Theo khảo sát dữ liệu thị trường Gitnux, khoảng 78% người tiêu dùng toàn cầu ngày nay ưa chuộng thanh toán kỹ thuật số hơn so với tiền mặt. Dự kiến, đến năm 2025, hơn 70% giao dịch tại cửa hàng trên toàn thế giới sẽ sử dụng phương thức thanh toán kỹ thuật số, thanh toán không tiếp xúc.
Hiện tại, Trung Quốc vẫn là quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực thanh toán số, với Alipay và WeChat Pay chiếm ưu thế tuyệt đối trên thị trường tỷ dân.
Theo báo cáo của Statista, khoảng 90% người tiêu dùng Trung Quốc sử dụng hai nền tảng này cho cả giao dịch thương mại điện tử lẫn tại cửa hàng truyền thống. Thậm chí, tại nhiều khu vực đô thị, người dân có thể sống cả tuần không cần dùng đến tiền mặt, khi mà việc đi xe bus, mua hàng tạp hóa đến đặt vé xem phim hay thanh toán tại bệnh viện đều có thể được tích hợp trên ví điện tử hoặc thông qua hình thức quét mã QR bằng điện thoại.
Sự thành công của mô hình thanh toán không tiền mặt đến từ sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ Trung Quốc đối với công nghệ tài chính, cùng với việc nâng cấp liên tục các tính năng bảo mật và tăng tỷ lệ người dân chấp nhận thanh toán di động cao. Năm 2022, ví điện tử chiếm tới 81% tổng giá trị giao dịch thương mại điện tử và hơn 56% giao dịch tại điểm bán hàng (POS) tại Trung Quốc.
Một nghiên cứu của GlobalData, trong năm 2023 chỉ ra rằng, tổng giá trị giao dịch trực tuyến tại Trung Quốc đã vượt 2,2 nghìn tỷ USD, khẳng định vai trò then chốt của phương thức thanh toán số trong quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế không tiền mặt và thúc đẩy hiệu quả thương mại số.
Và trong bối cảnh nhu cầu về thanh toán nhanh, an toàn ngày càng tăng, hạ tầng thanh toán của Trung Quốc cũng không ngừng phát triển. Ví điện tử tại Trung Quốc thành công vượt bậc nhờ tính tiện dụng, linh hoạt và khả năng tích hợp sâu với nhiều dịch vụ khác nhau. Bên cạnh đó, thanh toán bằng mã QR cũng trở thành một đặc trưng của nền kinh tế Trung Quốc. Phương thức này còn được mở rộng cho người dùng quốc tế, cho phép du khách nước ngoài liên kết tài khoản Visa hoặc Mastercard tại nước họ với Alipay và WeChat Pay để thực hiện giao dịch ở Trung Quốc.
Chưa dừng lại, Trung Quốc gần đây còn có thêm một bước tiến tới tương lai với phương thức thanh toán mới không cần thẻ hay điện thoại, mà chỉ cần quét lòng bàn tay. Nhờ hệ thống mới có tên gọi Weixin Palm Payment của Tencent, người dân tại Trung Quốc hiện có thể quét bàn tay để trả tiền tàu điện ngầm hoặc mua sắm ở cửa hàng tiện lợi. Theo ông Guo Rizen, Phó Tổng Giám đốc mảng Ứng dụng Thanh toán Công nghiệp của Weixin Pay, công nghệ này đang được đón nhận tích cực và có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong tương lai.
Đây cũng là một xu hướng đang phát triển tại Việt Nam, khi mà hình thức chuyển khoản, quét mã QR hay sử dụng ví điện tử ngày càng phổ biến ở khắp nơi, từ quán cà phê, tiệm ăn cho tới siêu thị, trung tâm thương mại….
Theo dữ liệu từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, trong 11 tháng đầu năm 2024, tổng số giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đã tăng 56,8% về số lượng và 33,7% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023. Đặc biệt, thanh toán qua mã QR đạt mức tăng trưởng ấn tượng với khối lượng giao dịch “tăng phi mã” 106,7% và giá trị giao dịch leo hơn 84,8%.
Trước đó vào năm 2023, một khảo sát từ Visa cho thấy 62% người được hỏi sử dụng mã QR với tần suất ít nhất là 16 lần một tháng, vượt xa so với thẻ ngân hàng. Những con số trên phản ánh rõ nét những thay đổi trong hành vi người tiêu dùng, hướng đến sự tiện lợi, nhanh chóng và rõ ràng.
Cũng chính vì vậy trong thời gian gần đây khi một số nhà hàng, cửa hàng từ chối nhận chuyển khoản của khách hàng đã gây ra làn sóng tranh cãi trên mạng xã hội. Cụ thể, một số nhà hàng, cửa hàng ở Hà Nội, Hải Phòng hay Nghệ An đã ngừng nhận thanh toán qua hình thức chuyển khoản kể từ ngày 1/6. Ở các trường hợp khác, có đơn vị chấp nhận chuyển khoản nhưng cộng thêm phí, thuế. Còn đa phần các doanh nghiệp nhỏ lẻ vẫn chấp nhận chuyển khoản qua mã QR nhưng yêu cầu khách hàng không ghi nội dung liên quan đến giao dịch hay gồm các câu từ như mua bán, trả tiền, cọc tiền…
Các động thái nói trên xuất phát từ việc nhiều nhiều tiểu thương lo ngại về các điều chỉnh trong chính sách thuế từ 1/6. Theo đó, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành như bán lẻ, ăn uống, khách sạn, thẩm mỹ, giải trí… phải sử dụng hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Do vậy, người kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Trên cơ sở đó, cơ quan thuế sẽ nắm được doanh thu thực tế và điều này đồng nghĩa với việc doanh thu của các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ được xác định lại, thay vì được áp dụng “mức khoán" như trước đây.
Dù mục tiêu của chính sách là minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và chống thất thu ngân sách nhưng trong giai đoạn đầu triển khai, không ít hộ kinh doanh nhỏ vẫn rơi vào tình trạng bị động, lúng túng và lo ngại ảnh hưởng đến chi phí và sức cạnh tranh. Tuy vậy, nhiều chuyên gia đánh giá đây là bước đi cần thiết để xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và công bằng hơn.
