Sản phẩm OCOP trở thành "đại sứ du lịch"

Trong những năm gần đây, du lịch nông thôn gắn với sản phẩm OCOP đang trở thành hướng phát triển nổi bật tại nhiều địa phương Việt Nam. Mô hình này không chỉ mang lại giá trị kinh tế rõ rệt, giúp nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp và cải thiện đời sống người dân, mà còn tạo cơ hội bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa đặc trưng của từng vùng miền.

MỘT MŨI TÊN TRÚNG 2 ĐÍCH

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay, cả nước đã có hơn 10.000 sản phẩm OCOP được công nhận đạt từ 3 sao trở lên, trong đó nhiều sản phẩm đã khẳng định thương hiệu trên thị trường trong và ngoài nước. Đáng chú ý, nhiều địa phương như Quảng Ninh, Tuyên Quang, Sơn La, Lâm Đồng, Vĩnh Long… đã bước đầu hình thành mô hình “du lịch trải nghiệm OCOP”, tạo nên chuỗi giá trị liên kết giữa sản xuất, tiêu dùng và du lịch.

Trước đó, phát biểu tại Hội nghị đánh giá kết quả phát triển sản phẩm OCOP và du lịch nông thôn giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng khẳng định: “Nếu biết khai thác hiệu quả, OCOP và du lịch nông thôn hoàn toàn có thể tạo nên những bước đột phá, mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân”.

Theo Bộ trưởng, sau 24 năm triển khai cùng Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, các chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” và “Phát triển du lịch nông thôn” đã thực sự trở thành động lực chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

Tính đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP của hơn 9.300 chủ thể đạt từ 3 sao trở lên, tăng hơn 8.400 sản phẩm so với năm 2022 và vượt xa chỉ tiêu của Chính phủ. Trong số này, 9.345 sản phẩm thuộc các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và hộ gia đình.

Việc lồng ghép xây dựng sản phẩm OCOP gắn với du lịch sẽ giúp tận dụng được tối đa nguồn lực đầu tư, “một mũi tên trúng hai đích”. Sản phẩm OCOP sẽ góp phần làm phong phú cho chương trình du lịch, thu hút du khách và ngược lại, du lịch cũng trở thành một kênh quảng bá hiệu quả, giúp sản phẩm OCOP tiếp cận rộng rãi hơn với công chúng. Qua trải nghiệm trực tiếp, tham quan, thưởng thức và mua sắm, giá trị của sản phẩm được lan tỏa, đồng thời nâng cao nhận thức về văn hóa và thương hiệu địa phương.

Các chuyên gia kinh tế nông nghiệp nhận định, chương trình OCOP có sức lan tỏa lớn bởi khả năng khơi dậy tiềm năng và nguồn lực đặc trưng của từng địa phương. Khi sản phẩm đặc trưng được gắn với hoạt động du lịch, giá trị kinh tế tăng lên đồng thời hình ảnh văn hóa bản địa cũng được quảng bá sâu rộng. Đây được xem là xu thế tất yếu trên con đường hướng tới phát triển nông thôn bền vững và giàu bản sắc.

Về phía các địa phương, nhiều mô hình liên kết hiệu quả đã xuất hiện. Tỉnh Quảng Ninh, đơn vị đi đầu trong triển khai OCOP, đã xây dựng hệ thống điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP ngay tại các khu du lịch nổi tiếng như Hạ Long, Cô Tô, Yên Tử. Đặc biệt, tại đây, du khách còn có cơ hội tham gia tour trải nghiệm chế biến các sản phẩm OCOP đặc trưng như chả mực, cá thu một nắng. Hoạt động này giúp họ hiểu rõ nguồn gốc, chất lượng của sản phẩm, đồng thời tạo ra trải nghiệm văn hóa đặc sắc và gần gũi với đời sống địa phương.

Ở tỉnh Quảng Ngãi, mô hình du lịch sinh thái kết hợp giới thiệu sản phẩm đặc trưng như cà phê, mật ong cũng đang tạo dấu ấn riêng. Điển hình tại Măng Đen, một số trang trại cà phê tổ chức tour tham quan quy trình thu hái, chế biến và rang xay cà phê; du khách còn được tham gia workshop pha chế và thưởng thức sản phẩm ngay tại vườn.

Hay tại Bến Tre (nay là tỉnh Vĩnh Long), các tour OCOP kết hợp với homestay ven sông, trải nghiệm làm kẹo dừa và tham quan vườn cây ăn trái, tạo thành một chuỗi dịch vụ trọn gói từ tham quan, trải nghiệm đến nghỉ dưỡng, ăn uống. Sự liên kết này vừa giúp phân bổ lượng khách hợp lý, vừa nâng cao chất lượng trải nghiệm.

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Hoàng Văn Hạnh, Giám đốc Công ty Mây Việt chia sẻ, du lịch gắn với sản phẩm OCOP đang mở ra nhiều hướng phát triển mới. Tại làng mây tre đan Phú Vinh, các tour tham quan, trải nghiệm và mua sắm ngày càng thu hút du khách trong và ngoài nước. Nhiều đoàn khách tìm đến làng nghề để quan sát kỹ thuật đan lát truyền thống, trò chuyện với nghệ nhân và tự tay thử nghiệm làm ra những sản phẩm đặc trưng.

"Khi du lịch gắn liền với sản phẩm OCOP, nhu cầu về sản phẩm thủ công mỹ nghệ, dịch vụ hướng dẫn, ẩm thực và lưu trú cũng tăng theo, tạo động lực cho kinh tế địa phương. Nhiều hộ sản xuất tại Phú Vinh đã chủ động đầu tư cải tiến mẫu mã, xây dựng khu trải nghiệm OCOP, đón tiếp du khách theo hướng chuyên nghiệp hơn. Nhờ đó, thu nhập của người dân tăng lên, đồng thời giá trị nghề truyền thống được gìn giữ bền vững hơn", ông Hạnh nói.

Đồng quan điểm, chị Nhi, đại diện doanh nghiệp Đặc sản – Nông sản Kon Tum cho biết, sản phẩm OCOP đóng vai trò như “điểm chạm đầu tiên” để du khách cảm nhận văn hóa địa phương. Khi mỗi chuyến đi đem lại trải nghiệm chân thực gắn liền với sản vật và con người bản địa, du lịch Việt Nam sẽ phát triển theo hướng xanh, sâu và bền vững hơn.

Theo chị Nhi, dù đạt được nhiều kết quả tích cực, việc gắn kết giữa OCOP và du lịch tại nhiều địa phương vẫn còn mang tính tự phát, thiếu quy hoạch tổng thể. Nhiều sản phẩm OCOP mới chỉ dừng ở mức trưng bày, chưa được đầu tư đồng bộ về bao bì, nhãn mác, cũng như chiến lược quảng bá. Sự kết nối giữa doanh nghiệp du lịch và các chủ thể OCOP còn hạn chế, khiến sản phẩm chưa trở thành điểm nhấn thực sự trong hành trình của du khách.

Bên cạnh việc nâng cao chất lượng sản phẩm, nhiều doanh nghiệp đã chủ động xây dựng các tour trải nghiệm gắn với sản phẩm OCOP, tạo nên những hành trình khám phá đa dạng và hấp dẫn.

Chia sẻ từ góc nhìn của một nhà lữ hành, Giám đốc Công ty lữ hành tại Hà Nội cho rằng, để "du lịch OCOP" phát triển bền vững lại cần sự chung tay của doanh nghiệp, chính quyền, nông dân nhằm kết nối hệ thống du lịch toàn diện. Từ đó, giúp các sản phẩm du lịch nông nghiệp, nông thôn của các tỉnh thành không bị trùng lặp, nhàm chán, tạo nên sức hút du khách qua các thông điệp và câu chuyện truyền thông riêng biệt.

Còn theo anh Hoàng Văn Tân, đại diện Hợp tác xã Du lịch tại Mù Cang Chải (Lào Cai) cho rằng, trong giai đoạn tới, các địa phương cần tập trung phát triển mô hình “làng du lịch OCOP”, nơi trải nghiệm văn hóa, ẩm thực và sản xuất các sản phẩm đặc trưng được kết hợp một cách đồng bộ. Theo anh, mô hình này không chỉ gia tăng giá trị kinh tế cho sản phẩm OCOP mà còn tạo động lực mạnh mẽ để cộng đồng địa phương duy trì nghề truyền thống và bảo tồn các giá trị văn hóa đặc sắc.

Bên cạnh đó, anh Hoàng Văn Tân nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hạ tầng du lịch nông thôn và hỗ trợ quảng bá sản phẩm OCOP ra thị trường quốc tế. Sự kết hợp hài hòa giữa sáng tạo của doanh nghiệp, sự tham gia của cộng đồng và cơ chế chính sách sẽ giúp hình thành các điểm đến du lịch bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm địa phương đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, theo anh, bài toán quản lý rủi ro thiên tai như bão lũ vẫn là thách thức lớn đối với các địa phương. “Trong quá trình phát triển du lịch trải nghiệm, mỗi mùa mưa bão đều có thể ảnh hưởng đến nguồn nguyên liệu, lịch trình tour và trải nghiệm của du khách. Đây là vấn đề cần được tính toán kỹ lưỡng nếu muốn vừa phát triển kinh tế vừa bảo tồn văn hóa” anh Tân nói.

Có thể thấy, khi du lịch nông thôn gắn kết chặt chẽ với sản phẩm OCOP không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn bảo tồn di sản văn hóa và thúc đẩy phát triển môi trường bền vững. Đây chính là hướng đi hài hòa, vừa đảm bảo tăng trưởng kinh tế, vừa giữ gìn bản sắc và nâng cao chất lượng đời sống, mở ra tương lai phát triển bền vững cho nông thôn Việt Nam.