Một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Neurology cho thấy, điều trị mất ngủ không chỉ giúp chúng ta tránh cảm giác mệt mỏi vào ngày hôm sau mà còn có thể bảo vệ não bộ khỏi quá trình lão hóa trong tương lai.
HIỂU ĐÚNG VỀ TÁC HẠI CỦA MẤT NGỦ
Theo Học viện Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ, mất ngủ là vấn đề phổ biến khi khoảng 12% người Mỹ được chẩn đoán mắc chứng mất ngủ mạn tính. Khác với các yếu tố di truyền hay những nguyên nhân khác ảnh hưởng đến sức khỏe nhận thức mà con người khó kiểm soát, mất ngủ lại là tình trạng hoàn toàn có thể can thiệp và cải thiện được.
Tiến sĩ Diego Carvalho, tác giả chính của nghiên cứu và phó giáo sư thần kinh học kiêm chuyên gia giấc ngủ tại Trung tâm Y học Giấc ngủ Mayo Clinic nhấn mạnh rằng mất ngủ mạn tính là một yếu tố nguy cơ có thể điều chỉnh được đối với suy giảm nhận thức.
Trong nghiên cứu, 2.750 người tham gia được theo dõi trong khoảng 5 năm. Họ được đánh giá thần kinh hàng năm, chụp não và kiểm tra thói quen ngủ để phân tích mối liên hệ giữa mất ngủ và sự thay đổi cấu trúc não.
Kết quả cho thấy những người bị mất ngủ có nguy cơ suy giảm nhận thức cao hơn 40%. Tuy nhiên, những người từng bị mất ngủ nhưng đã cải thiện thời gian ngủ hoặc sử dụng thuốc hỗ trợ thì không gặp phải tình trạng suy giảm tương tự.
Dù chưa thể khẳng định chắc chắn rằng việc điều trị mất ngủ sẽ giảm nguy cơ suy giảm nhận thức, nghiên cứu này vẫn mở ra hướng đi đầy hứa hẹn cho sức khỏe não bộ.
Tại Trung tâm Giấc ngủ và Sức khỏe Johns Hopkins, bác sĩ thần kinh Rachel Salas cho biết, mất ngủ là tình trạng rối loạn giấc ngủ phổ biến nhất mà bà thường gặp. Tình trạng này không chỉ đơn giản là khó đi vào giấc ngủ mà còn bao gồm cả việc duy trì giấc ngủ và chất lượng giấc ngủ. Đây là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và sức khỏe tổng thể.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng mất ngủ mạn tính có liên quan mật thiết đến nguy cơ gia tăng các rối loạn nhận thức bao gồm suy giảm trí nhớ và thậm chí các bệnh lý thoái hóa thần kinh như Alzheimer.
Ngủ đủ và có giấc ngủ chất lượng là yếu tố thiết yếu để duy trì sức khỏe não bộ. Trong quá trình ngủ, não bộ loại bỏ các liên kết thần kinh không cần thiết, đồng thời xử lý và thải loại các chất thải độc hại tích tụ trong ngày. Đây là một cơ chế quan trọng giúp ngăn ngừa quá tải thần kinh.
Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh sự tích tụ các protein beta-amyloid và tau trong não, vốn là dấu hiệu đặc trưng của bệnh Alzheimer, có thể tăng lên khi giấc ngủ bị gián đoạn hoặc thiếu hụt
Bên cạnh đó, giấc ngủ còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình ghi nhớ, điều hòa cảm xúc và phục hồi chức năng não bộ. Thiếu ngủ hoặc ngủ không ngon có thể gây viêm thần kinh, làm giảm khả năng tái tạo và kết nối của tế bào não, những yếu tố góp phần vào suy giảm nhận thức.
Mặc dù mất ngủ rất phổ biến nhưng vấn đề này vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Theo bác sĩ Salas, người trên 65 tuổi có nguy cơ cao gặp rối loạn giấc ngủ. Tuy nhiên, nhiều người lớn tuổi cho rằng việc ngủ không ngon là chuyện bình thường khi về già, điều này theo tiến sĩ Carvalho là quan niệm sai lầm.
Dù tuổi tác ảnh hưởng đến một số khía cạnh của giấc ngủ, mất ngủ mạn tính lại vượt xa những thay đổi bình thường đó. Những biểu hiện như khó ngủ, khó duy trì giấc ngủ, mệt mỏi vào ban ngày, thay đổi tâm trạng, suy giảm nhận thức và khả năng tập trung không nên được xem là điều hiển nhiên khi già đi.
Ở nhiều nhóm đối tượng khác nhau, mất ngủ thường bị xem nhẹ hoặc không được nhận diện đúng bởi các bác sĩ, dẫn đến việc điều trị không kịp thời và chưa hiệu quả. Việc nâng cao nhận thức và chăm sóc đúng cách về giấc ngủ sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe não bộ và cải thiện chất lượng cuộc sống.
BÍ QUYẾT NGỦ NGON TỪ CÁC CHUYÊN GIA
Các chuyên gia về giấc ngủ không chỉ kỳ vọng việc điều trị mất ngủ giúp nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe não bộ, ngăn ngừa quá trình lão hóa sớm của hệ thần kinh. Theo Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ Hoa Kỳ (NINDS), giấc ngủ đủ và sâu là yếu tố quan trọng trong việc duy trì chức năng nhận thức và sức khỏe tổng thể.
Tin vui là có nhiều phương pháp đơn giản, khoa học và hiệu quả để khắc phục tình trạng mất ngủ. Phương pháp được coi là tiêu chuẩn vàng hiện nay là liệu pháp hành vi nhận thức cho mất ngủ (CBT-I).
CBT-I không phải là một dạng trị liệu tâm lý tập trung vào quá khứ, mà là một hệ thống bài bản gồm các nguyên tắc, công cụ và hướng dẫn cụ thể nhằm thay đổi những thói quen và suy nghĩ tiêu cực gây ảnh hưởng đến giấc ngủ. Nghiên cứu từ Mayo Clinic cho thấy CBT-I giúp cải thiện giấc ngủ bền vững mà không cần dùng thuốc.
Bên cạnh đó, việc xây dựng lịch trình ngủ đều đặn, thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền hoặc hít thở sâu trước giờ đi ngủ và tạo ra môi trường ngủ lý tưởng cũng rất quan trọng.
Bác sĩ Cheri D. Mah, chuyên gia giấc ngủ cho các vận động viên chuyên nghiệp khuyên rằng, hãy biến phòng ngủ thành một hang động. Không gian này nên tối, yên tĩnh, mát mẻ và thật thoải mái để hỗ trợ giấc ngủ sâu và liên tục.
Ngoài ra, hạn chế tiếp xúc với ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử ít nhất 1 giờ trước khi đi ngủ, tránh tiêu thụ caffeine và rượu, không nằm trên giường khi chưa buồn ngủ, duy trì thói quen tập thể dục đều đặn cũng là những yếu tố được các chuyên gia khuyến cáo để nâng cao chất lượng giấc ngủ.
Nếu đã áp dụng các biện pháp trên nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc ngủ, việc tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia giấc ngủ là rất cần thiết để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.
Mặc dù nhiều người mong muốn tìm đến thuốc ngủ để nhanh chóng cải thiện tình trạng mất ngủ nhưng các chuyên gia khuyến cáo thuốc chỉ nên được sử dụng trong một số trường hợp đặc biệt và kết hợp với thay đổi thói quen ngủ lành mạnh. Viện Giấc ngủ Quốc gia Mỹ (National Sleep Foundation) cảnh báo, việc điều trị mất ngủ cần phải toàn diện và cá nhân hóa để đạt được hiệu quả lâu dài.
