Xanh hoá khu công nghiệp ai đi chậm sẽ mất cơ hội hút dòng vốn tỷ USD từ FDI

Việt Nam đang thu hút làn sóng FDI trị giá hàng tỷ USD trong lĩnh vực công nghệ cao và chuỗi cung ứng xanh. Tuy nhiên, nếu khu công nghiệp không được cải tổ theo hướng sinh thái, thông minh thì lợi thế chiến lược sẽ tan biến trước sự dịch chuyển nhanh chóng của nhà đầu tư quốc tế.

NHIỀU THUẬN LỢI TRÊN CON ĐƯỜNG XANH HOÁ KHU CÔNG NGHIỆP

Phát biểu tại Diễn đàn phát triển Khu công nghiệp năm 2025, bà Nguyễn Thi Dung, Phó Chủ tịch Liên Chi hội Bất động sản Công nghiệp Việt Nam chia sẻ, phát triển khu công nghiệp xanh có rất nhiều lợi thế.

Cụ thể, khu công nghiệp xanh tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt trong việc thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia có cam kết về phát triển bền vững.

Việc áp dụng công nghệ xanh và giải pháp tiết kiệm năng lượng giúp giảm chi phí vận hành, nâng cao hiệu quả sản xuất và tạo ra lợi nhuận bền vững trong dài hạn. Đồng thời, các dự án khu công nghiệp xanh thường được hưởng các chính sách khuyến khích của chính phủ như giảm thuế, hỗ trợ tài chính và ưu tiên trong quy hoạch phát triển.

“Xu hướng xây dựng khu công nghiệp xanh không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn với lợi thế cạnh tranh đáng kể. Bằng việc áp dụng công nghệ xanh và giải pháp tiết kiệm năng lượng, các khu công nghiệp xanh có tiềm năng giảm chi phí vận hành và nâng cao hiệu quả sản xuất”, bà Dung nhận định.

Phó Chủ tịch Liên Chi hội Bất động sản Công nghiệp Việt Nam khẳng định rằng, đầu tư phát triển hạ tầng khu công nghiệp gắn với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng trong kỷ nguyên mới.

Bởi Việt Nam có những định hướng rất rõ ràng như chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 – 2030; chiến lược tăng trưởng xanh; “Bộ tứ trụ cột” của Bộ Chính trị đã và đang tạo ra một khung chính sách thuận lợi và hấp dẫn cho các nhà đầu tư.

Theo đó, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 – 2030 định hướng Việt Nam phấn đấu đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, với GDP bình quân đầu người đạt khoảng 7.500 USD.

Về cơ cấu kinh tế, tỷ trọng khu vực dịch vụ đạt trên 50%, khu vực công nghiệp - xây dựng trên 40% trong GDP đến năm 2030, tạo cơ hội lớn cho các nhà đầu tư phát triển hạ tầng khu công nghiệp.

Đồng thời là chiến lược tăng trưởng xanh đã tạo ra một khung định hướng toàn diện cho việc phát triển khu công nghiệp xanh. Mục tiêu cụ thể bao gồm xanh hóa lối sống, xanh hóa các ngành kinh tế, và đặc biệt là giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP.

Đến năm 2030, chiến lược đặt mục tiêu 95% chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom và xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, chỉ 10% chất thải được xử lý bằng phương pháp chôn lấp trực tiếp.

Cuối cùng, "Bộ tứ trụ cột" Nghị quyết của Bộ Chính trị: Nghị quyết số 57 đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh bốn Nghị quyết quan trọng tạo thành "bộ tứ trụ cột" để giúp đất nước “cất cánh” trong kỷ nguyên mới. Trong đó, Nghị quyết số 57 về khoa học công nghệ và chuyển đổi số đặc biệt quan trọng đối với phát triển hạ tầng khu công nghiệp hiện đại.

“Xu hướng “xanh hóa” khu công nghiệp không chỉ là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ môi trường mà còn là chìa khóa để thu hút FDI và nâng cao sức cạnh tranh. Với nhu cầu đất công nghiệp dự kiến tiếp tục tăng mạnh và nguồn cung mới được bổ sung đáng kể trong giai đoạn 2025 - 2030, đây là thời điểm vàng để các doanh nghiệp triển khai các dự án đầu tư phát triển hạ tầng khu công nghiệp”, bà Dung bày tỏ quan điểm.

CHUYỂN ĐỔI MÔ HÌNH KHU CÔNG NGHIỆP LÀ YÊU CẦU TẤT YẾU

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển khu công nghiệp xanh và tận dụng những cơ hội lớn từ các chiến lược quốc gia, việc chuyển đổi mô hình khu công nghiệp từ truyền thống sang sinh thái, thông minh là bước đi bắt buộc.

Bởi lẽ, hạ tầng và mô hình vận hành hiện tại của phần lớn các khu công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu về phát triển bền vững, hiệu quả sử dụng tài nguyên hay kết nối chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không chỉ là yêu cầu khách quan của quá trình hội nhập, mà còn là điều kiện tiên quyết để Việt Nam duy trì sức hấp dẫn trong thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới, vốn ngày càng đề cao yếu tố xanh, sạch, và công nghệ cao.

Cũng tại diễn đàn, ông Phạm Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm xúc tiến, thông tin và hỗ trợ đầu tư phía Bắc, Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính cho biết, chuyển đổi mô hình khu công nghiệp không còn là xu hướng, mà là yêu cầu tất yếu.

Tuy nhiên, thời điểm hiện tại cả nước có 416 khu công nghiệp được thành lập, với tổng diện tích gần 129.000ha, nhưng mới chỉ có 6 khu công nghiệp sinh thái được thí điểm tại Ninh Bình, Đà Nẵng, Cần Thơ, TP.HCM.

Phần lớn khu công nghiệp vẫn đang vận hành theo mô hình truyền thống, phân tán hạ tầng xử lý, thiếu tích hợp dịch vụ hậu cần – đổi mới – đào tạo, chưa phát huy hiệu quả sử dụng đất hay năng lượng. Ngoài ra, một tỷ lệ đáng kể các KCN chưa có hệ thống giám sát môi trường tự động, gây khó khăn cho việc quản lý phát thải.

Về nguồn lực nhân lực, báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ cho thấy chỉ khoảng 15% doanh nghiệp trong các khu công nghiệp có khả năng tiếp nhận công nghệ cao hoặc tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong khi đó, kế hoạch dự kiến đến năm 2030, cả nước có trên 600 khu công nghiệp với tổng diện tích khoảng 210.930ha, trong đó ít nhất 40 – 50% khu công nghiệp mới được xây dựng theo mô hình sinh thái và thông minh.

“Đây là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để chúng ta tái cấu trúc mạnh mẽ chuỗi cung ứng, nâng cấp hạ tầng đầu tư và chuyển dịch cơ cấu thu hút FDI theo hướng giá trị gia tăng cao”, ông Bình khẳng định.

Theo ông Bình, trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, Việt Nam tiếp tục là điểm đến hấp dẫn với dòng vốn FDI. Trong 5 tháng đầu năm 2025, tổng vốn FDI đăng ký đạt gần 12,8 tỷ USD, tăng 10,3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Điểm nổi bật là dòng vốn này đang dịch chuyển sang lĩnh vực công nghệ cao, trung hòa carbon và chuỗi cung ứng thân thiện môi trường. Các tập đoàn từ Nhật Bản, châu Âu, Hàn Quốc, Singapore không chỉ quan tâm đến chi phí mà đặc biệt coi trọng hạ tầng thông minh (Smart IP); cam kết giảm phát thải carbon theo chuẩn ESG; liên kết vùng và tính sẵn sàng của lao động kỹ thuật số.

Do đó, ông Bình khẳng định: “Chuyển đổi sang khu công nghiệp thông minh, khu công nghiệp sinh thái, khu công nghiệp tích hợp dịch vụ công nghệ – đổi mới sáng tạo – logistics xanh là yêu cầu để duy trì lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư chất lượng cao”.

Để thực hiện được mục tiêu này, Giám đốc Trung tâm xúc tiến, thông tin và hỗ trợ đầu tư phía Bắc kiến nghị 5 giải pháp cần được triển khai. Thứ nhất, đẩy mạnh quy hoạch tích hợp vùng, khu công nghiệp không thể đơn lẻ mà phải kết nối đồng bộ với đô thị, cảng biển, cao tốc và trung tâm đổi mới sáng tạo, giáo dục, hậu cần. Điều này đòi hỏi tư duy liên ngành, phối hợp liên vùng.

Thứ hai, hoàn thiện cơ chế hỗ trợ khu công nghiệp sinh thái. Xây dựng bộ tiêu chí cấp phép, ưu đãi thuế, tín dụng cho khu công nghiệp áp dụng tuần hoàn nước, tái chế chất thải, sử dụng năng lượng sạch. Khuyến khích mô hình “khu công nghiệp tuần hoàn”.

Thứ ba, phát triển hạ tầng số cho khu công nghiệp thông minh bằng các xây dựng trung tâm điều hành IP, ứng dụng IoT, Big Data trong giám sát môi trường, an ninh, năng lượng và logistics.

Thứ tư, gắn đào tạo, công nghệ, công nghiệp. Nên hình thành các cụm liên kết “Khu công nghiệp - Trường nghề - Trung tâm đổi mới sáng tạo”, từ đó tạo nguồn lao động kỹ thuật số, kỹ năng xanh, nhân lực AI - tự động hóa, sẵn sàng phục vụ sản xuất thông minh.

Thứ năm, thiết lập các nền tảng xúc tiến đầu tư số, công khai dữ liệu quy hoạch, đất đai, logistics, dịch vụ hỗ trợ, từ đó giảm chi phí tiếp cận thông tin và tăng hiệu quả thu hút nhà đầu tư.