Không chỉ quan tâm đến giá cả hay chất lượng sản phẩm, người tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng chú trọng đến những giá trị dài hạn như sức khỏe, sự an toàn cho bản thân và gia đình, cũng như tác động tích cực đối với môi trường và xã hội. Việc lựa chọn các sản phẩm thân thiện môi trường, sử dụng nguyên liệu tự nhiên, bao bì tái chế hay có nguồn gốc minh bạch đang trở thành ưu tiên của nhiều người tiêu dùng. Điều này cho thấy, tiêu dùng xanh không chỉ là xu hướng toàn cầu mà đang dần trở thành chuẩn mực mới trong đời sống hiện đại tại Việt Nam.
KHỞI NGUỒN TỪ XU HƯỚNG SỐNG XANH
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt và những tác động đến sức khỏe cộng đồng trở nên gần gũi hơn bao giờ hết, người tiêu dùng Việt Nam đang thay đổi cách tiếp cận với việc mua sắm. Không chỉ dừng lại ở câu chuyện về chất lượng hay giá cả, yếu tố xanh – bền vững đang trở thành một tiêu chí quan trọng khi lựa chọn sản phẩm.
Theo báo cáo “Voice of the Consumer 2024” của PwC, có tới 94% người Việt cho biết đã cảm nhận được tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu trong đời sống hàng ngày. Chính sự trải nghiệm trực tiếp này đã thôi thúc người tiêu dùng trở nên nhạy cảm hơn với các sản phẩm thân thiện môi trường. Thống kê cho thấy 72% người Việt sẵn sàng chi trả cao hơn để sở hữu sản phẩm bền vững, trong đó khoảng 54% đồng ý trả thêm khoảng 10% giá trị cho sản phẩm làm từ nguyên liệu tái chế hoặc có chứng nhận xanh.
Điều đáng chú ý là động lực mua hàng xanh không chỉ đến từ trách nhiệm xã hội, mà còn gắn liền với tâm lý và lối sống. Người tiêu dùng ngày nay mua sản phẩm xanh để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, đồng thời khẳng định phong cách sống văn minh, hiện đại.
Họ không chỉ quan tâm đến giá cả hay thương hiệu mà ngày càng ưu tiên các sản phẩm “chuẩn xanh” trong đời sống hằng ngày. Từ thực phẩm hữu cơ, nông sản sạch, đồ uống ít phụ gia; đến các sản phẩm tiêu dùng thiết yếu như nước giặt, giấy tái chế; rồi mỹ phẩm thiên nhiên, không hóa chất độc hại; và cả thực phẩm chức năng, dược phẩm thảo mộc… đều được lựa chọn nhiều hơn. Động lực chính đến từ tâm lý mong muốn bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình, sống an toàn, văn minh, đồng thời khẳng định phong cách sống có trách nhiệm với xã hội và môi trường. Đây chính là bước chuyển quan trọng, cho thấy “tiêu dùng xanh” đang trở thành chuẩn mực mới của người Việt.
Tuy vậy, vẫn tồn tại một “khoảng cách” giữa mong muốn và hành động thực tế. Dù 55% người tiêu dùng Việt khẳng định yếu tố bền vững ảnh hưởng lớn đến quyết định mua sắm, chỉ có một tỷ lệ nhỏ khoảng 12-18% tại các đô thị lớn thường xuyên chọn sản phẩm xanh. Rào cản lớn nhất chính là giá cả. Khi sản phẩm xanh có mức giá cao hơn đáng kể, nhiều người tiêu dùng vẫn buộc phải cân nhắc giữa nhu cầu và khả năng chi trả.
Trong bối cảnh đó, những thương hiệu biết cách khai thác tâm lý người tiêu dùng – thông qua việc minh bạch nguồn gốc sản phẩm, tạo cảm giác “xứng đáng với số tiền bỏ ra” và truyền cảm hứng về một phong cách sống xanh sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn.
Người tiêu dùng không chỉ mua một sản phẩm, họ còn mua sự an tâm cho sức khỏe, niềm tin vào chất lượng, và sự tự hào khi trở thành một phần của xu hướng tiêu dùng văn minh, có trách nhiệm với môi trường và xã hội.
Rõ ràng, tiêu dùng xanh đang dần trở thành một “chuẩn mực mới” trong hành vi mua sắm của người Việt. Và trong tương lai gần, những thương hiệu nào nắm bắt được tâm lý này sẽ không chỉ chinh phục khách hàng, mà còn định hình nên một thị trường phát triển bền vững hơn.
CƠ HỘI VÀ SỨC ÉP CHUYỂN ĐỔI VỚI NGÀNH BÁN LẺ
Trao đổi với Thương gia, ông Nguyễn Viết Thịnh, Tổng Giám đốc CGS cho rằng xu hướng tiêu dùng xanh tại Việt Nam đã hình thành rõ nét trong khoảng 5-7 năm gần đây. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm không chỉ đến chất lượng và giá cả mà còn chú ý đến nguồn gốc, quy trình sản xuất và mức độ thân thiện với môi trường của sản phẩm. “Người tiêu dùng có thể chấp nhận trả thêm tối đa khoảng 10% cho các sản phẩm đến từ những doanh nghiệp áp dụng quy trình sản xuất bền vững”, ông nhấn mạnh.
Bên cạnh yếu tố giá, khảo sát cho thấy người mua cũng để ý đến cách thức doanh nghiệp tổ chức sản xuất, có hay không sử dụng lao động trái phép, cũng như việc áp dụng công nghệ xanh trong vận hành. Đặc biệt, khâu phân phối và bao bì sản phẩm đang trở thành một tiêu chí quan trọng: từ vật liệu tái chế, bao bì thân thiện với môi trường cho đến các sáng kiến như tái sử dụng vỏ hộp mỹ phẩm thay vì mua mới. Theo ông Thịnh, những cải tiến này được thị trường đón nhận nhanh chóng, thậm chí người tiêu dùng sẵn sàng ưu tiên chọn sản phẩm xanh hơn khi chất lượng và giá cả tương đương.
Ông cho biết trong năm 2024, nhóm hàng hóa có yếu tố bền vững, đặc biệt trong ngành mỹ phẩm, ghi nhận mức tăng trưởng nổi bật. Các tập đoàn lớn cũng đã nhanh chóng thích ứng, điển hình như việc Apple cắt giảm kích thước bao bì để giảm phát thải và chi phí logistics. Tuy vậy, ông nhìn nhận việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững vẫn còn nhiều khó khăn, từ việc thay đổi thói quen tiêu dùng, nâng cao nhận thức của khách hàng cho đến chi phí sản xuất cao.
Cơ hội có nhưng thách thức thì cũng rất nhiều”, ông Thịnh nói.
Một trong những trở ngại là không phải tất cả người tiêu dùng đều sẵn sàng trả thêm, dù chỉ là một khoản chi phí nhỏ, cho sản phẩm bền vững. Ngoài ra, dù Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân và trong đó có một số chính sách hỗ trợ về vốn, tín dụng cho doanh nghiệp phát triển kinh tế theo hướng tuần hoàn, bền vững, nhưng theo ông, mức độ ưu đãi hiện nay còn khá hạn chế và doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó tiếp cận.
Bên cạnh đó, hoạt động phát triển hàng tiêu dùng xanh đã dần đồng bộ giữa các kênh bán hàng truyền thống, trực tuyến và thương mại điện tử sẽ, trở thành chìa khóa cho doanh nghiệp phát triển. “Thực ra, thương mại điện tử chính là một sáng kiến có thể giúp phát triển bền vững tốt hơn bởi mô hình này giảm thiểu chi phí vận hành, hạn chế rác thải so với kênh bán lẻ truyền thống. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức mới về tiêu thụ năng lượng và vận hành hạ tầng công nghệ”, ông dẫn chứng.
Kết lại, ông Thịnh khẳng định: “Tốc độ chuyển đổi xanh của các doanh nghiệp bán lẻ và dịch vụ tiêu dùng hiện nay là rất nhanh”. Nhưng để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, ông cho rằng cần sự chung tay từ cả doanh nghiệp, Chính phủ và người tiêu dùng trong việc thúc đẩy tiêu dùng xanh trở thành chuẩn mực lâu dài.
Đưa ra lời khuyên với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp bán lẻ, vị chuyên gia cho rằng để thích ứng với sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng, các doanh nghiệp bán lẻ không còn nhiều thời gian để chần chừ trước xu hướng xanh. Nếu không nhanh chóng chuyển đổi sang mô hình kinh doanh xanh từ bao bì, nguyên liệu, chuỗi cung ứng đến kênh phân phối, doanh nghiệp sẽ đánh mất lợi thế cạnh tranh ngay trên chính thị trường nội địa. Ngược lại, những nhà bán lẻ tiên phong sẽ sớm chiếm được niềm tin của khách hàng, xây dựng thương hiệu bền vững và mở rộng cơ hội trong dài hạn.
