hệ thống trạm sạc, tăng xe buýt điện và thúc đẩy sử dụng tuyến đường sắt đô thị... Bên cạnh đó, Sở Xây dựng cũng đang hoàn thiện dự thảo chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện.
“Từ năm 2025 đến năm 2026, phấn đấu tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt từ 10% - 20% trên tổng đoàn phương tiện. Từ năm 2027 đến năm 2030, đây là giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, trùng với thời điểm một lượng lớn phương tiện diesel hiện hữu hết niên hạn hoạt động. Theo đó, mục tiêu sẽ tăng tốc tỷ lệ xanh phương tiện, phấn đấu đạt từ 50% - 80% tổng phương tiện. Riêng đối với các phương tiện hoạt động chủ yếu trong khu vực nội đô lịch sử và nội đô mở rộng, tỷ lệ này hướng tới 100%” – ông Trần Minh Tuấn – Phó Giám đốc Trung tâm quản lý điều hành giao thông thành phố Hà Nội cho biết thêm.
CẦN SỰ VÀO CUỘC CỦA NHIỀU BÊN
Nhận định tăng trưởng xanh, Net Zero, thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu là xu thế, là yêu cầu phát triển bền vững đô thị trên toàn thế giới. Tuy nhiên để thực hiện được điều này, TS Linh cho rằng cần có sự tham gia của các bên liên quan từ quy hoạch, chiến lược tăng trưởng, công nghệ - đổi mới sáng tạo…
Ông cũng đã đưa ra nhiều đề xuất cho vấn đề giảm phát thải khí nhà kính, cho việc phát triển đô thị thông minh chống chịu với rủi ro khí hậu…
Với giải pháp phát triển đô thị thông minh chống chịu với rủi ro khí hậu, ông Linh cho rằng, thứ nhất, cần quy hoạch đô thị tích hợp rủi ro khí hậu thông qua việc quy hoạch không gian dựa trên đánh giá rủi ro khí hậu (ngập lụt, nắng nóng, nước biển dâng). Đồng thời hạn chế phát triển ở khu vực trũng, ven sông – ven biển dễ tổn thương; ưu tiên không gian xanh, mặt nước, hành lang thoát lũ.
Thứ hai, phát triển giao thông công cộng thông minh, ít phát thải (metro, BRT, xe buýt điện) giúp giảm khí thải và tăng khả năng duy trì vận hành khi khủng hoảng. Bênh cạnh đó, cần phát triển năng lượng tái tạo đô thị (điện mặt trời mái nhà, trạm sạc EV); Thiết kế mạng giao thông linh hoạt, tránh “điểm nghẽn” khi mưa lũ.
Thứ ba, chú trọng trong việc quan lý dữ liệu, công nghệ số phục vụ quản lý rủi ro như phát triển hệ thống IoT, cảm biến môi trường, dữ liệu thời gian thực về mưa, ngập, nhiệt độ, chất lượng không khí…
Thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu sẽ góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững đất nước, mục tiêu tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Thứ tư, cần chú trọng hạ tầng kỹ thuật thông minh và thích ứng như hệ thống thoát nước thông minh, hồ điều hòa, công trình đa chức năng (công viên kiêm lưu trữ nước mưa); hạ tầng năng lượng phân tán, lưới điện thông minh giúp duy trì dịch vụ thiết yếu khi xảy ra thiên tai…
Thứ năm, quản trị đô thị và sự tham gia của cộng đồng với cơ chế quản trị liên ngành: quy hoạch – môi trường – giao thông – xây dựng – công nghệ thông tin; minh bạch dữ liệu, chia sẻ thông tin rủi ro tới người dân…
“Thành phố thông minh, phát thải thấp và chống chịu với rủi ro khí hậu sẽ góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững đất nước, mục tiêu tăng trưởng xanh và mục tiêu Net Zero vào năm 2050” – ông Linh khẳng định.
Giám đốc tư vấn chuyển đổi số và phát triển bền vững FPT Digital, ông Nguyễn Tuấn Anh cũng đưa ra kiến nghị về việc xây dựng nền tảng quản trị phát thải đô thị dựa trên dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI). Giải pháp ông đưa ra là sẽ thử nghiệm sandbox tại một số đô thị lớn/khu vực trọng điểm, tập trung vào các lĩnh vực phát thải chính như năng lượng, công trình, giao thông, chất thải; Thu thập và tích hợp dữ liệu phát thải từ nhiều nguồn (hạ tầng hiện hữu, IoT, hệ thống quản lý đô thị, dữ liệu vận hành)…
Theo ông Tuấn Anh, quản trị phát thải đô thị bằng dữ liệu và AI không chỉ phục vụ mục tiêu Net Zero, mà còn tạo nền tảng và động lực cho tăng trưởng kinh tế hai chữ số một cách bền vững.
