Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Nghị quyết bổ sung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 với mục tiêu tăng trưởng đạt 8% trở lên. Trong đó, đầu tư công năm 2025 được tăng từ mức 790.727 tỷ đồng (tương đương 6% GDP) lên 875.000 tỷ đồng (khoảng 7% GDP).
Theo ông Michael Kokalari, CFA, Giám đốc Phân tích Kinh tế Vĩ mô và Nghiên cứu Thị trường VinaCapital, việc tăng chi tiêu dự kiến thêm 1% GDP cho các dự án cơ sở hạ tầng được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP mới cũng như hỗ trợ triển vọng tăng trưởng dài hạn và thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam.
Cụ thể, kế hoạch đầu tư công năm nay sẽ được tăng lên 36 tỷ USD (so với mức 31 tỷ USD đã được phê duyệt vào cuối năm ngoái) và tăng gần 40% so với năm 2024. Điều này được kỳ vọng sẽ bù đắp cho yếu tố bất lợi có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP năm nay khi tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ được dự báo sẽ chậm lại sau mức tăng ấn tượng 23% trong năm 2024.
Bên cạnh đó, một số động thái mới nhất liên quan đến các dự án đường sắt hay chính thức ban hành 3 luật quan trọng vào tháng trước nhằm đẩy nhanh quá trình phê duyệt dự án, đơn giản hóa việc phân bổ đầu tư và thúc đẩy khu vực tư nhân tham gia nhiều hơn vào các dự án cơ sở hạ tầng cũng cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ trong việc giải ngân đầu tư công năm 2025.
Liên quan đến dư địa tài khóa, Việt Nam có nguồn lực dồi dào để tăng cường chi tiêu đầu tư công, trong đó nợ Chính phủ thấp hơn mức 40% GDP và ước tính ngân sách chưa giải ngân có thể lên đến 40 tỷ USD. Nút thắt chính trong việc đẩy mạnh giải ngân đầu tư công (hoặc có thể đạt tới mục tiêu đặt ra hằng năm) là các khó khăn về cơ chế chính sách trong quá trình phê duyệt và phát triển những dự án có quy mô lớn.
Như vậy, việc thông qua các luật được đề cập ở trên sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo rằng các mục tiêu giải ngân có thể đạt được (thông thường giải ngân đầu tư công thực tế thấp hơn mục tiêu hằng năm của Chính phủ).
Cuối cùng, những luật mới liên quan đến cơ sở hạ tầng cũng nên được xem xét trong bối cảnh Quốc hội đã thông qua phương án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy với mức giảm tối thiểu 20% công chức, viên chức. Điều này sẽ có tác động tích cực đến Việt Nam trong dài hạn, bao gồm các yếu tố cơ chế đã cản trở phát triển cơ sở hạ tầng trong những năm gần đây.
Ông Michael Kokalari cũng cho biết thêm, hơn 80% chi tiêu dự kiến cho đầu tư công năm nay được phân bổ cho việc cải thiện mạng lưới giao thông và hoạt động sản xuất, phân phối điện của Việt Nam.
Đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu tăng gấp đôi tổng chiều dài các tuyến đường cao tốc, tăng gấp đôi lưu lượng vận chuyển hành khách ở các sân bay, và tăng công suất cảng biển thêm 50%. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đặt mục tiêu tăng gấp đôi khả năng sản xuất và truyền tải điện của Việt Nam trong giai đoạn 2021 - 2030.
Có thể thấy, bên cạnh việc tập trung vào dự án đường cao tốc như giai đoạn trước, đầu năm 2025 Chính phủ công bố đầu tư thêm một số dự án hạ tầng lớn đường sắt và cảng biển, cũng như thúc đẩy thời gian khởi công sớm hơn dự kiến. Điều này nhằm mục đích tăng cường khả năng vận chuyển hàng hóa hay di chuyển của lực lượng lao động, từ đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho dòng vốn FDI vào Việt Nam.
Ví dụ, việc mở rộng mạng lưới đường cao tốc/đường sắt của Việt Nam sẽ cho phép các công ty FDI đặt nhà máy ở nhiều khu vực hơn để tiếp cận lực lượng lao động lớn hơn (lưu ý rằng 80% khối lượng hàng hóa ở Việt Nam được vận chuyển bằng đường bộ).
Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (và sau đó là hai tuyến Lạng Sơn - Hà Nội và Móng Cái - Hạ Long - Hải Phòng) sẽ liên kết 9 tỉnh của Việt Nam với tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho lưu thông hàng hóa giữa hai nước. Tuyến đường sắt này cũng có thể tạo điều kiện cho việc vận chuyển hàng hóa của Việt Nam sang châu Âu thông qua Trung Quốc.
Một điểm đáng ghi nhận trong thời gian gần đây là việc vận hành tuyến metro ở Hà Nội và TP.HCM giúp rút ngắn thời gian di chuyển của lực lượng lao động bằng cách kết nối các thành phố và vùng ngoại ô với các khu công nghiệp chính.
Do vậy, phát triển đường metro ở Hà Nội và TP.HCM sẽ được đẩy nhanh theo cơ chế đặc thù, với nghị quyết thí điểm nhằm đơn giản hóa quy định về trình tự, thủ tục đầu tư, huy động nguồn lực và tổ chức thực hiện đã được phê duyệt trong kỳ họp Quốc hội bất thường tuần trước. Việc xây dựng tuyến metro số 2 của Hà Nội, kết nối sân bay Nội Bài, và một tuyến metro mới đến Cần Giờ ở TP.HCM dự kiến khởi công trong năm nay.
Về hệ thống cảng biển, Chính phủ vừa điều chỉnh quy hoạch phát triển cảng biển và thêm dự án cảng Cần Giờ, với kỳ vọng sẽ tiếp nhận các tàu lớn hơn, nhằm hỗ trợ mục tiêu tăng công suất cảng biển của Việt Nam lên 50% vào năm 2030.
Các chuyên gia từ VinaCapital đánh giá rằng Chính phủ có thể tăng cường hiệu quả xử lý hàng hóa hơn nữa bằng cách khuyến khích đầu tư vào số hóa và tự động hóa tại các cảng biển của Việt Nam để giảm thời gian quay vòng và tăng năng suất của ngành logistics.
Về sản xuất điện, quy hoạch điện VIII (PDP8) đã được phê duyệt vào tháng 5/2023, dự kiến tăng trưởng 9% hàng năm về tiêu thụ điện trong tương lai gần (tương tự với các tỷ lệ tăng trưởng gần đây).
Công suất phát điện từ thủy điện đã đạt đến mức tối đa trong nhiều năm, và việc sửa đổi PDP8 dự kiến sẽ được công bố vào tháng 3/2025 nhằm phù hợp với mục tiêu tăng trưởng kinh tế mới, bao gồm khôi phục hai dự án nhà máy điện hạt nhân. Ngoài ra, 4 dự án LNG lớn dự kiến sẽ thực hiện trong 5 năm tới hay 6 dự án năng lượng tái tạo lớn, bao gồm Dự án điện gió ngoài khơi Bà Rịa - Vũng Tàu với công suất dự kiến 1,6 GW sẽ đi vào hoạt động vào năm 2028.
Với những nỗ lực trong cải thiện trong hạ tầng, các chuyên gia VinaCapital cho rằng, việc tăng đầu tư công thêm 40% sẽ bổ sung khoảng 2 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP năm 2025 của Việt Nam nếu Chính phủ hoàn thành được mục tiêu giải ngân trong năm nay.
