Hiện nhu cầu vận tải liên vận quốc tế hai chiều xuất và nhập qua cửa khẩu ga Đồng Đăng tăng cao, lên đến hàng trăm nghìn tấn/tháng. Trong khi đó năng lực tại ga Đồng Đăng chỉ có hạn nên hàng hóa liên vận thường xuyên ùn ứ.
Quá tải ga liên vận
Theo Tổng công ty đường sắt Việt Nam (VNR), trong quý IV/2021 hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh so với cùng kỳ, ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại. Lượng hàng hóa đi bằng đường sắt qua các cửa khẩu chủ yếu là quặng, lưu huỳnh, DAP, hóa chất, hàng điện tử, dệt may, linh phụ kiện, hàng tiêu dùng… những loại này đều là hàng xuất nhập khẩu chính ngạch, hàng xuất khẩu bằng hình thức tiểu ngạch không vận chuyển được bằng đường sắt.
Hiện hoạt động vận tải liên vận quốc tế trong các năm gần đây có sự tăng trưởng mạnh, năm 2021 tăng 34% chỉ tiêu tấn xếp so với cùng kỳ. Trong đó, hàng hóa qua ga Đồng Đăng tăng 82%.
Do lượng hàng hóa tăng trưởng mạnh liên tục qua các năm nên đến thời điểm này đã có hiện tượng ùn tắc tại cửa khẩu các ga và các ga sâu trong nội địa của cả hai nước. Mỗi ngày có 500-600 toa xe ách tắc tại ga Bằng Tường và dọc đường từ ga Nam Ninh đến ga biên giới Bằng Tường trên đường sắt Trung Quốc, đợi tiếp nhận vận chuyển sang Việt Nam.
Cùng đó, trung bình mỗi ngày đường sắt Việt Nam tổ chức vận chuyển từ 7-9 đoàn tàu chuyên chở hàng hóa từ miền Nam, miền Trung ra Hà Nội và kết nối vào các đoàn tàu liên vận quốc tế để xuất sang Trung Quốc.
Đại diện VNR cho hay, kế hoạch xuất nhập khẩu hàng hóa qua cửa khẩu Đồng Đăng trong tháng 1/2022 là khoảng 200.000 tấn. Tuy nhiên, do hạn chế về năng lực đường ga và kho bãi tại các ga Liên vận quốc tế Đồng Đăng và Yên Viên nên thực tế chỉ vận chuyển được hơn 80.000 tấn.
Theo ông Phạm Đức Khái, Giám đốc Chi nhánh Khai thác đường sắt kiêm Trưởng ga liên vận quốc tế Đồng Đăng, tháng 1/2022 là cao điểm về vận tải hàng liên vận qua ga so với trước, đạt hơn 4.400 toa xe cả hai chiều xuất - nhập. Tháng 2/2022 sản lượng giảm hơn do đầu tháng vào dịp nghỉ Tết Nguyên đán Nhâm Dần, hải quan khu vực ga Yên Viên nghỉ Tết nên hàng xuất nhập phải chờ để làm thủ tục. Riêng khu vực ga cửa khẩu Đồng Đăng và ga cửa khẩu Bằng Tường (Trung Quốc) vẫn tổ chức chạy 2 - 3 đoàn tàu trong các ngày nghỉ Tết.
Tuy nhiên, nhu cầu vận chuyển vẫn tăng cao cả hai chiều, nhất là chiều hàng nhập từ Trung Quốc về, tăng gấp đôi so với trước. Vì vậy dẫn đến thực trạng ùn ứ toa xe, container tại ga do năng lực kho bãi, đường ga thấp. Hàng về phải chờ làm thủ tục hải quan, thông quan dẫn đến chiếm dụng đường xếp dỡ, bãi hàng.
Nhiều giải pháp đồng bộ
Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, hiện cơ sở hạ tầng tại các ga biên giới chưa cân xứng với đường sắt nước bạn. Năng lực thông qua của ga phía Việt Nam nhỏ hơn nhiều lần so với phía đường sắt Trung Quốc vì vậy mỗi khi hàng hóa tăng lên phía Việt Nam luôn bị quá tải.
Bên cạnh đó, hệ thống kho, bãi của các ga trong nội địa vừa thiếu vừa không đủ tiêu chuẩn và không được kết nối với các loại hình vận tải khác là điểm nghẽn dẫn đến hàng hóa bị ách tắc, giảm năng lực thông qua ga. Trong khi đó, hoạt động vận tải liên vận quốc tế luôn bị ảnh hưởng bởi chính sách xuất nhập khẩu giữa hai nước đặc biệt là chính sách thuế, hải quan.
Trước thực trạng quá tải do năng lực hạ tầng các ga liên vận quốc tế này thấp, không đáp ứng được nhu cầu, mới đây VNR đã có kiến nghị Bộ GTVT xem xét, sớm bổ sung ga Kép (huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang) là ga liên vận quốc tế.
Theo VNR, nếu lập ga Kép là ga liên vận quốc tế sẽ giúp giải tỏa ách tắc hàng hóa tại biên giới và 2 ga liên vận quốc tế hiện có trên tuyến là Yên Viên và Đồng Đăng. Cách ga Kép 30km có Chi cục Hải quan tỉnh Bắc Giang đóng tại khu công nghiệp Đình Trám. Khi đó hàng hóa thuộc khu vực Bắc Giang có thể làm các thủ tục xuất nhập tại Hải quan Bắc Giang đóng tại khu công nghiệp này, không phải làm thủ tục tại ga Đồng Đăng, Yên Viên. Điều này vừa giảm bớt thời gian làm thủ tục thông quan hàng hóa, vừa giảm tải cho hai ga này.
Ông Vũ Anh Minh cho rằng, trước mắt cần dừng không tổ chức xếp dỡ hàng hóa tại ga Đồng Đăng để dành đường đón tiễn các đoàn tàu liên vận quốc tế. Khẩn trương chuẩn bị hạ tầng, tăng năng lực xếp dỡ các bãi hàng tại các ga như Kép, Đông Anh, Yên Viên để nâng năng lực sức chứa hàng hóa, container nhằm giải tỏa ách tắc cho các ga Đồng Đăng, Lào Cai.
Đồng thời, bố trí sức kéo để vận dụng hiệu quả việc luân chuyển hàng hóa từ các ga nội địa đến các ga Đồng Đăng, Lào Cai và ngược lại…
Về lâu dài, Bộ GTVT khẩn trương bố trí nguồn vốn để cải tạo, nâng cấp và mở rộng bãi hàng, đường ga, kho ga tại các nhà ga, đặc biệt ưu tiên ga Đồng Đăng hiện đang là điểm nóng ách tắc hàng hóa liên vận quốc tế. Bộ GTVT bổ sung vào Nghị định thư đường sắt Việt Nam – Trung Quốc nội dung cho phép đầu máy ĐSTQ đi sâu vào nội địa Việt Nam (hiện toa xe ĐSTQ vào đến Hà Nội và Hải Phòng, đầu máy ĐSTQ dừng tại ga biên giới).
