Hôm nay (8/3), báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức tọa đàm "Xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số".
Tại tọa đàm, ThS Nguyễn Nhật Thanh (Trường Đại học Luật TP.HCM cho biết, ở Việt Nam, hiện nay chưa có những quy định cụ thể nhằm điều chỉnh tiền kỹ thuật số hay thừa nhận chính thức về tính tài sản của tiền kỹ thuật số trong khi các giao dịch liên quan đến đối tượng này đang ngày một gia tăng. Điều này đã làm cho việc xử lý của các cơ quan Nhà nước gặp nhiều khó khăn, thậm chí tạo ra các quan điểm trái chiều.
Ông Thanh dẫn chứng bằng Bản án số 22/2017/HC-ST ngày 21/9/2017 của TAND tỉnh Bến Tre. Tòa án đã nhận định “Cho đến thời điểm hiện nay, chưa có bất cứ một văn bản quy phạm pháp luật nào quy định tiền kỹ thuật số (tiền ảo) là hàng hóa, dịch vụ sử dụng cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng Việt Nam…
Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam không chấp nhận tiền ảo là tiền tệ, phương tiện thanh toán hợp pháp, đồng thời Nghị định số 96/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ quy định chế tài xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi phát hành, cung ứng và sử dụng phương tiện thanh toán không hợp pháp như Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự…”. Từ đó, tòa án đã tuyên chấp nhận yêu cầu của ông C về việc hủy quyết định xử phạt của Chi cục Thuế thành phố Bến Tre.
Hay như ngày 26/10/2017, Trường đại học FPT đã thông báo về việc chấp nhận sinh viên nộp học phí bằng Bitcoin. Thế nhưng, ngày 28/10/2017, Ngân hàng Nhà nước đã có thông báo về việc “Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam, việc phát hành, cung ứng, sử dụng bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác làm phương tiện thanh toán là hành vi bị cấm tại Việt Nam”.
Ông Trần Huyền Dinh, CEO AlphaTrue nêu quan điểm, Việt Nam có thể học hỏi cách quản lý và khuyến khích doanh nghiệp nội địa phát triển các dự án blockchain, trong đó có tài sản mã hóa.
Lấy ví dụ tại Thái Lan, ông Dinh cho biết nước này yêu cầu người đứng đầu hoặc giám đốc điều hành của một sàn giao dịch phải là cư dân sống tại Thái Lan. Chính sách này nhằm ưu tiên doanh nghiệp trong nước, tận dụng chất xám nội địa trước khi xem xét đến các công ty nước ngoài.
Ngay cả khi doanh nghiệp nước ngoài muốn hoạt động tại Thái Lan, họ cũng phải cam kết hợp tác, thực hiện nghĩa vụ thuế và các chi phí liên quan, và có một số người trong ban điều hành do SEC Thái Lan chỉ định. Không chỉ Thái Lan, nhiều quốc gia châu Âu cũng áp dụng cách tiếp cận tương tự. Theo ông Dinh, Việt Nam có thể tham khảo mô hình này.
“Chúng ta cần đặt ra yêu cầu về sự hiện diện của doanh nghiệp, nhưng cũng phải cân nhắc đến kiến thức và kinh nghiệm của người đứng đầu. Tôi nghĩ Việt Nam có thể học hỏi Thái Lan, ưu tiên người Việt làm lãnh đạo và đại diện doanh nghiệp", ông Dinh nhấn mạnh.
Chung quan điểm, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) cho biết, hiện nay một số quốc gia và vùng lãnh thổ như Mỹ, Thái Lan… đã đi đầu trong việc công nhận và xây dựng khung pháp lý cho tài sản số mang đến nhiều bài học giá trị cho Việt Nam. Các quốc gia này đều chú trọng việc xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, linh hoạt, giúp thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài sản số.
Đơn cử như Mỹ, với Sắc lệnh hành pháp số 14718, đang thể hiện quyết tâm xây dựng một khung pháp lý cho tài chính kỹ thuật số, tạo điều kiện để trở thành trung tâm tài chính kỹ thuật số toàn cầu. Đây là một mô hình Việt Nam có thể tham khảo, đặc biệt trong việc xây dựng các chính sách hỗ trợ tài sản số một cách linh hoạt, cởi mở và bảo đảm tính minh bạch.
Hay Thái Lan đã có bước đi mạnh mẽ trong việc triển khai các khu thử nghiệm tiền mã hóa và xây dựng hệ thống giao dịch tài sản số dựa trên công nghệ DLT. Đây là một chiến lược đáng chú ý để thúc đẩy ứng dụng tài sản số trong nền kinh tế thực, đặc biệt là trong các lĩnh vực như du lịch và chứng khoán.
Tại Việt Nam, nước ta có đến 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa trong năm 2024, đứng hạng 7 toàn cầu. Và trong năm 2024, Việt Nam nhận về hơn 105 tỷ USD tiền mã hóa, giảm so với mức 120 tỷ USD của năm 2023.
“Như vậy, nếu chúng ta không hành động nhanh chóng, chúng ta sẽ đối mặt với một số rủi ro lớn", ông Trung nói.
Cũng theo Chủ tịch VBA, những chỉ đạo quyết liệt của Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ đã đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Chính phủ trong việc đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ số và tài sản số.
Tín hiệu đáng mừng là Đảng và Chính phủ đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu. Các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24-6-2023 và Nghị quyết số 136/2024/QH15 ngày 26-6-2024 của Quốc hội, cho phép TP.HCM và thành phố Đà Nẵng thí điểm cơ chế thử nghiệm có kiểm soát; Nghị quyết 259/NQ-CP ngày 31-12-2024 của Chính phủ về việc Ban hành Kế hoạch hành động triển khai thực hiện Thông báo số 47-TB/TW ngày 15-11-2024 của Bộ Chính trị về xây dựng Trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam.
Cạnh đó, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số hiện tại cũng đang đi đúng hướng khi đặt nền móng cho việc phát triển kinh tế số tại Việt Nam.
Ông Trung cũng cho rằng, hiện nay Việt Nam đang đề xuất mô hình sanbox và sàn giao dịch thí điểm đối với tài sản số. Tuy nhiên vị chủ tịch VBA cho rằng, sàn giao dịch thí điểm sẽ phù hợp hơn với bối cảnh hiện tại của Việt Nam, và khi có sàn giao dịch sẽ giúp minh bạch hóa đối với nhà đầu tư, mở rộng kênh huy động vốn và mở rộng cơ hội cũng như đối tượng đầu tư mới.
“Ở góc độ hiệp hội, tôi cho rằng khi xây dựng sàn giao dịch thí điểm cần nhấn mạnh các vấn đề về bảo vệ người tiêu dùng, cần tách biệt tài sản giữa người dùng và sàn cũng như tính cạnh tranh thu hút quốc tế.
Cạnh đó, việc xây dựng sàn thí điểm cũng cần tuân thủ AML/CFT của FATF và luật phòng chống rửa tiền, cũng như phải có quy định về báo cáo thuế cũng như giấy phép hoạt động”, ông Trung lưu ý
Do đó, Việt Nam cần phải sớm thông qua và ban hành Luật Công nghiệp Công nghệ số. Việc này không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách với các quốc gia phát triển, mà còn tạo ra một khung pháp lý vững chắc để thúc đẩy các giao dịch tài sản số minh bạch và hiệu quả.
Cũng liên quan đến khung khổ pháp lý về tiền kỹ thuật số, bà Gracy Chen, CEO của Bitget cho biết, Nhà nước cần ban hành các quy định pháp luật cụ thể về tiền kỹ thuật số như quy định về việc cấp phép cho sàn giao dịch, quy định về thuế và các biện pháp chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CFT).
Bà Gracy Chen, CEO của Bitget
Đặc biệt, khung pháp lý cần được xây dựng dựa trên sự cân bằng giữa việc thúc đẩy đổi mới công nghệ và bảo vệ nhà đầu tư.
Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng cần tăng cường giám sát hoạt động của các sàn giao dịch và các nhà cung cấp dịch vụ tiền kỹ thuật số để đảm bảo tuân thủ pháp luật. Có các biện pháp xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm.
Ngoài ra, cũng cần nâng cao nhận thức cho nhà đầu tư bằng các chương trình giáo dục và tuyên truyền về rủi ro và lợi ích của tài sản số. Đồng thời cung cấp các thông tin chính thống và đáng tin cậy về thị trường tiền kỹ thuật số.
Khi mà tiền kỹ thuật số chưa được công nhận là tài sản hợp pháp, dẫn đến nhiều hệ lụy.
Thứ nhất là thiếu cơ chế bảo vệ nhà đầu tư. Khi mà nhà đầu tư đang giao dịch trên các sàn giao dịch nước ngoài không chịu sự điều chỉnh của pháp luật Việt Nam, trong đó, có một số sàn không có địa chỉ trụ sở cụ thể (sàn Binance). Như vậy, trong trường hợp bị lừa đảo hoặc mất tài sản do tội phạm công nghệ cao thì nhà đầu tư có nguy cơ bị mất trắng tài sản của mình và các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng khó có thể bảo vệ được.
Thứ hai là bất cập trong việc chia tài sản chung. Trong các vụ ly hôn có yêu cầu chia tài sản, tranh chấp tài sản chung đã phát sinh trường hợp một bên tẩu tán tài sản để không phải chia cho bên còn lại, bằng cách chuyển tài sản sang tiền kỹ thuật số. Nguyên nhân là do đặc tính đặc tính phi vật chất, phân tán và không chịu sự quản lý của bất kỳ cơ quan trung ương nào, bên còn lại rất khó để chứng minh có sự tồn tại của tiền kỹ thuật số để yêu cầu tòa án chia tài sản chung.
Thứ ba là khó khăn trong thừa kế. Khi nhà đầu tư qua đời, người thừa kế không thể dễ dàng tiếp cận và quản lý tiền kỹ thuật số do thiếu cơ chế pháp lý để xác định quyền sở hữu và chuyển giao. Điều này phụ thuộc hoàn toàn vào chính sách của các sàn mà nhà đầu tư đang giao dịch. Khi các sàn này từ chối cho người thừa kế tiếp nhận tài sản thì việc khởi kiện cũng rất khó khăn do các sàn được quản lý bởi các công ty có trụ sở ở nước ngoài hoặc thậm chí không có trụ sở.
